DİJİTAL TEMELLİ YENİ ESTETİĞE TARİHSEL BİR BAKIŞ

Yıl 2025, Sayı: 3, 33 - 52, 28.11.2025

Ruhsar Özdemir

Öz

Bilgi çağının dinamikleri ile dönüşen yeni estetik deneyim, sanatçı-eser-izleyici ilişkilerini dönüştürmekte ve üretimlerde disiplinlerarası yaklaşımları zorunlu kılmaktadır. 17. yüzyıldan itibaren ayrışan sosyal ve pozitif bilimler arasındaki mesafe, günümüzde artsci (art-science) pratikleri aracılığıyla yeniden boyutlanmıştır. Dijital sanat eserlerinin, bir işlemler dizisi olarak ortaya çıkması, sanat nesnesinin tekilliğini yitirip sistemsel bir yapı içinde konumlanmasını beraberinde getirmiştir. Ayrıca dijital eserlerin soyutluğu ile sanat eserinin fiziksel mekandaki somut varlığı arasındaki kavramsal gerilim, temsil kavrayışının ontolojik ve epistemolojik boyutta yeniden ele alınmasını gerekli kılmıştır. Bu bağlamda bilgiyle kurulan ilişkinin sonucu olarak varlık bulan yeni çağın sanatı, sezgi ve teknik aklın birleşimiyle üretim pratiklerini yeni baştan tanımlamaktadır. Bu çalışma günümüzün yeni estetik anlayışını temsil, estetik ve üretim bağlamında inceleyerek dijital teknolojilerin tarihi, teknik ve kuramsal süreçlerine odaklanmıştır. Betimleyici literatür taraması ile nitel yöntem kullanılarak kaynaklar değerlendirilmiştir. Özgün katkı, bilgisayar teknoloji dünyasının farklı konularını tek metinde birleştirmesi, sanat üzerindeki etkilerini ele alması, veri ve temsil ilişkisini estetik ve yeni estetik bağlamda irdelemesi ve dijital kültür tarihinin göz ardı edilen kadın aktörlerini görünür kılmasıdır. Çalışma, bilgi çağının dinamikleriyle şekillenen estetik deneyimin keşif ve uygulama biçimlerindeki yaklaşımlarının okunmasında, tarihi, kuramsal ve teknolojik bir çerçeve çizmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

yeni estetik , bilgisayar teknolojileri , heykel , dijital sanat , dijital teknoloji , artsci

A Historical Perspective on the New Digital-Based Aesthetic

Öz

The new aesthetic experience, transformed by the dynamics of the information age, reshapes the relationships between artist artwork, and audience, making interdisciplinary approaches in production essential. The distance that emerged between social and natural sciences from the 17th century has been reconfigured today through artsci (art-science) practices. The emergence of digital artworks as sequences of processes has diminished the singularity of the art object, positioning it within a systemic structure. Moreover, the conceptual tension between the abstraction of digital works and the tangible presence of the artwork in physical space necessitates a reconsideration of representation at ontological and epistemological levels. In this context, art of the new era, arising from its relationship with knowledge, redefines production practices through a fusion of intuition and technical reasoning. This study examines contemporary notions of the new aesthetic in terms of representation aesthetics, and production, focusing on the historical, technical, and theoretical processes of digital technologies. Using a descriptive literature review and qualitative methodology, sources were critically evaluated. The original contribution lies in integrating diverse topics from the world of computer technology analyzing their impact on art exploring data-representation relations in aesthetic and new aesthetic contexts, and making historically overlooked female actors in digital culture visible. The study aims to provide a historical, theoretical, and technological framework for understanding approaches to discovery and practice in aesthetic experiences shaped by the dynamics of the information age.

Anahtar Kelimeler

the new aesthetic , digital art , sculpture , computing technologies , digital technologies , artsci

Kaynakça

• Aristotales, (1987). Poetika (İ. Tunalı, Çev). Remzi Kitabevi.
• Atıl, A. Ç., & Önen, N. (2020). Anish Kapoor; kimlik makinesi. Social Sciences Studies Journal. (May 20). https://doi.org/10.26449/sssj.2332
• Atış, N. (2008). Locke Felsefesinde Kesinlik Sorunu. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi. (Eylül 2008).
• Bayraktar, K. O. (2011). Dijital İmge ve Temsili. [Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi] Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Ens@tüsü Resim Anasanat Dalı.
• Benjamin, W. (2023). Teknik olarak yeniden üretilebilirlik çağında sanat eseri (O. Duman, Çev.). Can Sanat Yayınları.
• Berry, D. M. (2014). Critical theory and the digital. Bloomsbury Academic.
• Berry, D. M., Dartel, M., & Kasprzak, M. (2012). New Aesthetic, New Anxieties. V2-Publishing.
• Boyacı, M. (2021). Fraktal Sanat ve Dile Gelmeyen Sanatçıları. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi. (Tem 2021).
• Brabandere, L. D. (2017). Homo informatiks (İ. B. Tüzün, Çev.). Vakıfank Kültür Yayınları.
• Brockman, J. (Ed.) (2015). Üçüncü kültür, bilimsel devrimin ötesinde (Y. Türedi, Çev.). Alfa Yayınları.
• Burnham, J. (2019). Beyond modern sculpture. Trent University.
• Dolunay, A., & Boyraz, B. (2013). Dijital Sanatlar Çerçevesinde Üre@len Eserlerde Teknoloji Kullanımı ve İnternetin Sergilemeye Etkisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. (Eylül 2013).
• Freeman, C., & Louça, F. (2013). Zaman akıp giderken: Sanayi devrimlerinden bilgi devrimine (O. S. Binatlı, Çev.). İthaki Yayınları.
• Gleick, J. (1995). Kaos (F. Üçcan, Çev). Tubitak.
• Hall, S. (2017). Temsil, Kültürel Temsiller ve Anlamlandırma Uygulamaları (İ. Dündar, Çev). Pinhan Yayıncılık.
• Hançerlioğlu, O. (1994). Felsefe Sözlüğü. Remzi Kitabevi.
• Heidegger, M. (1998). Tekniğe ilişkin soruşturma (D. Özlem, Çev.). Paradigma Yayınları.
• Hersey, G. L. (1996). Cazibenin Evrimi, Medici Venüsü'nden Yeşil Dev'e Cinsel Seçilim (R.G. Öğdül, Çev). Say Yayınları.
• Jones, S. (2011). Synthetics-Aspects of Art and Tecnology in Australia. MIT Press.
• Imphausen, A., Robson, E., Dauben, J., Ploier, K., & Berggren, L. (2007). The mathematics of Egypt, Mesopotamia, China, India and Islam. Princeton University Press.
• Isaacson, W. (2019). Geleceği keşfedenler (D. Dalgakıran, Çev.). Bkz Yayıncılık.
• Kargın, H. H. (2024). Charles Sanders Peierce'ün yanılabilirlik ilkesi. Genç Mütefekkirler Dergisi. (Haz 2024). htps://doi.org/10.5281/zenodo.11519639
• Kapoor, A., Lowe, A., Perry, M., Wardle, P., & Schaffer, S. (2009). Concrete Printing Techonology Developed by Factum Arte for Anish Kaporr. Turner.
• Kutup, N. (2010,10-12 Şubat). İnternet ve Sanat, Yeni Medya ve net.art. Akademik Bilişim 2010-XII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirimleri (s. 12). Muğla Üniversitesi.
• Lehmann, A.-S. (2006). Invisible Work: The Representation of Artist Practice in Digital Visual Culture. A. Bentkowska-Kafel, T. Cashen, & H. Gardiner içinde, Digital Visual Culture Volume 3 (s. 33). Intellect Books.
• Lozano-Hemmer, R. (2000). 33 questions per minute. The Other Room. htps://otherroom.org/2010/09/20/33-questions-per-minute/
• Manovich, L. (2023). Yeni medyanın dili (A. E. Pirgir, Çev). AA Kitap.
• Miller, A. I. (2014). Colliding Worlds How CuQng-Edge Science is Redefining Contemporary Art. W. W Norton&Company.
• Negri, A. (2013). Sanat ve çokluk (S. Sönmezgil, Çev). Monokl Baskı.
• Nubiola, J. (2001). Pierce on Complexity. Proceeding of the 7th International Congress of the IASS-AIS. Thalem, Dresden.
• Palfreman, J., & Swade, D. (1993). The dream machine. BBC Books.
• Paul, C. (2015). Digital art. Thames and Hudson.
• Platon. (2015). Timaios (F. Akderin). Say Yayıncıları.
• Snow, C. P. (1999). İki Kültür (T. Birkan, Çev). Tübitak.
• Steyerl, H. (2013). How not to be seen: A fucking didactic educational MOV.File [Video]. Vimeo. htps://vimeo.com/125475136
• Şan, E. (2024). Sanat felsefesinin hikayesi: Mağara resimlerinden dijital imajlara. Ketebe Yayınları.
• Tatarkiewicz, W. (1980). A History of Six Ideas an Essay in Aesthetic. Martinus Nijhoff; Polish Scientific Puplishers (PWN).
• Vitruvius. (2023). Mimarlık Üzerine (Ç. Dürüşken). Alfa Yayınları.