Diyarbakır Ziya Gökalp Yazma Eser Kütüphanesi'nde Yer Alan Tezhipli Yazma Eserlerdeki Zahriye Sayfalarının İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 2, 27 - 46, 01.10.2024

Nazik Ağyar Leblebici

Öz

Tarihi süreçte Anadolu'da ki özel konumu nedeniyle bir köprü görevi görmüş olan Diyarbakır tarih öncesi dönemlerden günümüze çeşitli uygarlıkların beşiği olmuştur. Osmanlılar döneminde önemli eyaletlerden birinin merkezi olan Diyarbakır’da günümüze kadar ulaşan çok sayıda tarihi eser bulunmaktadır. Bunlardan başlıcası Diyarbakır Ulu Camii Külliyesi’nde yer alan Mesudiye Medresesi olarak bilinen yapı, günümüzde Diyarbakır Yazma Eser Kütüphanesi olarak birçok yazma eseri barındıran bir merkezdir. 1984 adet yazma eserin bulunduğu Diyarbakır Ziya Gökalp Yazma Eser Kütüphanesi’nde tezhipli yazma eserler arasında 6 adet zahriye sayfası tespit edilmiştir. Bu yazma eserlerin her birinin farklı dönemlerde ve farklı konularda hazırlanmış olduğu görülmektedir. Bu makalede Diyarbakır Ziya Gökalp Yazma Eser Kütüphanesi’nde bulunan 6 adet zahriye sayfasının tezhip özellikleri, yapım teknikleri, motif, renk ve desen açısından kompozisyon kurguları çizimleri yapılarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Zahriye sayfası, tezhip, yazma eser, bezeme

Examination of Zahriye Pages in The Illuminated Manuscript Works In Diyarbakır Ziya Gökalp Manuscript Library

Öz

Diyarbakır, which served as a natural bridge due to its special location in Anatolia throughout history, has been the cradle of various civilizations from prehistoric times to the present day. There are many historical artifacts that have survived to the present day in Diyarbakır, which was the center of one of the important provinces during the Ottoman period. The main one ofthese is the building located in the Diyarbakır Grand Mosque complex, known as the Mesudiye Madrasa in the past, and is now a center containing many manuscripts as the Diyarbakır Manuscript Library. In the Diyarbakır Ziya Gökalp Manuscript Library, where there are 1984 manuscripts, 6 zahriye pages were identified among the illuminated manuscripts. It is seen that each of these manuscripts was prepared in different periods and on different subjects. In this article, 6 zahriye pages in the Diyarbakır Ziya Gökalp Manuscript Library were examined by drawing compositions in terms of illumination features, production techniques, motifs, colors and patterns.

Anahtar Kelimeler

Zahriye page, illumination, manuscript, decoration

Kaynakça

• Beysanoğlu, Ş. (1987). Anıtları ve kitabeleri ile Diyarbakır tarihi 1. cilt – başlangıcından Akkoyunlular’a kadar. Ankara: Şehir Matbaası.
• Biçer Özcan, Ş. (2007). Timur devri Herat tezhip ekolu [Yayımlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü]
• Duran G. (2012). Tezhip sanatının kullanım alanları, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 41, s.63-65) içinde. İstanbul: TDV Yayınları.
• Ersoy A. (1988). Türk tezhip sanatı. İstanbul: Akbank Kültür.
• Özkeçeci, İ. (2006). Doğu ışığı VIII.-XIII. yüzyıllarda İslam sanatı. İstanbul: Graphis Matbaa.
• Tanındı, Z. (2012). Başlangıcından Osmanlı’ya tezhip sanatı. A. R. Özcan (Ed), Hat ve tezhip sanatı (s. 241-283) içinde. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Tekin, A. (1997). Diyarbakır (Anadolu tarihinin taşlara yazıldığı kent). Diyarbakır: D.Ü. Basımevi İşletme Müdürlüğü.
• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (2024). Zahriye, https://islamansiklopedisi.org.tr/zahriye (Erişim tarihi: 29.06.2024)
• Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı (2024). Ziya Gökalp Yazma Eser Kütüphanesi, http://www.ziyagokalp.yek.gov.tr/Home/ShowLink?LINK_CODE=3 (Erişim tarihi: 29.06.2024)