ANTİK ROMA’DA GÜNÜN BÖLÜMLERİ

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 2, 269 - 288

Çağatay Aşkit

https://doi.org/10.46931/aran.1559654

Öz

İnsanoğlunun ortak yaşam unsurlarından biri olan zamanın Eskiçağda hangi yöntemlerle hesaplandığı her dönem ilgi uyandıran konulardan biri olmuş, yıl, mevsim, ay, gün ve saat gibi zaman birimlerini hesaplamak için kullanılan gereçler ve yöntemler ayrıntılı bir biçimde incelenmiştir. Nesnel ölçüm yöntemlerine dayanan bu birimlerin yanı sıra toplumların herhangi bir gereç kullanmadan, insan eylemlerinden yola çıkarak ya da çevresinde gerçekleşen doğa hareketlerini gözlemleyerek ölçtüğü zaman birimleri de bulunmaktadır. Eskiçağ toplumlarındaki gündelik dilin bir yansıması olarak vakitleri, diğer bir deyişle gündüz ve gecenin bölümlerini ifade eden çok sayıda ve birbirinden farklı sözcük bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Latince yazılmış antik kaynaklardaki günün bölümleriyle ilgili teorik tanımların çevirilerinin yapılarak Türkçeye kazandırılmasıdır. Bu amaçla M. Terentius Varro, C. Suetonius Tranquillus, Aulus Gellius, Macrobius, Censorinus, Isidorus ve Servius gibi yazarların eserlerindeki ilgili metinler karşılaştırılmış ve tanımlarda geçen sözcüklerle ilgili genel bilgiler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Vakitler, mane, gallicinium, crepusculum, diluculum.

Kaynakça

• Afranius, Tog. Ribbeck Otto. (ed.) Scaenicae Romanorum Poesis Fragmenta vol.II Comicorum Fragmenta, Leipzig: Georg Olms Verlagsbuchhandlung Hildesheim, 1962.
• Apul. Met. Apuleius. The Golden Ass,: Being The Metamorphoses of Lucius Apuleius, with an English translation by Adlington W., London: William Heinemann Ltd. New York: G. P. Putnam’s Sons, 1924.
• Apuleius. Başkalaşımlar: Altın Eşek, (çev.) Dürüşken Çiğdem, İstanbul, Alfa Yayınları, 2017.
• Bede, De temp. ratione Bede. The Reckoning of Time, translated, with introduction, notes and commentary by Wallis F., Liverpool, Liverpool University Press, 1999.
• Censorinus, DN Sallmann Nicolaus. (ed.) Censorini De Die Natali Liber Ad Q. Caerellium, Leipzig: Teubner, 1983.
• Cic. Ad Brut. Bailey D.R. Shackleton. (ed.), Cicero: Epistulae ad Quintum Fratrem et M. Brutum, Cambridge-London-New York: Cambridge University Press, 1980.
• Rosc.Amer. Stock St. George. (ed.) Cicero, Pro Sexto Roscio Amerino, Oxford: Clarendon Press, 1962.
• Fronto, Ep. Hauleri Edmund ve Van Den Hout Michael.P.J. (ed.) M.Cornelii Frontonis Epistulae, Leipzig: Teubner, 1988.
• Gell. NA. Aulus Gellius. The Attic Nights, Books I-V, with an English translation by Rolfe John C., Cambridge, MA: Harvard University Press, 1996.
• Aulus Gellius, The Attic Nights, Books XIV-XX, with an English translation by Rolfe John C., Cambridge, MA: Harvard University Press, 1993.
• Isid. Etym. Lindsay W.Martin. (ed.) Isidori Hispalensis Episcopi Etymologiarum sive Originum, Oxford: Oxford University Press, 1911.
• Macr. Sat. Willis Iacobus. (ed.) Ambrosii Theodosii Macrobii Saturnalia, Stuttgart ve Leipzig: Teubner, 1994.
• Mart. Marcus Valerius Martialis. Epigramlar, (çev.) Varınlıoğlu Güngör, İstanbul: YKY, 2005.
• Ovidius Naso Fasti (I-VI), Roma Takvimi ve Festivaller, çeviren ve yorumlayan Abuagla Asuman Coşkun, İstanbul: YKY, 2016.
• Ov. Met. Tarrant Richard J. (ed.) P.Ovidi Nasonis Metamorphoses, Oxford-New York: Oxford University Press, 2004.
• Petron. Sat. Petronius. Satyricon, (çev.) Özaktürk F. Gül, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 2003.
• Plaut. Amph. Christenson David .M. (ed.) Plautus, Amphitruo, Cambridge: Cambridge University Press, 2000.
• Plin. HN Pliny. Natural History I, Praefatio, Libri I-II, with an English translation by Rackham H., Cambridge, MA: Harvard University Press, 1967.
• Pliny. Natural History II, Praefatio, Libri III-VII, with an English translation by Rackham H., Cambridge, MA: Harvard University Press, 1961.
• Plut. . Quaest.Rom. Plutharch’s Moralia IV, with an English translation by Babbit F.C., Cambridge, MA: Harvard University Press, 1962.
• Poll.Onom. Bethe Ericus. (ed.) Pollucis Onomasticon, Fasc. Prior, Lib. I-V, Leipzig: Teubner, 1900.
• Sen.Dial Reynolds Leighton Durham. (ed.) L. Annaei Senecae Dialogorum Libri Duodecim, Oxford: Oxford University Press, 1977.
• Sen. Ep. Seneca. Ad Lucilium Epistulae Morales, with an English translation by Gummere R.M., London: William Heinemann Ltd. New York: G. P. Putnam’s Sons, 1920.
• Servius Thilo Georgius ve Hagen Hermanus. (ed.) Servii Grammatici qui feruntur in Vergilii carmina commentarii, Vol I., Leipzig: B.G. Teubner, 1881.
• Suet. De Anno Reifferscheid August. (ed.). C. Suetonii Tranquilli prater Caesarum Libros Reliquiae. Leipzig: B.G. Teubner, 1860.
• Vit. Suetonius. On İki Caesar’ın Yaşamı, (çev.) Telatar Ü. Fafo – Özaktürk F. Gül, Ankara: TTK Yayınları, 2008.
• Varr. Ling. Varro. On the Latin Language I, with an English translation by Kent R.G., Cambridge, MA: Harvard University Press, 1938.
• Veg. Mil. Lang Carolus. (ed.) Vegetius, Epitoma Rei Militaris, Stuttgart: Teubner, 1967.
• Blümner Hugo. Die römischen Privataltherthümer. München: C.H. Beck’sche Verlagsbuchhandlung, 1911.
• Abuagla Asuman Coşkun. Roma Takvimi: “Fasti” ve Antik Kaynaklar Işığında Roma Takvimine Göre İlk Altı Ayda Kutlanan Festivaller. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2017.
• Aksoy Ömer Asım. ve Bayaz Ayla. (ed.) Derleme Sözlüğü, Cilt VII. H-İ. 2. Baskı. Ankara: TDK Yayınları, 1993.
• Dissen Ludolph G. “De partibus noctis et diei et divisionibus veterum” ed. Fr. Thiersch, F.G. Welcker ve K.O. Müller, Kleine lateinische und deutsche Schriften von Ludolph Dissen. 127-150. Gottingen, 1839.
• Dürüşken Çiğdem. “Roma’da Takvim” Cogito 22 Takvim: Zamanın Haritası (2000): 101-111.
• Ginzel Friedrich.Karl. Handbuch der matematischen und technischen Chronologie. Leipzig: J.C.Hinrichs’sche Buchhandlung, 1911.
• Guittard Charles. “Le problème des limites et subdivisions du jour civil à Rome”, MEFRA 88/2, (1976): 815-842.
• İplikçioğlu Bülent. Eski Batı Tarihi I: Giriş, Kaynaklar, Bibliyografya. Ankara: TTK Yayınları, 1997.
• Kupper Jean Robert. “Les différents moments de la journée, d’après les textes de Mari”, ed. Ö. Tunca / D. Deheselle, Tablettes et images aux pays de Sumer et d’Akkad. Mélanges offerts à M. H. Limet. 79-86. Liege, 1996.
• Marquardt Joachim. Das Privatleben der Römer. Leipzig: Verlag von S. Hirzel, 1879.
• Michel Cecile. “The Day Unit within the Old Assyrian Calendar” ed. Şevket Dönmez, Veysel Donbaz’a Sunulan Yazılar, 217-224. İstanbul, Ege Yayınları, 2010.
• Öyken Ekin. “Fasti’nin Açtığı Pencereden Roma Takvimine Bakış” Sosyoloji Dergisi 26, (2013/1): 191-212.
• Parlatır İsmail et al. (ed.) Türkçe Sözlük, 9. Baskı. Ankara: TDK Yayınları, 1998.
• Salman Barış. Eskiçağ’da Güneş Saatleri, İstanbul: Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü, 2007.
• Sayar Mustafa Hamdi. “Eskiçağda Zaman Kavramı ve Takvim” ed. Çelgin A.V. ve Akyürek Şahin N.E, Eskiçağ Yazıları 9. 17-49. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2016.
• Sontheimer Walter. “Tageszeiten” Paulys Realencyclopadie der classischen Altertumswissenschaft: neue Bearbeitung, IV A, 2, 8, Symposion bis Tauris (1932) içinde: 2011-2023.