Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

ZAMANIN TANIMI: HİTİT METİNLERİNDE 'mehur' KAVRAMI

Yıl 2020, Cilt: 14 Sayı: 1, 51 - 81, 29.07.2020
https://doi.org/10.46931/aran.674466

Öz

Zaman, sürekli bir devinim içinde olan ve insanın kontrol edemediği fakat ona bağlı yaşamaktan da kurtulamadığı bir olgudur. Ekonomisinin ve yaşamının büyük bölümü tarıma dayalı olan Hitit toplumu için de zaman, yaşamın en önemli parçasıdır ve onun merkezinde durur. Metinlerde özellikle mevsimler, gün bölümleri ve bunların içinde daha sınırlı bir zamanı ifade eden kullanımlara yer verilir. Bu bakımdan Hitit toplumunda zaman, farklı açılardan ele alınabilecek çok yönlü bir araştırma alanıdır. Bu makale, Hitit metinlerinde geçen ve genel bir kavram olarak zamanı tanımlayan meḫur ifadesine odaklanmaktadır. Bunun için öncelikle bu kavrama atfedilen anlamlar ele alınacaktır. Böylece Hititlerin ‘zaman’ dediği olgunun aslında birden fazla tanımı olduğu ortaya konacaktır. Ardından metinlerde meḫur ile kullanılarak daha sınırlı bir zaman dilimini ifade eden sözcük grupları incelenecek ve Hitit kültüründe zaman algısı konusunda çeşitli tespitler sunulacaktır.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

2219/A 1059B191700004

Teşekkür

Bu makale, TÜBİTAK 2219/A Programı tarafından desteklenen ve Prof. Dr. Daniel Schwemer danışmanlığında yürütülen “Hitit Ritüellerinde Zaman Kavramları ve Zamansallık (CTH 390-500)” başlıklı araştırma projesi kapsamında Würzburg Julius-Maximilians Üniversitesi Eski Yakındoğu Çalışmaları Kürsüsü ve Mainz Bilimler Akademisi’nde yapılan çalışmalar sonucu yazılmıştır.

Kaynakça

  • Alp, Sedat. “Hitit Kıralı IV.(?) Tuthaliya’nın Askerî Fermanı”, Belleten 11/43 (1947): 383-414.
  • Alp, Sedat. Beiträge zur Erforschung des hethitischen Tempels. Kultanlagen im Lichte der Keilschrifttexte: Neue Deutungen. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1983.
  • Archi, Alfonso. “L’ornitomanzia ittita”, SMEA 16, (1975), 119-180.
  • Badalì, Enrico ve Zeilfelder, Susanne. “Hethitisch halkueššar: Bedeutung und Etymologie”, Historische Sprachforschung / Historical Linguistics 104/1, (1991): 70-83.
  • Barsacchi, Francesco. Le Feste ittite del tuono: Edizione critica di CTH 631 (StudAs 12). Firenze: Firenze University Press, 2017.
  • Bawanypeck, Daliah. Die Rituale der Auguren (THeth 25). Heidelberg: Universitätsverlag Winter, 2005.
  • Bawanypeck, Daliah. “Arzawäische Ritualpraktike”, D. Prechel (ed.), Motivation und Mechanismen des Kulturkontaktes in der späten Bronzezeit (Eothen 13). Firenze: LoGisma, 2005. 1-18.
  • Beckman, Gary. Hittite Birth Rituals (StBoT 29). Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1983.
  • Beckman, Gary. “A Hittite Ritual for Depression”, D. Groddek ve M. Zorman (ed.), Tabularia Hethaetorum: Hethitologische Beiträge Silvin Košak zum 65. Geburtstag (DBH 25). Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 2007. 69-81.
  • Beckman, Gary. “Zeit (time). B. Bei den Hethitern,” Reallexikon der Assyriologie (und Vorderasiatischen Archäologie) 15, (2017): 248-250.
  • Cammarosano, Michele. Hittite Local Cults (SBL 40). Atlanta: SBL, 2018.
  • Carter, Charles W. Hittite Cult-Inventories. Chicago: University of Chicago, 1962.
  • Collins, Billie J. “Establishing a New Temple fort he Goddess of the Night (Nr. 1.70)”, W. Hallo (ed.), The Context of Scripture I. Leiden, Boston: Brill, 2003. 173-177.
  • Cornil, Pierre. “La tradition écrite des textes magiques hittites”, Ktema 24, (1999): 7-16.
  • Dardano, Paola. Die hethitischen Tontafelkataloge aus Ḫattuša (CTH276-282) (StBoT 47). Wiesbaden: Harrassowitz, 2006.
  • del Monte, Giuseppe. “Le «istruzioni militari di Tutḫalija»”, Studi Classici e Orientali 24, (1975): 127-140.
  • del Monte, Giuseppe F. “Un rituale contro la peste. La tavola antologica KUB XLI 17 e frammenti collegati”, Egitto e Vicino Oriente 18, (1995): 173-182.
  • Engelhard, David H. Hittite Magical Practices: An Analysis, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Brandeis: Brandeis University, 1970.
  • Erkut, Sedat. “The Plant AN.TAḪ.ŠUMSAR and Its festival Among the Hittites”, H. I. H. P. T. Mikasa (ed.), Essays on Ancient Anatolian and Syrian studies in the 2nd and 1st millennium B.C (BMECCJ 4). Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1991. 199-205.
  • Ertem, Hayri. Boğazköy Metinlerine Göre Hititler Devri Anadolu’sunun Faunası. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1965.
  • Giorgieri, Mauro. “Zu den Treueiden mittelhethitischer Zeit”, Altorientalische Forschungen 32/2, (2005): 322–346.
  • Gonnet, Hatice. “Un rhyton en forme de kurša hittite”, F. P. Daddi ve S. de Martino (ed.), Anatolia antica: studi in memoria di Fiorella Imparati (Eothen 11). Firenze: LoGisma, 2001. 321-327.
  • Goetze, Albrecht. The Hittite Ritual of Tunnawi. New Haven, Connecticut: American Oriental Society, 1938.
  • Goetze, Albrecht. “On the Hittite Words for 'Year' and the Seasons and for 'Night' and 'Day'”, Language 27/4, (1951): 467-476.
  • Groddek, Detlev. Hethitische Texte in Transkription KUB 55 (DBH 4). Dresden: Verlag der TU, 2002.
  • Groddek, Detlev. Hethitische Texte in Transkription: KUB 59 (DBH 14). Dresden: Verlag der TU, 2004.
  • Groddek, Detlev. Hethitische Texte in Transkription: KBo 48 (DBH 38). Dresden: Verlag der TU, 2012.
  • Güterbock, Hans G. “The Hittite Kursa ‘Hunting Bag’”, A. Leonard ve B. B. Williams (ed.), Essays in Ancient Civilization Presented to Helene J. Kantor. Chicago, Illinois: The Oriental Institute of the University of Chicago, 1989. 113-124.
  • Haas, Volkert. Der Kult von Nerik (Studia Pohl 4). Roma: Päpstliches Bibelinstitut, 1970.
  • Haas, Volkert. “Ein hethitisches Beschwörungsmotif aus Kizzuwatna seine Herkunft und Wanderung”, Orientalia Nova Series 40, (1971): 410-430.
  • Haas, Volkert ve Wäfler, Markus. “Bemerkungen zu Éḫalentu(wa)-”, Istanbuler Mitteilungen 23/24, (1973–1974): 1–31.
  • Haas, Volkert ve Wilhelm, Gernot. Hurritische und luwische Rituale aus Kizzuwatna (AOATS 3; Hurritologische Studien 1). Neukirchen-Vluyn: Neukirchener Verlag, 1974.
  • Haas, Volkert. “Kompositbogen und Bogenschiessen als Wettkampf im Alten Orient”, Nikephoros 2, (1989): 27-41.
  • Haas, Volkert. Geschichte der Hethitischen Religion. Leiden, New York, Köln: Brill, 1994.
  • Haas, Volkert. Die hurritischen Ritualtermini in hethitischem Kontext (ChS 1/9). Roma: CNR, 1998.
  • Haas, Volkert. Materia Magica et Medica Hethitica. Berlin: Walter de Gruyter, 2003.
  • Hoffner, Harry A. “Second Millenium Antecedents to the Hebrew 'Ôḇ”, Journal of Biblical Literature 86/4, (1967): 385-401.
  • Hoffner, Harry A. Alimenta Hethaeorum (AOS 55). New Haven, Connecticut: American Oriental Society, 1974.
  • Hoffner, Harry A. “Paskuwatti's ritual against sexual impotence (CTH 406)”, Aula Orientalis 5/2, (1987): 271-287.
  • Hoffner, Harry A. Hittite Myths (2. Baskı), Atlanta: SBL, 1998.
  • Holland, Gary B. “Nominal Sentences and the Origin of Absolute Constructions in Indo-European”, Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung 99/2, (1999): 163-191.
  • Joseph, Brian D. “On The Etymology of Hittite tuqqāri ‘be visible’”, Y. L. Arbeitman (ed.), Linguistic Happening in Memory of Ben Schwartz (BCILL 42), (Louvain-La-Neuve: Peeters, 1988), 205-213.
  • Kammenhuber, Annelies. Hippologica Hethitica. Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1961.
  • Kammenhuber, Annelies. Orakelpraxis, Träume und Vorzeichenschau bei den Hethitern (THeth 7). Heidelberg: Carl Winter, 1976.
  • Kassian, Alexei, Korolëv, Andrej ve Sidel’tsev, Andrej. Hittite Funerary Ritual (šalliš waštaiš) (AOAT 288). Münster: Ugarit, 2002.
  • Klinger, Jörg. “Instruktionen und Verwandtes”, M. Dietrich vd. (ed.), Texte der Umwelt des Alten Testaments. Ergänzungslieferung, Gütersloh: Gütersloher, 2001. 70-81.
  • Kloekhorst, Alwin. Etymological Dictionary of the Hittite Inherited Lexicon. Leiden: Brill, 2008.
  • Kronasser, Heinz. Die Umsiedlung der Schwarzen Gottheit: Das hethitische Ritual KUB XXIX 4 (des Ulippi) (OAW 241/3). Wien: Böhlau, 1963.
  • Landsberger, Benno. “Einige unerkannt gebliebene oder verkannte Nomina des Akkadischen”, Die Welt des Orients 3/3, (1966): 246-268.
  • Laroche, Emmanuel. “Études de Linguistique Anatolienne”, Revue hittite et asianique 31, (1973): 83-99.
  • Lebrun, Rene. “Textes religieux hittites de la fin de l’empire”, Hethitica 2, (1977): 93-153.
  • Lindeman, Fredrik O. “Hittite nekuz meḫur”, A. Etter (ed.), o-o-pe-ro-si. Festschrift für Ernst Risch zum 75. Geburtstag. Berlin, Boston: De Gruyter, 1986. 146–150.
  • Marcuson, Hannah. “Word of The Old Woman”: Studies in Female Ritual Practice in Hittite Anatolia, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Chicago, 2016.
  • McMahon, Gregory. The Hittite State Cult of Tutelary Deities (AS 25). Chicago: The Oriental Institute, 1991.
  • McMahon, Gregory. “Instructions: Instructions to Priests and Temple Officials (1.83)”, W. Hallo (ed.), The Context of Scripture I. Leiden, Boston: Brill, 2003. 217-221.
  • Miller, Jared. “The katra/i-women in the Kizzuwatnean Rituals from Ḫattuša”, S. Parpola ve R. M. Whiting (ed.), Sex and Gender in the Ancient Near East (RAI 47), (Helsinki: The Neo-Assyrian Text Corpus Project, 2002), 423-431.
  • Miller, Jared. Studies in the Origins, Development and Interpretation of the Kizzuwatna Rituals (StBoT 46). Wiesbaden: Harrassowitz, 2004.
  • Miller, Jared. Royal Hittite Instructions and Related Administrative Texts (SBL 31). Atlanta: SBL, 2013.
  • Mouton, Alice. Rêves hittites: Contribution à une histoire et une anthropologie du rêve en Anatolia ancienne. Leiden, Boston: Brill, 2007.
  • Mouton, Alice. “‘Dead of Night’ in Anatolia: Hittite Night Rituals”, Religion Compass 2/1, (2008): 1-17.
  • Mouton, Alice. Les rituels de naissance kizzuwatniens: un exemple de rite de passage en Anatolie hittite. Paris: de Boccard, 2008.
  • Mouton, Alice. “Temporalité et spatialité dans les rites de passage de l’Anatolie hittite”, Lluis Feliu, J. Llop, A. Millet Albà ve J. Sanmartín (ed.), Time and History in the Ancient Near East (CRRAI 56). Winona Lake, Indiana: Eisenbrauns, 2013. 229-244.
  • Mouton, Alice. Rites, mythes et prières hittites. Textes édités, traduits et présentés par Alice Mouton (LAPO 21). Paris: Les Éditions du Cerf, 2016.
  • Nakamura, Mitsuo. Das hethitische nuntarriyašha-Fest (PIHANS 94). Leiden: Brill, 2002.
  • Neu, Erich. Interpretation der hethitischen mediopassiven Verbalformen (StBoT 5). Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1968.
  • Neu, Erich. Ein althethitisches Gewitterritual (StBoT 12). Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1970.
  • Neu, Erich. Der Anitta-Text (StBoT 18). Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1974.
  • Oettinger, Norbert. Indo-Hittite-Hypothese und Wortbildung, (IBS, Vorträge und Kleinere Schriften 37). Innsbruck: Institut für Sprachwissenschaft der Universität Innsbruck, 1986.
  • Otten, Heinrich ve Souček, Vladimir. Ein Althethitisches Ritual für das Königspaar (StBoT 8). Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1969.
  • Otten, Heinrich. Materialien zum hethitischen Lexikon (StBoT 15). Wiesbaden: Otto-Harrassowitz, 1971.
  • Pecchioli Daddi, Franca P. Mestieri, professioni e dignità neIl'Anatolia ittita (Incunabula Graeca 79). Roma: Edizioni dell'Ateneo, 1982.
  • Pecchioli Daddi, Franca P. “Die mittelhethitischen išḫiul-Texte”, Altorientalische Forschungen 32/2, (2005): 280-290.
  • Popko, Maciej. Kultobjekte in der Hethitischen Religion. Warschau: Uniwersytet Warszawski, 1978.
  • Puhvel, Jaan. “Of Loons and Legumes”, G. Beckman, R. Beal ve G. McMahon (ed.), Hittite Studies in Honor of Harry A. Hoffner Jr. Winona Lake, Indiana: Eisenbrauns, 2003. 323-328.
  • Rieken, Elisabeth. Untersuchungen zur Nominalen Stammbildung des Hethitischen (StBoT 44). Wiesbaden: Harrassowitz, 1999.
  • Rizza, Alfredo. “The ritual for the Royal Couple CTH 416”, M. Barbera, G. Borghi, M. Mariani, A. Rizza, R. Ronzitti, V.S. Tomelleri ve M. Vai (ed.), Syntax of non verbal predicates and numerals. Anatolistica, indoeuropeistica e oltre nelle memorie dei seminari offerti da Onofrio Carruba (anni 1997-2002) al Medesimo presentate (AAGASC series maior, 1). Milano: QU.A.S.A.R. S.R.L, 2011. 13-37.
  • Schachner, Andreas. Hattuša: Efsanevi Hitit İmparatorluğu’nun İzinde. İstanbul: Homer, 2019.
  • Schindler, Jochem. “Zu hethitisch nekuz”, Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung auf dem Gebiete der Indogermanischen Sprachen 81/3, (1967): 290-303.
  • Schwemer, Daniel. “Das alttestamentliche Doppelritual ‘lwt wšlmym im Horizont der hurritischen Opfertermini ambašši und keldi”, Studies in the Civilization and Culture of Nuzi and the Hurrians 7, (1995): 81-116.
  • Schwemer, Daniel. “Rites of the AN.DAḪ.ŠUM Festival in Ḫattuša”, Mesopotamia 52, (2017): 55-63.
  • Sommer, Ferdinand ve Ehelolf, Hans. Das hethitische Ritual des Pāpanikri von Komana: (KBo V 1 = Bo 2001): Text, Übersetzungsversuch, Erläuterungen (BoStu 10). Leipzig: Hinrichs, 1924.
  • Souček, Vladimir. “Ein neues hethitisches Ritual gegen die Pest”, Mitteilungen des Instituts für Orientforschung 9, (1963): 164-174.
  • Součková, Jana. “Edikt von Tuthaliia IV. zugunsten des Kults des Wettergottes von Nerik”, J. Klinger, E. Rieken ve C. Rüster (ed.), Investigationes Anatolicae: Gedenkschrift für E. Neu (StBoT 52). Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2010. 279-300.
  • Starke, Frank. Die keilschrift-luwischen Texte in Umschrift (StBoT 30). Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1985.
  • Starke, Franke. Untersuchung zur Stammbildung des keilschrift-luwischen Nomens (StBoT 31). Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1990.
  • Strauß, Rita. Reinigungsrituale aus Kizzuwatna. Ein Beitrag zur Erforschung hethitischer Ritualtradition und Kulturgeschichte. Berlin, New York: Walter de Gruyter, 2006.
  • Süel, Aygül. Hitit Kaynaklarında Tapınak Görevlileri ile İlgili Bir Direktif Metni. Ankara: A. Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Basımevi, 1985.
  • Taggar-Cohen, Ada. Hittite Priesthood (Theth 26). Heidelberg: Universitätsverlag Winter, 2006.
  • Taracha, Piotr. Ersetzen und Entsühnen. Das mittelhethitische Ersatzritual für den Großkönig Tuthalija (CTH *488.4) und verwandte Texte (CHANE 5). Leiden, Boston, Köln: Brill, 2000.
  • Taracha, Piotr. “Hittite Éḫalentuwa- Revisited”, Altorientalische Forschungen 44/1, (2017): 101-110.
  • Trabazo, José V. G. Textos Religiosos Hitita: Mitos, Plegarias y Rituales (BCBO 6). Madrid: Editorial Trotta.Textos Religiosos, 2002.
  • Trémouille, Marie-Claude. “Un objet cultuel: le šeḫelliški”, Studi micenei ed egeo-anatolici 38, (1996): 73-94.
  • Ünal, Ahmet. “Zum Status der Augures bei den Hethitern”, Revue Hittite et Asianique 31, (1973): 27-56.
  • Ünal, Ahmet. Ḫattušili III. (THeth 4). Heidelberg: Carl Winter, 1974.
  • Ünal, Ahmet. Hititçe Çok Dilli El Sözlüğü. Hamburg: Verlag Dr. Kovač, 2007.
  • Wegner, Ilse. Hurritisch. Eine Einführung. Wiesbaden: Harrassowitz, 2000.
  • Wilhelm, Gernot. “Ḫubrušḫi”, Reallexikon der Assyriologie 4, (1972-1975): 478.
Toplam 97 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Research Article
Yazarlar

Sevgül Çilingir Cesur 0000-0001-6943-7153

Proje Numarası 2219/A 1059B191700004
Yayımlanma Tarihi 29 Temmuz 2020
Yayımlandığı Sayı Yıl 2020 Cilt: 14 Sayı: 1

Kaynak Göster

Chicago Çilingir Cesur, Sevgül. “ZAMANIN TANIMI: HİTİT METİNLERİNDE ’mehur’ KAVRAMI”. Archivum Anatolicum-Anadolu Arşivleri 14, sy. 1 (Temmuz 2020): 51-81. https://doi.org/10.46931/aran.674466.