ANTİK ÇAĞIN GÖRKEMLİ MEDENİYETİ: AHAMENİŞ İMPARATORLUĞU

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 26, 31.05.2022

İbrahim Halil Menek

https://doi.org/10.55119/artuklu.888678

Öz

Bu çalışmada, Pers fatihi Büyük Kyros tarafından kurulan ve M.Ö. 550-M.Ö. 330 yılları arasında İran platosunda hüküm süren Ahameniş (Pers) İmparatorluğu’nun incelemesi yapılmaktadır. Kyros ve haleflerinin uyguladıkları iktisadi, idari ve dinsel politikalar ile antik çağın görkemli imparatorluğu olarak isimlendirilmeyi hak eden kadim bir medeniyet inşa ettiği ve ardıllarını birçok açıdan etkilediği değerlendirildiği için böyle bir çalışmanın kaleme alınması düşüncesi ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda, öncelikle Ahameniş öncesi Ön Asya’da var olan dengelere temas edilecek ardından ise imparatorluğun kuruluşu, fetihleri, ekonomik ve idari sistemi ile dinsel yapısı ve özgürlükçü politikaları incelenecektir. Çalışmada, Ahameniş fetihlerinin Zerdüştlüğün coşku ve tetiklemesinden güç aldığı değerlendirildiği için Zerdüştlüğün ilk inanç döneminde Ahameniş imparatorluk yapılanmasının kuruluş ve gelişmesine sağladığı katkılara da temas edilecektir.

Anahtar Kelimeler

İmparatorluk, Ahameniş İmparatorluğu, Büyük Kyros, İran Platosu

Kaynakça

• 1. Aristoteles, (2003). Protreptikos ve Evren Üstüne (Felsefi Düşünceye Çağrı), Çev. Oğuz Özügül, Pencere Yayınları, İstanbul.
• 2. Aro, J. (1969). Zarathustrian Arvoitus, Suomi-İran Seuran Julkaisu-Publication of the Finland-Iran Society, No:3, Helsinki.
• 3. Behzad, H. (2007). “Human Rightsand Rise of the Achaemenid Empire: Forgotten Lessons from a Forgotten Era”. The Circle of Ancient Iranian Studies. June.
• 4. Basello, G. P. (2013). Persçe, Bir Kral Üç Dil, Aktüel Arkeoloji Dergisi, s.132-144
• 5. Boyce, M. (1998). “The Religion of Cyrus The Great”, Achaemenid History, Vol. 3, s. 30.
• 6. Breasted, J. H. (1916). Ancient Times or A History of the Early World, Boston, s. 176, 177.
• 7. Briant, P. (1999). "L'histoire de l'empire achemenide aujorud'hui: l'historien et ses documents," Analles HSS, Septembre Octobre, no. 5, p. 1135.
• 8. Curtis, J. Nigel T. and And́́́́ré-Salvini, B. (2005). Forgotten Empire: The World of Ancient Persia. Berkeley: University of California Press, pg. 153.
• 9. Eadie, J. (1870). “Media”, A Biblical Cyclopaedia, London.
• 10. Eilers, W. (1974). "The Name of Cyrus," Acta Iranica, vol. 3, pp. 3-9.
• 11. Dandamayev, M. A. (1996). “Media and Achaemenid Iran”, History of Civilizations of Central Asia: The Development of Sedentary and Nomadic Civilizations: 700 B.C. to A.D. 250, UNESCO Publishing, Paris.
• 12. Daryaee, T. (2013)., Cyrosthe Great, Afshar Publishing, Santa Monica.
• 13. Doyle, M. W. (1986). Empires (Ithaca: Cornell University Press).
• 14. Duchesne-Guillemin, J. (1958). Western Responseto Zoroaster, Oxford.
• 15. Dupree, N. H. (1996), Museum Under Siege, Archaeology 49/2: 42-51.
• 16. Ferguson, B.G.B. (2013). “The Cyrus Cylinder—Often Referred to as The “First Bill of Human Rights”. Washington Report on Middle East Affairs. May.
• 17. Foster, B. R. (2016). The Age of Agade: Inventing empire in ancient Mesopotamia. London; New York, NY: Routledge/Taylor & Francis Group.
• 18. Freeman, C. (2003). Mısır Yunan ve Roma Antik Akdeniz Uygarlıkları, (Çev. Suat Kemal Angı) Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, s. 90.
• 19. Frye, R. (1983). The History of Anciente Iran (Verlag C. H. Beck), Munih, s. 297-298.
• 20. Garthwaite, G. R. (2005). The Persians, Blackwell Publishing, s. 23.
• 21. Harris, R. (1975). Ancient Sippar A Demographic Study of an Old-Babylonian City (1894-1595 B.C.) Nederlands Instituutvoorhet Nabije Oosten, Leiden.
• 22. Heredotos, (2017). Heredotos Tarihi, Çev. Burcu Uzunoğlu, Panama Yay. 1. Baskı, İstanbul.
• 23. Herzfeld, E. (1947). Zoroasterand His World, Princeton University Press, Volume 11, Princeton.
• 24. Hinz, W. (1961). Zarathustra, Stuttgart.
• 25. Howe, S. (2002), Empire; a Very Short Introduction, Oxford University Press. Oxford.
• 26. Hultgard, A. (2002). "Creationand Emanution: Zoroastrian Reflections on the Cosmogonic Myth", Jerusalem Studies in Arabic and Islam, XXVI, Jerusalem, s. 91-108.
• 27. Ibn Nedim, Muhammed ibn İshak, (1871) Kitabü'l-Fihrist, G. Flügel (ed.), 2 cilt, Leipzig.
• 28. Kuhrt, A. (1995). The Ancient Near East (c. 3000-330 BC), Volume two, Routledge, London and New York.
• 29. Lendering, J. (2009). Büyük İskender, Çev. Burak Sengir, Kitap Yayınevi, İstanbul.
• 30. Macuch. M. (2002). "The Talmudic Expressian Servant of the Fire in the Light of Pahlavi Legal Sources", a.e. XXVI s. 109-129.
• 31. Mcneill, W. H. (1989). Dünya Tarihi (Çev. Alaeddin Şenel), İmge Kitabevi Yayınlan, Ankara.
• 32. Mieroop, M. V. (2004). A History of the Ancient Near East, Ca. 3000-323 BC, Oxford: Blackwell Publishing.
• 33. Morris I. & Scheidel, W. (2009). The Dynamics of Ancient Empires State Power from Assyria to Byzantium, Oxford University Press, New York.
• 34. Motyl, A. J. (2001), Imperial Ends: The Decay, Collapse, and Revival of Empires (New York: Columbia University Press).
• 35. Rastoder, S. (2016). Political and Economic Policies of Persian King Cyrus the Great, International Journal of History, Volume 8 Issue 1, p. 37-47.
• 36. Ravendi, M. (1979). Tarih-i İctimâiy-i İrân, C. 3, Tahran, 1357.
• 37. Rollinger, R. (2007). “Med Krallığı”, Arkeoatlas, Sayı 6, s. 16.
• 38. Skjærvø, P. O. (2013). “Avesta and Zoroastrianism under the Achaemenids and Early Sasanians”, The Oxford Handbook of Ancient Iran.
• 39. Waters, M. W. (2014). Ancient Persia: a concisehistory of the Achaemenid Empire, 550-330 BCE. New York, NY, USA: Cambridge University Press.
• 40. Wiesehöfer, J. (1996). Ancient Persia (from 550 BC to 650 AD), (translated by Azizeh Azodi), I. B. Tauris Publishers, New York.