İran ve İsrail’in Transkafkasya Politikaları: Azerbaycan’ın Rolü

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 53 - 72, 31.05.2021

Sinem Karadağ

Öz

SSCB’nin dağılması ile bağımsızlığını kazanan Azerbaycan, jeopolitik-jeostratejik öneminden dolayı bölgesel ve uluslararası güçlerin rekabet alanı olmuştur. İsrail ve İran’ın Avrasya coğrafyasında genişleme hedeflerinin olması ise bu iki ülkenin Transkafkasya politikalarında Azerbaycan’ı önemli kılmaktadır. Ayrıca Azerbaycan'ın enerji kaynakları açısından zengin bir ülke olması, İsrail ve İran'ın bu ülkeye yönelik stratejik politika izlemelerinde etkili olmaktadır. Nitekim iki ezeli rakibin Transkafkasya’da bölgesel bir güç olma hedefi, Azerbaycan üzerinden rekabetin yaşanmasına neden olmaktadır. Bu makalenin amacı güvenlik kaygıları ön planda olan İsrail ve İran’ın, Transkafkasya politikalarında Azerbaycan’ın belirleyici olup olmadığını ve söz konusu iki ülkenin Azerbaycan ile kurdukları ilişki üzerinden bölgede yaşadığı rekabeti değerlendirmektir.

Anahtar Kelimeler

İran, İsrail, Azerbaycan, Transkafkasya, SSCB

Kaynakça

• Aslanlı, A.(2019). ‘’Karabağ Sorunu ve İran’’, Tebriz Araştırmaları Enstitüsü, http://tebaren.org/wp-content/uploads/2016/06/%C4%B0ran-ve-Karaba%C4%9F-Sorunu.pdf, (Erişim Tarihi: 15.08.2019).
• Akdevelioğlu, A. (2004). “İran İslam Cumhuriyeti’nin Orta Asya ve Azerbaycan Politikaları”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 1, Sayı 2: 146.
• Aslanlı, K. (2017). ‘’İran - Azerbaycan Ekonomik İlişkileri’’, İran Araştırmaları Merkezi, Aralık 2017: 7.
• Brzezinski, Z. (2005). Büyük Satranç Tahtası, Çeviren Yelda Türedi, İnkılap Kitapevi.
• Bizaer, M.(2017). ‘’Iran Drawing Closer To Azerbaijan’’, Al-Monitor, November 9. https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2017/11/iran-azerbaijan-ties-russia-aliyev-rouhani-expansion.html, (Erişim Tarihi: 16.08.2019).
• Bourtman, I.(2006). ‘’Israel and Azerbaijan's Furtive Embrace’’, Middle East Quarterly, Summer, Volume 13: Number 3: 47-57.
• Bishku, M. B. (2009). ‘’The South Caucasus Republics and Israel’’, Routledge, Middle Eastern Studies, Vol. 45, No. 2: 309-310.
• Cagaptay, S. ve Murinson, A. (2005). ‘’Good Relations Between Azerbaijan And Israel: A Model For Other Muslim States In Eurasia?’’, Washington İnstitute Policy Amalysis, March 30.
• Cafersoy, N. (2001).‘’Elçibey Donemi Azerbaycan Politikası’’, Ankara, ASAM, 2001: 113.
• Convention On The Legal Status Of The Caspian Sea, 2018, http://en.kremlin.ru/supplement/5328, (Erişim Tarihi: 20.12.2020).
• Doster, B. (2012). ‘’Bir Bölgesel Güç Olarak İran’ın Ortadoğu Politikası’’, Ortadoğu Analiz, Ağustos, Cilt 4, Sayı 44: 49.
• Efegil, E. (2013). “İsrail’in Dış Politikasının Belirleyicileri”, Ortadoğu Analiz, Ocak 2013, Cilt 5, Sayı 49: 56.
• Güçlü, Y. (2014). ‘’Yahudi Holokostu ile Ermeni Tehcirinin Mukayesesi’’, Yeni Türkiye, Sayı 60: 9.
• Gökdağ, A. (2004). ‘’ İran Türklerinde Kimlik Meselesi’’, Bilig, Sayı 30: 63.
• Hunter, S. T. (2010). Iran's, Foreign Policy In The Post-Soviet Era: Resisting The New International Order, Santa Barbara, CA: 12.
• İsmayıl, E. ‘’Azerbaycan-İsrail Stratejik Ortaklığı’’, Bilgesam http://www.bilgesam.org/incele/1101/-azerbaycan-israil-stratejik-ortakligi/#.VlLrw_krLIU%20,. (Erişim Tarihi: 16. 08. 2019).
• İpek, C.D. (2012). ‘’Güney Azerbaycan Türklerinde Kimlik Sorunu’’, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Yaz XII/1: 267.
• İsmayilov, E. (2013). ‘’Azerbaycan-İsrail Stratejik Ortaklığı’’, Bilgesam, file:///C:/Users/Dell/Downloads/36A8E2C1-DD45-4345-B8C1 42C3CA7F8075.pdf: 4-5, (Erişim Tarihi: 20.12.2020).
• Kasım, K. Vd (2011). ‘’Dağlık Karabağ Sorunu: Dar Alanda Büyük Oyun’’, Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu, No: 11-07: 71.
• Koolaee, E., ve Alizade, S. (2017). ‘’Iran's Science Diplomacy In The South Caucasus Case Study’’, The Republıc Of Azerbaıjan October, No: 1: 44.
• Lindenstrauss, G. (2015). ‘’Israel-Azerbaijan: Despite The Constraints, A Special Relationship’’, Strategic Assessment, Volume 17, No. 4: 73.
• Mammadov, H. (2013). ‘’Bölgesel Politikalar Açısından Azerbaycan-İran İlişkileri’’, OAKA, Cilt 8, Sayı 15: 50.
• Murinson, A. ‘’Looking Eastward: Peres Proves A Hit In Azerbaıjan’’, The Jeruselam Post, https://www.jpost.com/Opinion/Columnists/Looking-Eastward-Peres-proves-a-hit-in-Azerbaijan, (Eişim Tarihi: 16. 08. 2019).
• Nassibu, N. (2015). ‘’Azerbaıjan-Iranıan Relatıons: Past And Present’’, Journal Of Azerbaıjanı Studıes, 2015:15.
• Oruç, H. (2006). ‘’Stratejik Ortaklıktan Radikal Söyleme Evrilen İlişkiler Örneği: 1979 Sonrası İsrail-İran İlişkileri‘’, Bilgi (33): 3.
• Olcay, H. B. (2001). ‘’Avrasya’da Hazar Denklemi’’, Derleyen İdris Bal, 21.Yüzyıl Eşliğinde Türk Dış Politikası, 1.Baskı, Alfa Yayın, Kasım: 379.
• Özdaşlı, E. (2017). ‘’İsrail’in Yeni Çevre Stratejisinde Güney Kafkasya’’, Bilig, sayı 82: 177.
• Özsoy, B. (2018). ‘’Hazar Denizi Meselesi Bağlamında Türk Cumhuriyetleri Arasındaki Siyasi Ve Ekonomik İlişkiler’’, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1): 461.
• Parsi, T. (2007). Treacherous Alliance: The Secret Dealings of Israel, Iran, and the United States, New Haven and New York: Yale University Press: 11.
• Poor, A., ve Ahıshalı, M. (2020). ‘’İranlı uzmanlar Tahran'ın Dağlık Karabağ sorununa yaklaşımını eleştirdi’’, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/iranli-uzmanlar-tahranin-daglik-karabag-sorununa-yaklasimini-elestirdi/1917236, (Erişim Tarihi: 20.12.2020).
• Sapmaz, A. ve Sarı, G. (2012). ‘’Dağlık Karabağ Sorununda Azerbaycan Tarafından Kuvvet Kullanım Olasılığının Analizi’’, Güvenlik Stratejileri, Yıl: 8 Sayı: 15: 5.
• Sinkaya, B. (2012). ‘’İran’ın Kafkasya Politikası‘’, Editör Mustafa Aydın, Kafkaslar değişim dönüşüm (Avrasya üçlemesi III), Nobel Yayınları, 1. Basım: 232-233.
• Sapmaz, A.(2008). Rusya’nın Transkafkasya Politikası ve Türkiye’ye etkileri, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Sarı, İ. (2020). ‘’Azerbaycan Ermenistan Çatışması: İran İçin Stratejik Fırsatlar’’, Orsam, https://orsam.org.tr/tr/azerbaycan-ermenistan-catismasi-iran-icin-stratejik-firsatlar/, (Erişim Tarihi: 20.12.2020).
• Shaffer, B. (2013). ‘’Azerbaijan's Cooperation with Israel Goes Beyond Iran Tensions’’, Washington Institute, Policy Analysis / PolicyWatch 2067:2.
• Ülgül, M. (2016). ‘’İsrail-Azerbaycan Stratejik Ortaklığı ve Türkiye-İsrail İlişkilerine Etkileri 2009-2015’’, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Cilt 7, Sayı 16: 101.
• Yılmaz, R. (2013). ‘’Kafkasya’da Çözülemeyen Kördüğüm: Dağlık Karabağ Sorunu’’, Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Avrasya Strateji Dergisi, 2: 74.
• Zarifian, J. (2009). ‘’Iran and Its Two Neighbours Armenia and Azerbaijan: Resuming Relationships under America's Suspicious Eyes’’, Institut Français de Geopolitique, Universite Paris, Vol. 13, No. 2: 383.