ÇAĞDAŞ TÜRK RESMİNDE BÜYÜLÜ GERÇEKÇİLİK

Yıl 2025, Sayı: 3, 81 - 95, 28.11.2025

Cenan Öztürkler

Öz

Büyülü gerçekçilik, gerçekçi bir üslup ile ele alınmış bir sanat eserini düşsel, büyülü ve gerçek dışı ögeler ile zenginleştirerek, alegorik bir hikâye anlatımına olanak veren bir anlatım biçimidir. Büyülü gerçekçi resimlerde tarihsel, toplumsal ve otobiyografik her türden konu anlatılabilmektedir. Bu anlatımlarda, gündelik yaşam olağan gerçekliğiyle ele alınmakta, düş, büyü ve gizem kavramları da gerçekliğin birer parçası olarak sunulmaktadır. Resmin yanı sıra edebiyat alanında da büyük yankı uyandıran büyülü gerçeklik, kısa süre içerisinde disiplinlerarası bir anlatım biçimi haline gelmiştir. Büyülü gerçekçilik, çağdaş dönem Türk resim sanatında da yansımasını bulmuştur. Özellikle 1980 sonrası dönemin sosyo-politik atmosferi bir kırılma noktası olmuş, birçok sanatçı bu dönemde gerçekliği bireysel bilinç ve kolektif hafızayla harmanlayarak büyülü gerçekçi bir dil geliştirmiştir. Bu bağlamda araştırmanın amacı, büyülü gerçekçiliğin çağdaş Türk resim sanatındaki yansımalarının incelenmesidir. Araştırmanın ilk bölümünde, büyülü gerçekçiliğin ortaya çıkışı ve tarihsel gelişimi ele alınmıştır. İkinci bölümde, büyülü gerçekçi anlatım biçiminin Çağdaş Türk Resim Sanatındaki yansımaları, sanatçı ve eser örnekleri üzerinden incelenerek alana katkı sağlamak amaçlanmıştır. Araştırmanın sonucunda ise ister otobiyografik isterse de tarihsel ve toplumsal konuların anlatımında olsun, büyülü gerçekçiliğin, Türk resim sanatında önemli bir anlatım biçimi olduğu sonucuna varılmıştır. Araştırma sürecinde doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma konusu ile ilişkili olarak, elektronik ve basılı ortamda yer alan kaynaklar incelenerek gerekli veriler toplanmıştır. Ayrıca araştırmada yer verilen sanat eserleri, resimlerde kullanılan görsel ögelerin sosyal, kültürel, tarihsel vb. bağlamlarla ilişkilendirerek anlaşılmasına yardımcı olan göstergebilim yöntemleri kullanılarak çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çağdaş Türk Sanatı , Resim , Büyülü Gerçekçilik

MAGICAL REALISM IN CONTEMPORARY TURKISH PAINTING

Öz

Magical realism is a narrative form that enriches a work of art, treated in a realistic style, with dreamlike, magical, and unreal elements, enabling an allegorical storytelling. Magical realist paintings can depict historical, social, and autobiographical subjects of all kinds. In these narratives, everyday life is treated with its ordinary reality, while concepts of dreams, magic, and mystery are also presented as part of reality. Magical realism, which has also had a major impact in the field of literature, has quickly become an interdisciplinary narrative form. Magical realism has also found its reflection in contemporary Turkish painting. The socio-political atmosphere of the post-1980 period, in particular, marked a turning point, with many artists developing a magical realist language by blending reality with individual consciousness and collective memory during this period. In this context, the aim of the research is to examine the reflections of magical realism in contemporary Turkish painting. The first section of the research addresses the emergence and historical development of magical realism. The second section aims to contribute to the field by examining the reflections of the magical realist narrative style in contemporary Turkish painting through examples of artists and works. The study concludes that magical realism is an important narrative form in Turkish painting, whether in autobiographical or historical and social narratives. Document analysis was used in the research process. Sources available in electronic and printed media related to the research topic were examined, and the necessary data was collected. Furthermore, the artworks included in the research were analyzed using semiotic methods, which help to understand the visual elements used in the paintings in relation to their social, cultural, historical, and other contexts.

Anahtar Kelimeler

Contemporary Turkish Art , Painting , Magical Realism

Kaynakça

• Akdoğanoğlu, E. ve Yayan, G. (2021). Sanat ve iletişim bağlamında Aydın Ayan’ın sanat görüşü ve eserlerinin çözümlenmesi. Kesit Akademi Dergisi, 7(28), (s.465-490).
• Alpay, Y. (2021). Yapı(t)söküm. Destek Yayınları.
• Arargüç, M. F. (2017). Büyülü gerçekçilik ve Louis de Berniéres’nin Latin Amerika üçlemesi. Çizgi Kitabevi.
• Arat, B. (2022). Sanatsal bir kavramlaştırma olarak büyülü gerçeklik [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Asar, A. (2021, 9 Temmuz). Gabriel Garciá Marquez’de büyülü gerçekçilik. Sanat Karavanı. https://sanatkaravani.com/gabriel-garcia-marquezde-buyulu-gercekcilik/
• Bachelard, G. (2020). Mekânın poetikası (A. Tümertekin, Çev.). İthaki Yayınları.
• Cevizci, A. (1999). Felsefe sözlüğü, Remzi Kitabevi.
• Chanady, A. (1985). Magical realism and the fantastic: resolved versus unresolved antinomy. Garland Publishning.
• Çalıkoğlu, L. (2008). Çağdaş sanat konuşmaları 3: 90’lı yıllarda Türkiye’de çağdaş sanat. Yapı Kredi Yayınları.
• Dalkıran, A. ve Kul, S. (2022). Çağdaş Türk resminde at imgesini resimlerinde başat imge olarak kullanan sanatçılar. İDİL: Sanat ve Dil Dergisi, 11(96), (s.1229-1236). https://doi.org/10.7816/idil-11-96-07
• Demir E. F., ve Otan, O. (2022). Emir Kusturica filmlerinde büyülü gerçekçilik. Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, (29), (s.147-157). https://doi.org/10.17484/yedi.1144132
• Durix, J. P. (1998). Le Rêalisme magique: genre â part entiêre ou auberge latino-amêricaine in Le rêalisme merveilleux. Harmattan.
• Eroğlu, E. (2006). Resim sanatı sözlüğü, Nelli Sanat Evi Yayınları.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), (s.170-189).
• Kuspit, D. (2002). Paul Fenniak; psychosocial realist. Exhibition catalogue essay, Galerie de Bellefeuille.
• Marquez, G. G. (1996). Yüzyıllık yalnızlık. Can Yayınları.
• Michalski, S. (2003). New Objectivity: Painting, Graphic Art and Photography in Weimar Germany 1919-1933. Taschen.
• Okçul, M. (2022). Büyülü gerçekçilik ve bazuka kitabındaki yansıması. Külliye Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), (s.125-141).
• Oxford English Dictionary. (t.y.). Surrealism. Oxford English dictionary. https://www.oed.com/search/dictionary/?scope=Entries&q=surrealism
• Özsevgeç, Y. (2015). Büyülü gerçekçi kurgu üzerine. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(39), (s.188-194).
• Pombo, F. R. (2018, 30 Mayıs). Yüzyıllık Yalnızlık Latin Amerika’yı nasıl şekillendirdi. BBC. https://www.bbc.com/turkce/vert-cul-44309467
• Seval, H. (2017, Mart 6). Gabriel Garcia Marquez ve edebiyat. Artfulliving. https://www.artfulliving.com.tr/ edebiyat/gabriel-garcia-marquez-ve-edebiyat-i-1040
• Sürmeli, K. (2014). Konya Selçuklu halı motiflerinin ekslibrislerde yorumlanması. Tarih Okulu Dergisi, 7(17), (s.359-374).
• Şenel, E. ve Aksoy, M. (2021). Alman resim sanatında yeni nesnelci tavır ve sosyo-politik eleştiri. Sanat Yazıları. 0(45), (s. 605-622).
• Tansuğ, S. (2012). Çağdaş Türk sanatı. Remzi Kitabevi.
• Tilbe, A. (2019). Büyülü gerçekçilik. H.B. Akyıldız (Ed.), Batı edebiyatında akımlar 2 (s.136-165) içinde. Anadolu Üniversitesi.
• Türk Dil Kurumu. (t.y.). Gerçeklik. Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/?ara=ger%C3%A7eklik
• Türk Dil Kurumu. (t.y.). Sömürgecilik. Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/?ara=sömürgecilik
• Weeks, M. (2022). Dakikalar içinde felsefe (M. Özeren, Çev.). Kronik Kitap.
• Wiedmann, A., Erol T., Pelvanoğlu, B., Oktay, A. (2017). Aydın Ayan; sır ve büyülü gerçek. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Yayınları.