İnsan Bilgisayar Etkileşiminde Artırılmış Gerçeklik ve Sanal Gerçeklik Uygulamalarının Karşılaştırılması

Yıl 2025, Cilt: 2 Sayı: 1, 27 - 39, 15.03.2025

Tuncay Sevindik , Büşra Kılıç , Ubeydullah Binol , Bahaddin Yasir Özer

Öz

Bilimin ve teknolojinin gelişmesiyle birlikte bilgisayarların kullanımı da insan hayatının bir parçası haline gelmiştir. Bununla doğru orantılı olarak bilgisayarın ve ara yüzlerin ergonomik şekilde kullanımını amaçlayan çalışmalarda artmıştır. İnsan Bilgisayar Etkileşimi (İBE) sisteminin amacı, bilgisayarı daha hızlı ve insana daha doğal gelecek yollarla kullanılabilir hale getirmektir. İBE çalışma alanı, insan ve bilgisayar arasındaki etkileşimi konu edinmesinden dolayı insan davranışı, psikoloji, bilişsel bilimler, bilgisayar teknolojileri ve yazılım mühendisliği yanında ergonomi, grafik ve endüstriyel tasarım, sosyoloji, antropoloji ve eğitim bilimleri gibi alanlarla da ilişkili bir çalışma alanıdır (Yıldırım, Şenyürek, 2010: 1). Sanal gerçeklik ve artırılmış gerçeklik kavramı birebir İBE ile ilgilidir. Bir nevi insan bilgisayar etkileşiminin üçüncü boyut kazanmış halidir.

Bu ortak makale İnsan Bilgisayar Etkileşimi bağlamındaki iki majör uygulama tekniği olan Sanal gerçeklik ve Artırılmış Gerçeklik arasındaki farkları; teknik, uygulama alanları, ticari mecralar ve kullanıcı deneyimi bağlamlarında değerlendirmek üzere ele alınmış bir değerlendirme notlarıdır. İletişim teknolojilerinin gelişimi üzerine, iletişim metotlarının daha çok insani deneyime endeksli hale gelmesinin birer örneği olarak AR ve VR kavramlarının kullanımlarının artmasının, bu teknolojileri üreten ve kullanan sosyal yapılar arasındaki yaklaşımların izlenmesi, günümüzdeki iletişim metotları ve algılarının, gelecek kuşakların bilgi üretme, işleme ve paylaşma gibi alışkanlıklarının nasıl değişeceği hakkında ipuçları verecektir.

Anahtar Kelimeler

Artırılırmış Gerçeklik, İnsan Bilgisayar Etkileşimi, Sanal Gerçeklik

Kaynakça

• Andolsek, D. L “Virtual Reality in Education and Training” International Journal of Instructional Media. 1995’ten aktaran Bülent Çavaş, Pınar Huyugüzel Çavaş, Bilge Taşkın
• Assemblr. (2018). Walking through the journey of augmented reality: A brief history. Assemblr Blog. https://www.assemblrworld.com/blog/history-of-augmented-reality (Erişim Tarihi: 24 Şubat 2025)
• Azuma, R. T. (1997). A survey of augmented reality. Presence: Teleoperators & Virtual Environments, 6(4), 355-385. https://doi.org/10.1162/pres.1997.6.4.355
• Azuma, R. T., Baillot, Y., Behringer, R., Feiner, S., Julier, S., ve Maclntyre, B. (2001). “Recent advences in augmented reality”. IEEE Computer Graphics and Applications, c. 21 s. 6. (2001): 34-47.
• Bailey, J. O., & Bailenson, J. N. (2017). Immersive virtual reality and the developing child: Perspectives on cognitive development and learning. Developmental Review, 44, 40–55. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-809481-5.00009-2
• Bayraktar, E. & Kaleli, F. (2007). Sanal Gerçeklik ve Uygulama Alanları. Akademik Bilişim’07 - IX. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri 31 Ocak - 2 Şubat 2007 Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Billinghurst, M., Kato, H., & Poupyrev, I. (2001). The Magic Book: A transitional AR interface. Computers & Graphics, 25(5), 745-753. https://doi.org/10.1016/S0097-8493(01)00117-0
• Bingöl, B. (2018). Yeni Bir Yaşam Biçimi: Artırılmış Gerçeklik (AG). Etkileşim, 1(1), 47-51
• Ertürk, N. B. & Değirmenci, F. N. (2023). Sanal gerçeklik (VR) teknolojilerinin mimarlık alanındaki yeri. Karesi Journal of Architecture, 2(2), 25-35. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3482779
• Caudell, T., & Mizell, D. W. (1992). Augmented Reality: An Application of Heads-Up Display Technology to Manual Manufacturing Processes. Proceedings of the Twenty-Fifth Hawaii International Conference on. Presence: Teleoperators and Virtual Environments. (s. 659-669). Seattle, WA: IEEE.
• İçten, T., & Bal, G. (2017). Artırılmış Gerçeklik Teknolojisi Üzerine Yapılan Akademik Çalışmaların İçerik Analizi. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 10(4), 401-409.
• J. N. Latta and D. J. Oberg, "A Conceptual Virtual Reality Model," in IEEE Computer Graphics and Applications, vol. 14, no. 1, pp. 23-29, Jan. 1994, doi: 10.1109/38.250915.
• Jimenez, A. R., Seco, F., Prieto, J. C., & Guevara, J. (2009). Indoor pedestrian navigation using an INS/EKF framework for yaw drift reduction and a foot-mounted IMU. Proceedings of the 7th Workshop on Positioning, Navigation and Communication, 135-143.
• Kato, H., & Billinghurst, M. (1999). Marker tracking and HMD calibration for a video-based augmented reality conferencing system. Proceedings of the 2nd IEEE and ACM International Workshop on Augmented Reality (IWAR '99), 85-94. https://doi.org/10.1109/IWAR.1999.803809
• Kayabaşı, Y. “Sanal Gerçeklik ve Eğitim Amaçlı Kullanılması”, The Turkish Online Journal of Educational Technology – TOJET. c. 4 s. 3. (2005): 152-155.
• Lopreiato, J. O., Downing, D., Gammon, W., Lioce, L., Sittner, B., Slot, V., Spain, A. E., & the Terminology & Concepts Working Group. (2016). Healthcare simulation dictionary. http://www.ssih.org/ dictionary adresinden alınmıştır. Erişim Tarihi: Ocak 2025
• Milgram, P. Takemura, H. Utsumi, A. Kishino, F. (1994). Augmented Reality: A class of Displays on the Reality-Virtuality Continuum, In Proceedings SPIE Vol.2351” Telemanipulator and Telepresence Technologies. (1994): 282-292.
• Milgram, P., & Kishino, F. (1994). A taxonomy of mixed reality visual displays. IEICE Transactions on Information and Systems, E77-D(12), 1321–1329.
• Odluyurt, S., & Bahçalı, T. (2021). Otizm spektrum bozukluğu ve zihin yetersizliği olan bireylerle gerçekleştirilmiş artırılmış gerçeklik uygulamalarının incelenmesi. Turkish Journal of Special Education Research and Practice, 3(1), 72-93. https://doi.org/10.37233/TRSPED.2021.0113
• Özcan, K. (2025). Software Architecture Patterns: Kapsamlı Bir Rehber, https://kayrahanozcan.com/software-architecture-patterns-kapsamli-bir-rehber/ Erişim Tarihi: Ocak 2025
• Öztürk, E. O., & Sontaş, A. (2020). Sağlıkta sanal gerçekliğe genel bakış. Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 3(2), 164-169.
• Öztürk, M. “Web Tabanlı Uzaktan Eğitimde Teknolojiye İlişkin Yeni Eğilimler”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. (2014): 274
• Schenker, S (2025). https://www.schenker-solutions.com/en/hardware/vr-and-ar/ Holistic VR & AR Hardware Solution Packages, Erişim Tarihi: Ocak 2025
• Schuemie, M. J., Van Der Straaten, P., Krijn, M., & Van Der Mast, C. A. (2001). Research on presence in virtual reality: A survey. CyberPsychology & Behavior, 4(2), 183–201.
• Specht, M., Ternier, S., & Greller, W. (2011). Dimensions of Mobile Augmented Reality for Learning: A First Inventory. Journal of the Research Center for Educational Technology, 7(1), 117-127.
• Sutherland, I. (1965). The Ultimate Display. Proceedings of IFIP Congress, (s. 506-508).
• Sutherland, I. E. “A Head Mounted Three Dimensional Display”, In proceedings of the Fall Joint Conference (AFIPS). c. 33. s. 1. (1968): 757-764.
• Tülü, M. Yılmaz, M. Iphone ile Arttırılmış Gerçeklik Uygulamalarının Eğitim Alanında Kullanılması, “Gaziantep Üniversitesi Fizik Mühendisliği Akademik Bilişim’12 - XIV. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri”. Uşak Üniversitesi. 1-3 Şubat, 2012.
• Vargün, Ö. (2022). Teknolojinin Belirleyiciliğinde Müzelerde Dijitalleşme Süreci ve İnsan Odaklı Tasarım Yaklaşımları. İdil, 11(92), 565–584. https://doi.org/10.7816/idil-11-92-09
• Yolcu, G. (2014). Kinect Destekli Gerçek Zamanlı Sanal Ayna Tasarımı. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. https://hdl.handle.net/20.500.12619/79938
• Yuen, S. C.-Y., Yaoyuneyong, G., & Johnson, E. (2011). Augmented Reality: An Overview and Five Directions for AR in Education. Journal of Educational Technology Development and Exchange, 4(1), 119-140
• Zachary, W. Ryder, J. Hicinbothom, J. & Bracken, K. “The Use of Executable Cognitive Models in Simulation-based Intelligent Embedded Training”. Proceedings of Human Factors Society 41st Annual Meeting. Santa Monica, CA: Human Factors Society. (1997): 1118-1122. Zlatanova, S. “Augmented Reality Technology”. Technische Universiteit Delft, GISt Report No.17, December 2002, Delft, (2002): 14-16.