The Transition Process from Fragmanted Political Governance to Centralized State in Ancient Anatolia

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 1, 75 - 96, 30.06.2024

Tuğçe Horunlu

https://doi.org/10.46931/aran.1480761

Öz

The ancient Anatolian lands have hosted many civilizations throughout history, and due to their strategic location, they have had to establish connections with their contemporaries in every period. Akkadian and later Assyrian activities, although the two dominant examples of these connections, warrior and peaceful, offered different perspectives, the process always resulted in a struggle. The transformation of Akkadian trade into military operations remained in the minds of Anatolian rulers for a long time. While the traces of what happened in the past remain in memory, new concerns have emerged in Anatolian lands, where existing political conflicts are not absent even in peaceful environments. Since the reflection of similar problems on caravan routes would also disrupt commercial activities, it paved the way for the centralization of the management approach of local administrators, who were alert about the activities of Assyrian merchants. While the Anatolian kingdoms were afraid of threats based in Mesopotamia, the real move came from within themselves, that is, by Pithana and his son Anitta. The movement initiated by her father was taken one step further with Anitta's successful military attacks and ignited a tradition that would later inspire the kings of a powerful empire in Anatolia.

Anahtar Kelimeler

Anatolia, Mesopotamia, Central administration, Anitta

ESKİ ANADOLU’DA ÇOK PARÇALI SİYASİ YÖNETİMDEN MERKEZİ DEVLETE GEÇİŞ SÜRECİ

Öz

Eski Anadolu toprakları tarih boyunca pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış, bulunduğu stratejik konum itibariyle her dönem çağdaşlarıyla bağlantı kurmak durumunda kalmıştır. Bu bağlantıların savaşçıl ve barışçıl iki başat örneği olan Akad ve sonrasında Asur faaliyetleri farklı perspektifler sunmuş olsa da, süreç sonuçta daima bir mücadeleye çıkmıştır. Akad ticaretinin askeri harekata dönüşmesi, Anadolu yöneticilerinin zihinde uzun zaman yerini korumuştur. Geçmişte yaşananların izleri hafızalarda yerini korurken, zaten mevcut siyasi çekişmelerin barışçıl ortamlarda bile eksik olmadığı Anadolu topraklarında yeni endişeler belirmiştir. Benzer sorunların kervan güzergahlarına yansıması, ticari faaliyetleri de sekteye uğratacağı için, Asurlu tüccarların faaliyetleri hususunda tetikte olan yerel yöneticilerin, yönetim anlayışının da merkezileşmesine zemin hazırlamıştır. Anadolulu krallıklar Mezopotamya merkezli tehditlerden çekinirken, asıl hamle Pithana ve oğlu Anitta tarafından yani kendi içlerinden gelmiştir. Babasının başlattığı hareket Anitta’nın başarılı askeri ataklarıyla bir adım öteye taşınmış ve ileride Anadolu’da güçlü bir imparatorluğun krallarına feyz olacak bir geleneğin fitilini ateşlemiştir.

Anahtar Kelimeler

Anadolu, Mezopotamya, Merkezi yönetim, Anitta

Kaynakça

• Alp, Sedat. Hitit Çağında Anadolu. Ankara: Tübitak Yayınları, 2002.
• Balkan, Kemal. Mama Kralı Anum-Hirbi’nin Kaniš Kralı Waršama’ya Gönderdiği Mektup. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1957.
• Barjamoviç, Gojko. “Sites, Routes and Historical Geography in Central Anatolia”, ed. I. Signer, In ipamati kistamati pari tumatimis. Luwian and Hittite Studies presented to J. David Hawkins on the Occasion of his 70th Birthday. 10-25. Tel Aviv, 2010.
• Barjamoviç, Gojko. A Historical Geography of Anatolia in the Old Assyrian Colony Period (CNIP 38). Copenhagen: Museum Tusculanum Press, 2011.
• Bauer, Susan Wise. Antik Dünya. M. Moralı’nın çevirisi. İstanbul: Alfa Tarih Yayınları, 2015.
• Beckman, Gary. “The Hittites and Their Records”, ed. S.C. Ehrlich, From an Antique Land: An Introduction to Ancient Near Eastern Literature. 215-254. U.S.A.: Rowman & Littefield Publishers, 2009.
• Bilgiç, Emin. “Çivi Yazılı Hukuki-İktisadi Kaynaklar, Mahiyet ve Muhtevaları”, Belleten 11/44 (1947): 571-602.
• Bryce, Trevor. “Hattuşaş: Hitit İmparatorluğu'nun Kalesi”, ed. J.J. Norwich, Antik Dünyayı Şekillendiren Kentler. 24-27. İstanbul, 2015.
• Çeçen, Salih ve Hecker, Karl. “ina mati-ka eblum Zu Einem Neunen Yext zum Wegerecht in der Kültepe-Zeit”, ed. M. Dietrich und O. Loretz. AOAT 240, Festschrift für Wolfram Freiherrn von Soden zum 85.Geburstag am 19.Juni 1993. 31-41. Münster, 1995.
• Çeçen, Salih. “Akad İmparatorluğu”, ed. L.G. Gökçek, E. Yıldırım ve O. Pekşen, Eski Mezopotamya'nın Siyasi Tarihi. 33-50. İstanbul, 2020.
• Çeçen, Salih ve Gökçek, Lütfi Gürkan. “Asur Ticaret Kolonileri Çağı’nda Anadolu’da Yerel Sarayların Tüccarların Mallarına El Koyması Durumu ve Yerel Yetkili Ušanalum”, OANNES Uluslararası Eskiçağ Araştırmaları Dergisi, 3/2 (2021): 535-545.
• Donbaz, Veysel. “Kültepe 1-b Katı Tabletlerine Genel Bir Bakış”, X. Türk Tarih Kongresi, 22-26 Eylül 1986 Bildirileri Cilt: II. 433-451. Ankara, 1990.
• Eidem, Jesper “An Old Assyrian Treaty From Tell Leilan”, ed. D. Charpin ve F. Joannes, Melanges P. Garelli, 185-207. Paris, 1991.
• Forlanini, Massimo. “The Historical Geography of Anatolia and the Transition from the Karum Period to the Early Hittite Empire”, ed. J. G. Derckens, Anatolia and Jazira During the Old Assyrian Period (OAAS 3, PIHANS III). 57-86. Leiden, 2008.
• Ghazaryan, Robert. “Administravite and Political System and Economy of the Kingdom of Kanesh”, Bulletin of the Institute of Oriental Studies (2022): 13-23.
• Ghazaryan, Robert. “Issues of the History of the Early Hittite Kingdom”, Bulletin of Institute of Oriental Studies Vol:III/I (2023): 17-29.
• Goetze, Albert. Kleinasien, München: C.H. Beck’sche Verlagsbuchhandlung, 1957.
• Gökçek, Lütfi Gürkan. “Kültepe Tabletlerinde Maraş Bölgesi”, I. Kahramanmaraş Sempozyumu 6-8 Mayıs, Kahramanmaraş (2004): 309-318.
• Gökçek, Lütfi Gürkan. Asurlular, Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları, 2015.
• Gökçek, Lütfi Gürkan ve Abacı, Oğuzhan. Anadolu’nun Eskiçağ Tarihi, İstanbul: Değişim Yayınları, 2019.
• Gökçek, Lütfi Gürkan. “Uṣur-ša-İštar Arşivini Tarihlendirme Meselesi”, ed. İ. Albayrak, L.G. Gökçek, N. Yıldırım ve K. Toptaş, Prof. Dr. Salih Çeçen’e Armağan. 59-70, Ankara, 2003.
• Guterbock, Hans Gustav. “Die historische Tradition und Ihere Literarische Gestaltung bei Babylonien Und Hethitern bis 1200”, Zeitschrift für Assyriologie und verwandte Gebiete 42/1-4, Berlin und Leipzig, Walter De Gruyter/Co., 1-91, Berlin, 1934.
• Günbattı, Cahit. “Kültepede’den Kervan Güzergâhlarına Işık Tutan İki Yeni Metin”, Archivum Anatolicum 5/2 (2002): 79-91.
• Günbattı, Cahit. “Kültepe’den Akadlı Sargon’a Ait Bir Tablet”, Archivum Anatolicum 3/1 (1997): 131-155.
• Günbattı, Cahit “Kültepe’de Bulunmuş İki Antlaşma Metni, Belleten, C. LXIX/256 (2005): 759-784.
• Günbattı, Cahit. Harsamna Kralı Hurmeli’ye Gönderilen Mektup ve Kaniš Kralları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
• Günbattı, Cahit. Kültepe Kaniş, Anadolu’da İlk Yazı İlk Belgeler, Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2017.
• Klengel, Horst. “History of the Hittites”, ed. H. Genz ve D. P. Mielke, Insights Into Hittite History and Archaeology. 31-46. Peeters, 2011.
• Kuhrt, Amelie. Eskiçağ’da Yakındoğu yaklaşık MÖ 3000-300 Cilt I. D. Şendil çevirisi, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• Kristiansen, Kristian. “The Rise of Bronze Age Peripheries and the Expansion of International Trade 1950-1100 BC”, ed. K. Kristiansen, T. Lindkvist ve T. Myrda, Trade and the Civilisation Economic Networks and Cultural Ties from Prehistory to the Early Modern Era, 87-112. Cambridge University Press, 2018.
• Memiş, Ekrem. Eskiçağ Türkiye Tarihi, Bursa: Ekin Basım Yayın, 2010.
• Özgüç, Tahsin. Kültepe/Neša, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005.
• Robinson, Spencer M. “Following a False Trail-The Search for the Hittites”, Al-rafidan Vol:XXVII (2006): 101-116.
• Savaş, Özkan Savaş. “‘Hattuša’ Adı Üzerine”, III. Hititoloji Kongresi, Eylül 1996, 505-513, Çorum, 1996.
• Schachner, Andreas. “Hattuşa, Hitit İmparatorluğu'nun Başkenti”, ed. M.D. Alparslan ve M. Alparslan, Hititler: Bir Anadolu İmparatorluğu. 150-175. İstanbul, 2015.
• Schachner, Andreas. “Orta Anadolu'da Coğrafya ve Ekonomi: Hititlerin Bıçak Sırtındaki İmparatorluğu”, Colloquium Anatolicum XI (2012): 24-54.
• Seeher, Jürgen. “Chronology in Hattuşa: New Approaches to an Old Problem”, Strukturierung und Datierung in der Hetitischen Archalogie BYZAS 4. 197-214. İstanbul, 2006.
• Sever, Hüseyin ve Çeçen, Salih. “Kültepe II. Tabaka Vesikalarına Göre Anadolu’nun Siyasi Tarihi ile İlgili Yeni Gelişmeler”, XI. Türk Tarih Kongresi Bildirileri Ankara, (1994): 201-209.
• Şahin, Hasan Ali. Anadolu’da Asur Ticaret Kolonileri Devri (MÖ 1975-1725). Kayseri: Kayseri ve Yöresi Tairh Araştırmaları Merkezi Yayınları, 2004.
• Şaroğlu, Gülcan. “Antik Kaynaklarda Amanos ve Kasion Dağı”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi C:5/9 (2013): 59-69.
• Van den Hout, Theo P. “Hitit Krallığı ve İmparatorluğu’nun Kısa Tarihi”, Ed. M. D. Alparslan – M. Alparslan, Hititler: Bir Anadolu İmparatorluğu. 22-47. İstanbul, 2015.
• Yiğit, Turgut. “Sanahuitta and Some Observations on the Early Period of the Hittite Kingdom” (6th International Congress of Hittitology-Roma, Italy), Studi Micenei ed Egeo-Anatolici Vol.50 (2008): 829-836.
• Yiğit, Turgut. “Akkadlar Devrinde Anadolu’nun Siyasal Yapısı”, Ankara Üniversitesi Dil, Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 40/3-4 (2020): 13-28.