POST-DİJİTAL ESTETİK VE FOTOĞRAF

Yıl 2025, Sayı: 3, 53 - 66, 28.11.2025

Müge Yorgancıoğlu

Öz

20. yüzyıldan günümüze post ön-ekinin tanımladığı postyapısalcılık, postmodernizm, post-truth, post-fotoğraf, post-dijital gibi kavramlar birer kültürel bileşen olarak kendilerinden önceki dönemlere eleştirel yaklaşımlar getirerek yeni düşünce yapıları geliştirirler. 1960’lı yılların sonu 1970’li yılların başı hem postyapısalcılığın geliştiği hem de analog medyadan yeni medyaya geçişin temel kurgusunun belirlendiği yıllardır. 1980’li yıllardan itibaren bilgisayar sistemlerinde yaşanan gelişmelere 1990’lı yıllarda internet altyapısının gelişimi eklenerek yeni medya herkesin erişimine açık hale gelmiştir. Bu değişimle dijitalleşme hayatın sıradan bir parçasına dönüşmüştür. Teknoloji her dönemde tasarımcıları ve pazarlayıcıları tarafından daima kusursuzluğa doğru bir ilerleme miti olarak lanse edilmiştir. Bu mitin sorgulanması post-dijital kavramının çıkış noktası olmuştur. 2000 yılında ortaya atılan ve eleştirel yönüyle değerli bir yaklaşım olan post-dijital kavramı sadece teorik düzlemde kalmamış sanat pratiklerine de etki etmiştir. Post-dijital kavramının çerçevesinin belirlenmesinin hedeflendiği bu çalışmada post-dijital estetik bağlamında şekillenen fotoğraf pratikleri, dijital ve analog olarak iki temel eksende ele alınırken seçilen örnekler betimleyici yöntemle ve analitik bakış açısıyla değerlendirilmiştir. Hem yeni ve hem eski medyaya alan açan post-dijital estetik, kurgu içermeyen çekimlere, kusura, rastlantıya ve mutlu kazalara öncelik vererek hayatı tüm yönleriyle yansıtmayı hedeflemektedir. Analog yöntemlerin yeniden yükselişi de geleneksel fotoğrafın ruhunu canlandırmaya katkıda bulunmaktadır. Bu çalışmada dijital fotoğraf alanında glitch, analog fotoğraf alanında ise yeniden keşfedilen Polaroid ve lomografi uygulamaları post-dijital estetik kapsamında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Post-fotoğraf , Post-dijital , glitch sanat , polaroid fotoğraf , lomografi

POST-DIGITAL AESTHETICS AND PHOTOGRAPHY

Öz

From the 20th century to the present, concepts such as poststructuralism, postmodernism, post-truth, post-photography, and post-digital, defined by the prefix post, have developed new thought structures by bringing critical approaches to previous periods as cultural components. The late 1960s and early 1970s were years that saw the development of poststructuralism and the establishment of the basic framework for the transition from analog to new media. Developments in computer systems from the 1980s onward, coupled with the development of internet infrastructure in the 1990s, made new media accessible to everyone. With this change, digitization became a common part of life. Technology has always been promoted by designers and marketers as a myth of progress toward perfection. The questioning of this myth became the starting point of the concept of post-digital. The post-digital con-cept, which was introduced in the year 2000, is a valuable approach with its critical aspect, has not remained only in the theoretical but has also influenced art practices. This study, which aims to determine the framework of the post-digital concept, photographic practices shaped in the context of post-digital aesthetics are examined on two main axes as digital and analog and the selected examples are evaluated through a descriptive method and an analytical perspective. Post-digital aesthetics, which opens up space for both new and old media, aims to reflect life in all its aspects by prioritizing non-staged shots, imperfection, coincidence, and happy accidents. The resurgence of analog methods has also contributed to reviving the spirit of traditional photography. In this study, glitch in the field of digital photography and the rediscovered Polaroid and lomography methods in the field of analog photography have been evaluated within the context of post-digital aesthetics.

Anahtar Kelimeler

Post-photography , Post-digital , glitch art , polaroid photography , lomography

Kaynakça

• Alpay, Y. (2020). Hakikat askıda. Alpay, Y. (Ed.), Pasajlar post-truth çağı (s.13-16) içinde. DoğuBatı Yayınları.
• Andrei, A. (2018, 20 Şubat). Stefanie Schneider. Instant Photographers. https://instantphotographers. com/stefanie-schneider/
• Artnet. (2024). Stefanie Schneider. https://www.artnet.com/artists/stefanie-schneider/
• Aşkan, E. P. (2021). Post-Fotoğrafın Görüntü Üretim Süreçleri ve gerçeklikle ilişkisi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Atalay, H.S. (2020). Hakikatin önemini yitirmesi ve gündelik hayatın hoyratlaşan dili. Alpay, Y. (Ed.), Pasajlar post-truth çağı (s.177-209) içinde. DoğuBatı Yayınları.
• Atay, S. (2022 a). Post fotoğraf. Atay, S., Ercan, E. E. (Ed.), Post fotoğraf (s. 7-15) içinde. Eğitim Yayınevi.
• Atay, S. (2022 b). An aestheticized version of the error: glitch art. Argumentor, Error, Proceedings of the Seventh Argumentor Conference, Romanya, (167-179).
• Barthes, R. (2016). Camera Lucida. (R. Akçakaya, Çev.). Altıkırkbeş Yayın.
• Baudrillard, J. (2020). Simülakrlar ve simülasyon. (O. Adanır, Çev.). DoğuBatı Yayınları.
• Benjamin, W. (2011). Fotoğrafın kısa tarihi. Teknik araçlarla yeniden üretim çoğaltma çağında sanat eseri. (O. Akınhay, Çev.). Agora Kitaplığı.
• Berry, D. M., Dieter, M. (2015). Thinking postdigital aesthetics: Art, computation and design. Berry, D. M. ve Dieter, M. (Ed.), Postdigital aesthetics: Art, computation and design (s.1-12) içinde. Palgrave Macmillan.
• Berry, D. M. (2015) The postdigital constellation, Berry, D. M. ve Dieter, M. (Ed.), Postdigital aesthetics: Art, computation and design (s.44-58) içinde. Palgrave Macmillan.
• Brown, W. (2010). Walled states, waning sovereignty. Zone Books.
• Burgos, M. (t.y.). On the west, nostalgia and instant dreams. Nr World. https://nr.world/stefanie-schneider/
• Betancourt, M. (2014, 19 Temmuz). Critical glitches and glitch art. Hz Journal. https://www.hz-journal. org/n19/betancourt.html.
• Cascone, K. (2000). The aesthetics of failure: Post-digital tendencies in contemporary computer music. Computer Music Journal, 24(4), (s.12-18). The MIT Press. https://www.jstor.org/stable/3681551
• Cramer, F. (2014). What is post-digital?. Berry, D. M. ve Dieter, M. (Ed.), Postdigital aesthetics: Art, computation and design (s.10-24) içinde. Palgrave Macmillan.
• Derrida, J. (1997). Of grammatology. (G. C. Spivak, Çev.). Baltimore John Hopkins University Press.
• Derrida, J. (1999). Differance. (O. Sözer, Çev.). Toplumbilim Dergisi. Jacques Derrida Özel Sayısı, (10), (s.49-63) içinde.
• Flusser, V. (2020). Bir fotoğraf felsefesine doğru. (A. Yılmaz, Çev). Espas Yayınları.
• Hassan, I. (1987). Toward a concept of postmodernism. (from the postmodern turn, 1987). http://www.slowdays.org/files/text/hassan.pdf
• Karadut, İ.C. (2020). Hakikat-ötesi çağda hakikati söylemek: İki parrhesia vakası. Alpay, Y. (Ed.), Pasajlar post-truth Çağı (s.125-140) içinde. DoğuBatı Yayınları.
• Kemper, J. (2023). Glitch, the post-digital aesthetic of failure and twenty-first-century. European Journal of Cultural Studies, 26 (1), (s.47–63). https://doi.org/10.1177/13675494211060537
• Kendall, J. (2009, 23 Şubat). In conversation with: Lomokev. The Brighton Source. https://brightonsource. co.uk/features/icw-lomokev/
• Köktürk, M. (2020). Post-truth ya da mağaraya dönüş. Alpay, Y. (Ed.), Pasajlar post-truth Çağı (s.13-16) içinde. DoğuBatı Yayınları.
• Lomography. (2021). Lomografi nedir? https://www.lomographyturkey.com/about
• Lomography. (2025a). History. https://www.lomography.com/about/history
• Lomography. (2025b). Our ten golden rules. https://www.lomography.com/about/the-ten-golden-rules
• Lomography. (2025c). Lomoamigo Lomokev tests the new Petzval 58 bokeh control art lens. https://www.lomography.com/magazine/311975-lomoamigo-lomokev-tests-the-newpetzval- 58-bokeh-control-art-lens
• Manovich, L. (2023). Yeni medyanın dili. (A.E. Pilgir, Çev.). AA Kitap.
• Mitchell, W.J. (1998). The configured eye: Visual truth in the post-photographic area. MIT Press.
• Moradi, I. (2004). Glitch aesthetics. http://www.organised.info/wp-content/uploads/2016/08/Moradi- Iman-2004-Glitch-Aesthetics.pdf
• Menkman, R. (2010). The tipping point of failure. Pomylka /The tipping point of failure (s.15-18) içinde. https://beyondresolution.nyc3.digitaloceanspaces.com/Catalogues/Catalogue%20of%20Tipping% 20Point%20of%20Failure%20exhibition%20by%20Rosa%20Menkman.pdf
• Menkman, R. (2011a). Glitch moment(um). Network Notebooks 04. Institute of Network Cultures. http://www.networkcultures.org/networknotebooks
• Menkman, R. (2011b). Glitch studies manifesto. Lovink, G., Miles, R.S. (Ed.), Video Vortex Reader II: moving images beyond YouTube (s.336-348) içinde. Institute of Network Cultures. https://www.networkcultures.org/_uploads/%236reader_VideoVortex2PDF.pdf
• Menkman, R. (t.y.a). A vernacular of file formats. Beyond Resolution. https://beyondresolution.info/AVernacular-of-File-Formats
• Menkman, R. (t.y.b). 365 Perfect Decalibration (2019-ongoing) Beyond Resolution. https://beyondresolution. info/365-Perfect-Decalibration-1
• Negroponte, N. (1998, 1 Aralık). Beyond digital. Wired. https://www.wired.com/1998/12/negroponte- 55/
• Odom, A. (2024, 30 Kasım). The history of Polaroid photography. Instant Film Society. https://www.instantfilmsociety.org/post/the-history-of-polaroid-photography
• Palumbo, J. (2019, 5 Aralık). This photographer captures the fragile beauty of expired instant film. Artsy.https://www.artsy.net/article/artsy-editorial-photographer-captures-fragile-beautyexpired- instant-film
• Rubenstein, D., Sluis, K. (2013). The digital image in photographic culture: Algorithmic photography and the crisis of representations. Lister, M (Ed.) The photographic image in digital culture (s. 22-40) içinde. Taylor & Francis Group.
• Sağlamtimur, Z. Ö. (2011). Fotoğrafçılık tarihinde teknik ve kültürel değişimler. Ege Yayınları.
• Sarup, M. (2004). Post-yapısalcılık ve postmodernizm. (A. Güçlü, Çev.). Bilim ve Sanat Yayınları.
• Shapley, G. (2011). After the artefact: Post-digital photography in our post-media era. Journal of Visual Art Practice, 10(1), (s.5-20). http://dx.doi.org/10.1386/jvap.10.1.5_1
• Şimşek, M. (2016). Modernite, postmodernite ve Bauman. Belge Yayınları.
• Tesich, S. (2021). Yalanlar rejimi. Cogito Dergisi. 104, (s.23-29).
• Vespe, J. (2019, Ekim). It was John Glenn who popularized the word “glitch” and he got it from an unlikely, although unknown, source. Smithsonian Magazine. https://www.smithsonianmag. com/air-space-magazine/just-right-word-
• Yılmaz, M. (2013). Modernden postmoderne sanat. Ütopya Yayınları.
• Zimmer, B. (2013, 4 Kasım). The hidden history of glitch. Visualthesaurus. https://www.visualthesaurus. com/cm/wordroutes/the-hidden-history-of-glitch/