YENİ ASUR DEVLETİ’NDE ÖZEL MÜLKİYET VE TARIMSAL EKONOMİ: ANADOLU’DAN ORTAYA ÇIKAN TABLETLER ÜZERİNDEN BİR İNCELEME

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 2, 361 - 384

Gül Kahveci

https://doi.org/10.46931/aran.1557492

Öz

Yeni Asur Devleti (MÖ 934-612), Yukarı Mezopotamya’da kurulan ve ekonomisi büyük ölçüde tarıma dayanan güçlü medeniyetlerden biriydi. Tarımsal ekonomiye sahip toplumların karakteristik özelliklerini taşıyan bu devlette, bireylerin mülk sahibi olmaları, toplumun ekonomik ve sosyal yapısını şekillendiren önemli bir faaliyetti. Buna göre, özel şahısların tarım arazilerine sahip olmaları ve bu topraklardan elde ettikleri tahıl üzerinden kredi vermeleri hem devlet hem de şahıslar için önemli bir gelir kaynağı olmuştu. Bu nedenle, tarım arazilerinin devir belgeleri ve tahıl kredi metinleri, dönemin ekonomik, sosyal ve hukuki yapısının yanı sıra mülkiyet kavramının ve toprak kullanımının nasıl olduğunu anlamak için önemli birer anahtar niteliğindedir.
Makale, Anadolu’da yer alan Maraş, Ma’allānāte, Girnevaz, Batman, Mardin ve Ziyaret Tepe’den çıkan tahıl kredisi ve arazi devir belgelerine dayanarak, özel şahısların toprak sahibi olma süreçlerini ve tarımsal faaliyetlerini incelemektedir. Bu belgeler, Anadolu’da özel şahıslar tarafından yürütülen tarımsal faaliyetlerin Asur ekonomisi için kritik bir rol oynadığını göstermektedir. Özellikle Tušhan, tarımsal açıdan verimli topraklara sahip bir bölge olarak önemli bir tahıl deposu işlevi görmüştür.
Arazi satış belgeleri ve tapu işlemleri, devletin tarımsal üretim üzerindeki kontrolünü ve özel mülkiyetin hukuki çerçevede korunmasını sağlamıştır. Belgelerde alıcı-satıcı bilgileri, mülkün özellikleri ve sözleşme şartları detaylandırılmıştır. Ayrıca, bu belgeler arazi devri ve tahıl üretiminin sürekliliğini sağlama amacını taşımış ve mülk sahiplerinin yasal güvenliğini garanti altına almıştır.

Anahtar Kelimeler

Asur, Tahıl Kredisi, Tarım, Devir Belgeleri, Memur.

Kaynakça

• Ahmad, Ali Yaseen. Some Neo-Assyrian Provincial Administrators. The School of Oriental and African Studies, Doktora Tezi, 1984.
• Akçay, Atakan ve Özbilen, Serdar. Yeni Asur Dönemi Yukarı Dicle Bölgesi Eyalet Sistemi ve Tarımsal Kolonicilik. İstanbul: Çizgi Kitabevi, 2023.
• Akyüz, Faruk. “Yazılı Kaynaklar Işığında Yeni Asur Ordusunun Sefer Sürecinde Erzak Temin Yöntemleri”. Archivum Anatolicum-Anadolu Arşivleri 10/2 (2016): 1-14.
• Akyüz, Faruk. “İmparatorluğun Hafızası: Yeni Asur Döneminde Dil ve Yazı”, ed. İ. Albayrak, N. Yıldırım, L. G. Gökçek ve K. Toptaş, Prof. Dr. Salih Çeçen’e Armağan. 203-219. Ankara, 2023.
• Arbøll, Troels Pank and Radner, Karen. “Three Silver Debt Notes from Kalḫu in the Collection of Jørgen Læssøe, with a Discussion of the Neo-Assyrian Joint Responsibility Clause (ša karimūni)”. Zeitschrift für Assyriologie 113/1 (2023): 94-106.
• Buylaere, Greta Van. “The Role of the Hazannu in the Neo-Assyrian Empire”. ed. Leonid Efimovich Kogan vd. Proceedings of the 53e Rencontre Assyriologique Internationale – Vol. 2: City Administration in the Ancient Near East, (2010), 229-246.
• Buylaere, Greta Van and Luukko, Mikko. “A Neo-Assyrian Estate Sale Contract from the Late Seventh Century”. Die Welt des Orients 46/2 (2016): 152-161.
• Deller, Karlheinz vd. “Neo-Assyrian Texts from Assur Private Archives in the Vorderasiatisches Museum of Berlin”. State Archives of Assyria Bulletin 9/2 (1995): 3-137.
• Dezső, Tamás. The Assyrian Army I: The Structure of the Neo-Assyrian Army, 1. Infantry. Budapest: Eötvös University Press, 2012.
• Donbaz, Veysel. “Some Neo-Assyrian Contracts from Girnevaz and Vicinity”. State Archives of Assyria Bulletin 2 (1988): 3-30.
• Fales, Frederick Mario. Aramaic Epigraphs on Clay Tablets of the Neo-Assyrian Period. Rome: Università degli studi “La Sapienza”, 1986.
• Fales, Frederick Mario. “Prices in Neo-Assyrian Sources”. State Archives of Assyria Bulletin 10/1 (1996): 11-53. Faist, Betina. Alltagstexte Aus Neuassyrischen Archiven Und Bibliotheken Der Stadt Assur. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2007.
• Garelli, Paul. “Les archives inédites d’un centre provincial de l’empire assyrien” Cuneiform Archives and Libraries, Papers Read at the 30e Rencontre Assyriologique Internationale Leiden, 4-8 July 1983. ed. Klaas R. Veenhof. 241-246. Leiden: Nederlands Instituut Voor Het Nabije Oosten, 1986.
• Grayson, Albert Kirk. Assyrian Rulers of the Early First Millennium BC I (1114-859 BC). Toronto; Buffalo: University of Toronto Press, 1991.
• Grayson, Albert Kirk and Novotny, Jamie. The Royal Inscriptions of Sennacherib, King of Assyria (704-681 BC), Part I. Winona Lake, Indiana: Eisenbrauns, 2012.
• Günbattı, Cahit vd. Kahramanmaraş’ta Bulunmuş Yeni Asurca Tabletler. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2020.
• Henshaw, Richards. “The Office of Šaknu in Neo-Assyrian Times. I”. Journal of the American Oriental Society 87/4 (1967): 517-525.
• Henshaw, Richards. “The Office of Šaknu in Neo-Assyrian Times. II”. Journal of the American Oriental Society 88/3 (1968): 465-466.
• Homès-Fredericq, Denyse and Garelli, Paul. Maallānāte: Archives d’un centre provincial de l’empire Assyrien. Bruxelles: Assyriologique / Assyriologische Zentrum Georges Dossin, 2017.
• Kahya, Ömer. “Güray Müze’den Yeni Asurca Bir Etiket 2020”. Belleten 84/299 (2020): 21-28.
• Kataja, Laura and Whiting, Robert. Grants, Decrees and Gifts of the Neo-Assyrian Period. Winona Lake, Indiana, 1995.
• Klengel-Brandt, Evelyn and Radner, Karen. “Die Stadtbeamten von Assur und ihre Siegel”, ed. Parpola, Simo and Whiting, Robert M. Assyria 1995. 137-159. Helsinki, 1997.
• Kemalettin Köroğlu, “Anadolu’daki Yeni Assur Dönemi Stelleri ve Kaya Kabartmaları”, Assurlular: Dicle’den Toroslar’a Tanrı Assur’un Krallığı, ed. Kemalettin Köroğlu, Selim Ferruh Adalı (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2018), 162-207.
• Kwasman, Theodore, Parpola, Simo. Legal Transactions of the Royal Court of Nineveh, Part I: Tiglath-Pileser III Through Esarhaddon. Helsinki: Helsinki University Press, 1991.
• Lipiński, Edward. Studies in Aramaic Inscriptions and Onomastics III, Ma’lānā. Leuven/Louvain: Peeters Publishers, 2010.
• Luukko, Mikko. The Correspondence of Tiglath-Pileser III and Sargon II from Calah/Nimrud. Helsinki: Helsinki University Press, 2012.
• Mattila, Raija. Legal Transactions of the Royal Court of Nineveh, Part II: Assurbanipal through Sîn-šarru-iškun. Helsinki: Helsinki University Press, 2002.
• Novotny, Jamie, Jeffers, Joshua. The Royal Inscriptions of Ashurbanipal (668–631 BC), Aššur-etel-ilāni (630-627 BC) and Sîn- šarra-iškūn (626-612 BC), King of Assyria, Part 1, (The Royal Inscriptions of Neo-Assyrian Period, Volume 5/1). Winona Lake, Indiana: Eisenbrauns, 2020.
• Oded, Bustenay. Mass Deportations and Deportees in the Neo-Assyrian Empire. Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, 1979.
• Parker, Barbara. “Nimrud Tablets, 1956: Economic and Legal Texts from the Nabu Temple”. Iraq 19/2 (1957): 125-138.
• Paker, Barbara. “The Nimrud Tablets, 1952: Business Documents”. Iraq 16/1 (1954): 29-58.
• Parker, Bradley J. The Mechanics of Empire: The Northern Frontier of Assyria as a Case Study in Imperial Dynamics. Helsinki: The Neo-Assyrian Text Corpus Project. Helsinki: The Neo-Assyrian Text Corpus Project, 2001.
• Parpola, Simo. “Cuneiform Texts from Ziyaret Tepe (Tušḫan), 2002-2003”. State Archives of Assyria Bulletin XVII (2009): 1-113.
• Petschow, Herbert. Neubabylonisches Pfandrecht. Berlin: Akademie-Verlag, 1956.
• Ponchia, Simonetta. “Neo-Assyrian Corn-Loans: Preliminary Notes”. State Archives of Assyria Bulletin 4 (1990): 39-60.
• Postgate, John Nicholas. Fifty Neo-Assyrian Legal Documents. Warminster, 1976.
• Postgate, John Nicholas. “Ownership and exploitation of land in Assyria in the 1st millennium B.C.” ed. A. Finet, P. Talon and M. Lebeau. Reflets des deux fleuves: Volume de mélanges offerts à André Finet. 141-152. Louvain, 1989.
• Postgate, John Nicholas. Taxation and Conscription in the Assyrian Empire. Rome: Biblical Institute Press, 1974.
• Postgate, John Nicholas. The Governor‘s Palace Archive. London: British School of Archaeology in Iraq, 1973.
• Postgate, John Nicholas. “The Place of the Šaknu in Assyrian Government”. Anatolian Studies 30 (1980): 67-76.
• Radner, Karen. Die Neuassyrischen Privatrechtsurkunden: als Quelle fur Mensch und Umwelt. Helsinki: The Neo-Assyrian Text Corpus Project, 1997.
• Radner, Karen. “Erntearbeiter und Wein, Neuassyriasche Urkunden und Brife im Louvre”. State Archives of Assyria Bulletin 11 (1997), 3-29.
• Radner, Karen. “How did the Neo-Assyrian King Perceive his Land and its Resources?” ed. Rolf M. Jas, Rainfall and Agriculture in Northern Mesopotamia. 233-246. Leiden, 2000.
• Radner, Karen. “Neo-Assyrian Period”. ed. R. Westbrook and R. Jasnow, Security for Debt in Ancient Near Eastern Law. 9/265-288. Brill, 2001.
• Radner, Karen - Schachner, Andreas. Das mittelassyrische Tontafelarchiv von Giricano/Dunnu-sa-Uzibi: Ausgrabungen in Giricano. Brepols, 2004.
• Radner, Karen. “The Reciprocal Relationship between Judge and Society in the Neo-Assyrian Period”. Maarav 12/1-2 (2005), 41-68.
• Radner, Karen. “Economy, Society, and Daily Life in the Neo-Assyrian Period”. A Companion to Assyria,. ed. Eckart Frahm. 209-228. John Wiley & Sons, Ltd, 2017.
• Salvatore, Gaspa. “Vessels in Neo-Assyrian Documents: Capacity Measures and Listing Conventions”. State Archives of Assyria Bulletin 16 (2007): 145-184.
• Suzanne Herbordt vd. Documents from the Nabu Temple and from Private Houses on the Citadel. British Institute for the Study of Iraq, 2019.
• Toptaş, Koray ve Akyüz, Faruk. “A Neo-Assyrian Sale Contract from the Province of the Chief Cupbearer (rab-šāqê) kept at the Hasankeyf Museum (Batman)” Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie, 111/1 (2021): 77-87.
• Tosun, Mebrure ve Yalvaç, Kadriye. Sumer, Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Ṣaduka Fermanı. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Vargyas, Péter. A History of Babylonian Prices in the First Millennium BC - Leiden University. Heidelberger: Heidelberger Orientverlag, 2001.
• Zaccagnini, Carlo. “Joint Responsibility in Barley Loans of the Neo-Assyrian Period”. State Archives of Assyria Bulletin 8 (1994): 21-42.
• ACP Archives D’un Centre Provincial De L’empire Assyrien – Bruxelles 2018.
• AfO Archiv für Orientforschung - Viyana 1926vd.
• AHw Akkadisches Handwörterbuch – Wiesbaden 1958-1981.
• CAD The Assyrian Dictionary of the University of Chicago – Chicago 1956vd.
• CDA A Concise Dictionary of Akkadian – Wiesbaden 2000.
• CTN Cuneiform Texts from Nimrud – London 1972vd.
• EDUBBA 10 Archives from the Domestic Wing of the North-west Palace at Kalhu/Nimrud – London 2007.
• PNA The Prosopography of the Neo-Assyrian Empire – Helsinki 1998 vd.
• RIMA The Royal Inscriptions of Mesopotamia – Canada 2002vd.
• RINAP The Royal Inscriptions of the Neo-Assyrian Period – Eisenbruns 2011vd.
• SAA State Archives of Assyria – Helsinki 1987vd.
• SAAB State Archives of Assyria, Bulletin - Padova 1987vd.
• StAT Studien zu den Assur-Texten – Berlin 1999vd
• WVDO Wissenschaftliche Veröffentlichungen der Deutschen Orient-Gesellschaft