Türkiye’de Maden Mühendisliği Bölümlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimine Genel Bakış

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 29 - 41, 31.12.2019

Tuğba Deniz Tombal Kara , Burçin Kaymakoğlu Arman Ehsani

Öz

Ülkemizin önemli
sektörlerinden olan ve sanayi için hammadde sağlayan madencilik sektörü, doğası
gereği içerdiği riskler nedeniyle bilgi, deneyim, uzmanlık ve sürekli denetim
gerektiren sektörlerin başında gelmektedir. Madencilik sektöründe iş
kazalarıyla ve meslek hastalıklarıyla diğer sektörlere nazaran daha çok
karşılaşılmasının sebebi yoğun emek harcanan bir iş kolu olmasıdır. Bunun
yanında, halen iş sağlığı ve güvenliği (İSG) konusunda yeterli farkındalığa
erişilmemesi ve alınan önemlerin olması gereken düzeyde olamaması da kazaların
ve meslek hastalıklarının meydana gelmesinde oldukça büyük önem arz etmektedir.
İş yerlerinde işin yürütülmesi sırasında fiziksel, kimyasal, psikososyal
nedenler gibi sağlığa ve güvenliğe zarar verebilecek koşullardan çalışanları ve
üçüncü tarafları korumak amacıyla yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalar
bütünü olan İSG, gündeme geldiği günden itibaren sürekli gelişme göstermektedir.
Yer altı madenciliği, açık ocak madenciliği ve cevher hazırlama ve zenginleştirme
tesislerinde çok sayıda İSG kuralı vardır. Senelerin birikimi ve tecrübesiyle
günümüze kadar gelen bu kurallar, birçok risk ve tehlikenin önemli düzeyde
azaltılmasını sağlamıştır. Ülkemizde İSG son yıllarda önem kazanmış olsa da,
hala tüm eğitim kademelerinde eğitim oldukça yetersiz durumdadır. 6331 sayılı
Kanun’un da yürürlüğe girmesi sonucunda İSG alanında nitelikli insan gücüne
duyulan talep günbegün artmaktadır. Yüksek risk teşkil eden meslekler grubunda
olan Maden Mühendisliği bölümünde İSG kültürü üzerine iyi bir eğitim verilmesi
gerekmektedir. Bu çalışmada Türkiye’de 26 üniversitede bulunan Maden
Mühendisliği bölümlerinde İSG derslerinin güncel durumu araştırılmıştır. Elde
edilen verilerden yola çıkılarak İSG eğitiminin iyileştirilmesine yönelik çözüm
önerileri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İş Sağlığı ve Güvenliği, Eğitim, Maden Mühendisliği, İş Kazaları, Meslek Hastalıkları

Kaynakça

• [1] Akkaya, G., 2007, Avrupa Birliği ve Türk Mevzuatı Açısından Sağlık Kuruluşlarında İş Sağlığı, İş Güvenliği, Meslek Hastalıkları ve Bir Araştırma, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, İnsan Kaynakları Yönetimi Bilim Dalı, İstanbul.
• [2] Yılbaşı, M., 2017, İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Alanların Farkındalık Düzeylerinin İş Kazaları ve meslek Hastalıkları Yönünden İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İş Sağlığı ve Güvenliği Anabilim Dalı, İzmir.
• [3] Ünver Emrem, O., 2018, Avrupa Birliğinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kültürünün Gelişimi ve Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Düzeyi, Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İş Sağlığı ve Güvenliği Anabilim Dalı, Mersin.
• [4] Sarıkaya, M., Güllü, A., Seyman, M. N. (2009). Meslek Yüksek Okullarında İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Verilmesinin Önemi (Kırıkkale Meslek Yüksek Okulu Örneği). Tubav Bilim Dergisi, 2, 3, 327-332.
• [5] Yılmaz, F., 2009. Avrupa Birliği ve Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliği: Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliği Kurullarının Etkinlik Düzeyinin Ölçülmesi, Doktora tezi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, İstanbul.
• [6] Güler, M., 2011. İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitiminin İş Kazalarının Önlenmesine Etkisi: İETT Örneği, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Bilim Dalı, İstanbul.
• [7] Arezes, P. M., Swuste, P. (2012). Occupational Health and Safety post-graduation courses in Europe:A general overview. Safety Science, 50, 433-442.
• [8] Tülü, M., 2014, İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinde İSG Profesyonellerinin Algı ve Beklentileri, İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlık Tezi/Araştırma, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği genel Müdürlüğü, Ankara.
• [9] Sivrikaya, O. (2016). Türkiye’de Yükseköğretim Kurumlarında İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitiminde Güncel Durum. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 6, 2, 151-162.
• [10] Doğan, B., Yalçınkaya, C., Balcı, M. G. (2017). Türkiye’de Mühendislik Fakültelerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi. Mühendislik ve Makina, 58, 685, 1-15.
• [11] Çıtak, R., 2018, Cevher ve Kömür Hazırlama Tesislerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Çalışma Standartlarının Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Maden Mühendisliği Anabilim Dalı, Maden Mühendisliği Programı, İstanbul.
• [12] Yar, N. S., 2018, İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamalarının Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Farkındalığı Üzerine Etkilerinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İş Sağlığı ve Güvenliği Anabilim Dalı, İstanbul.
• [13] İlter, B., 2019. Zorunlu İŞ Sağlığı ve Güvenliği Eğitiminin İş Kazalarına Etkisi: İmalat Sektöründe Bir Vaka-Kontrol Çalışması, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, İstanbul.
• [14] Aktay, N., 2014, İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitiminin İş Güvenliği Kültürüne Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, İstanbul.
• [15] Sünbül, A. U., 2015, Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi, Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Yönetimi Anabilim Dalı, İnsan Kaynakları ve Örgütsel Değişim Bilim Dalı, İstanbul.
• [16] Bodur, S., Filiz, E., Durduran, Y., Durduran S. S. (2011). Mühendis ve tekniker adayları iş sağlığı ve güvenliğinden ne kadar haberdar?. Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 3, 3, 9-15.
• [17] Kılkış, İ., Demir, S. (2012). İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Verme Yükümlülüğü Üzerine Bir İnceleme. Çalışma İlişkileri Dergisi, 3, 1, 23-47.
• [18] TMMOB Maden Mühendisleri Odası (MMO). (2011). Madencilik Sektörü ve Politikaları Raporu.
• [19] Ceylan, H. (2012). Türkiye’deki İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Electronic Journal of Vocational Colleges, 94-104.
• [20] Yıldız, T.D. (2017). Türkiye’de Havalandırma Konusundaki Mevzuat Hükümlerinin İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Değerlendirilmesi. 25. Uluslararası Madencilik Kongresi ve Sergisi, 11-14 Nisan 2017, Antalya, s.270-282.
• [21] Yıldız, T. D. ve Haner, B. (2017). Yeraltı Madenciliğinde Ocağa Verilmesi Gereken Hava Miktarı Konusunda Türk Mevzuatı Hükümlerinin Değerlendirilmesi. [Uluslararası Maden İşletmelerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu’2017, 02 – 03 Kasım, Adana, s.47-65.
• [22] İş Sağlığı ve Güvenliğinin İyileştirilmesi Projesi (İSGİP). (2019). [online], Maden Sektöründe İş sağlığı Gözetimi Rehberi. http://www.isgip.gov.tr/wp-content/uploads/2018/06/MADEN-SEKT%C3%96R%C3%9CNDE-%C4%B0%C5%9E-SA%C4%9ELI%C4%9EI-G%C3%96ZET%C4%B0M%C4%B0-REHBER%C4%B0.pdf, [Ziyaret Tarihi: 27.06.2019].
• [23] Korkmaz, A., Avsallı H. (2012). Çalışma Hayatında Yeni Bir Dönem: 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 153-167.
• [24] Yaşar, S., İnal, S., Yaşar, Ö., Kaya, S. (2015). Türkiye’de Meydana Gelen Maden Kazalarının İstatistiksel Olarak İncelenmesi. Maden İşletmelerinde İşçi Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu, 25-37, Adana.
• [25] Özgüler, A. T., Kaya K., Kağızmanlı B., Altuğ, M., 2016, Mühendislik Fakültesi Öğrencilerinin İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Yeterliliği, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5, 75-86.
• [26] Birgören, B., Yılmaz, F., 2016, Mühendislik Fakülteleri Bölüm Müfredatlarının İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Dersi Açısından İncelenmesi, 8. İş Sağlığı ve Güvenliği Konferansı, 157-159.
• [27] Toygar, Ş. A., 2018, Madencilik Sektörünün İş Sağlığı ve Güvenliği Politikaları Açısından Politika Haritalama Yöntemiyle Analizi, Çalışma ve Toplum, 3, 1253-1286.
• [28] Denek, H., 2019, Madencilik Faaliyetlerinde ve Yeraltı Uygulamalarında İSG, [online], http://app.csgb.gov.tr/isggm/oshaturkey/sunumlar/61.pdf, [Ziyaret Tarihi: 05.07.2019].
• [29] Mevzuat Bilgi Sistemi (MBS). (2019). [online], Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik. http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.18371&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch, [Ziyaret Tarihi: 01.07.2019].
• [30] Adana Alparslan Türkeş Bilim ve Teknoloji Üniversitesi. (2019). Maden ve Cevher Hazırlama Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], https://maden.atu.edu.tr/PagesTR/detay.aspx?pageId=20, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [31] Afyon Kocatepe Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], https://obs.aku.edu.tr/oibs/bologna/start.aspx?gkm=079138800388083779831115333243330334456229235485378053222431120, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [32] Aksaray Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], https://obs.aksaray.edu.tr/oibs/bologna/start.aspx?gkm=0948322003110132228344603775634404389123313836582389203333637840, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [33] Atatürk Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], https://atauni.edu.tr/maden-muhendisligi, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [34] Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], http://maden.muhendislik.comu.edu.tr/egitim/lisans-programi.html, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [35] Çukurova Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], http://maden.cu.edu.tr/Tr/detay.aspx?pageId=1534, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [36] Dicle Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], http://obs.dicle.edu.tr/oibs/bologna/start.aspx?gkm=066731100355053891231115355403440436684229233291389203667234480, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [37] Dokuz Eylül Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], http://debis.deu.edu.tr/ders-katalog/2014-2015/tr/bolum_1201_tr.html, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [38] Eskişehir Osmangazi Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], http://maden.ogu.edu.tr/Sayfa/Index/21/ders-icerikleri, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [39] Hacettepe Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], http://akts.hacettepe.edu.tr/ders_listesi.php?prg_ref=PRGRAM_0000000000000000000000119&birim_kod=338&submenuheader=2&prg_kod=338, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [40] İnönü Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], http://inonu.edu.tr/tr/maden/4014/menu?m=8462, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [41] İstanbul Teknik Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], http://www.madenmuh.itu.edu.tr/egitim/lisans-programi, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [42] İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], https://ebs.istanbulc.edu.tr/home/dersprogram/?id=1124&yil=2018, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [43] Karadeniz Teknik Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], http://www.ktu.edu.tr/dosyalar/maden_12e97.pdf, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [44] Konya Teknik Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], http://ktun.edu.tr/Home/BolumDersleri/24, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [45] Kütahya Dumlupınar Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], http://maden.dpu.edu.tr/index/sayfa/3417/lisans-ders-icerikleri, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [46] Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], http://maden.mu.edu.tr/Icerik/maden.mu.edu.tr/Sayfa/MADEN%20M%C3%9CHEND%C4%B0SL%C4%B0%C4%9E%C4%B0%20B%C3%96L%C3%9CM%C3%9C%20M%C3%BCfredat(2).pdf, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [47] Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi. Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], http://www.ohu.edu.tr/muhendislikfakultesi/madenmuhendisligi/dersplani, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [48] Orta Doğu Teknik Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], http://mine.metu.edu.tr/lisans-programi, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [49] Sivas Cumhuriyet Üniversitesi (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], http://bologna.cumhuriyet.edu.tr/dersListesiLisans.php?formDilKodu=TR&formBolumKodu=112&formDersSeviyesi=2, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [50] Süleyman Demirel Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], http://muhendislik.sdu.edu.tr/maden/tr/ogrenci-sayfasi/lisans-ders-listesi-ve-icerikleri-6102s.html, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [51] Şırnak Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], http://sirnak.edu.tr/fakulte/muhendislik/KD247_akts-bilgi-paketi.html, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [52] Uşak Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], https://madenmuh.usak.edu.tr/menu/2327, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [53] Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], https://www.yyu.edu.tr/AkademikBirimler/284, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].
• [54] Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi. (2019). Maden Mühendisliği Bölümü Lisans Ders İçerikleri. [online], http://maden.beun.edu.tr/egitimogretim/lisans.html, [Ziyaret Tarihi: 25.06.2019].