ÂLİ İKTİSAT MECLİSİNİN YAYINLANMAYAN İKİ RAPORU (1932-1933)

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 192 - 234, 30.11.2022

Mehmet Yıldırım

https://doi.org/10.55119/artuklu.1190728

Öz

Âli İktisat Meclisi, 1929 Büyük Buhran öncesinde, Türkiye ekonomisinde hızlı büyümeyi gerçekleştirmek amacıyla kurulan bir araştırma ve danışma organıdır. Ekonomik büyüme yolunda öncü ve uzlaşma özelliği olan Meclis’in başlıca amacı, Türkiye’de yaşanan ekonomik ve mali sıkıntılara çözüm bularak iktisadi kalkınmayı sağlamaktı. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlığı’na bağlı olarak kurulan Meclis, hükümet tarafından belirlenen konuları müzakere ederdi. Türkiye’nin yakın dönem iktisadi tarihi açısından değerli kaynak niteliğinde olan Âli İktisat Meclisi raporlarının konuları, dönemin ekonomik koşullarına göre belirlenmiştir.
Bu çalışmada; Âli İktisat Meclisi tarafından yazıldığı halde yayımlanmayan “Âli İktisat Meclisi’nin Temmuz 1932 Devre-i İçtimaında Müzakere Edilen İhracat Kredisi ve Teşkilatı Hakkında Komisyon Raporu” ve “Türkiye’nin 1933 Tediye Muvazenesi Raporu”, adlı raporlar incelenmiştir. Devlet Arşivleri Başkanlığı’nda tespit edilen bu iki rapor, çalışma kapsamında ele alınmıştır. Söz konusu iki raporun tam nüshaları paylaşılmış ve içerikleri hakkında bilgiler verilmiştir. Bahsi geçen iki raporda; dış ticaret hacminin arttırılması ve cari dengenin sağlanması için birtakım önerilerin sıralandığı görülmektedir. Ayrıca raporlarda, Avrupa ülkelerinin dış ticaretteki genel durumları ve işleyişleri irdelenmiş; buradan hareketle Türkiye’deki uygulanabilirlikleri değerlendirilmiştir. Çalışmadan elde edilen bulgulara göre; Ali İktisat Meclisi’nin ekonomik büyüme ve kalkınmada önemli bir yürütme organı olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Âli İktisat Meclisi, Raporlar, Devlet Arşivleri Başkanlığı

Kaynakça

• AKIN, F., & Bayraktar, S. (2001). Erken Cumhuriyetin İktisadi Kurumlarından Biri: Ali İktisat Meclisi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29, 116-117.
• BAHTİYAR, G. (1928). İktisat Meclis-i Âlisi, İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası Mecmuası, 4, 257.
• BORATAV, K. (1982). Türkiye’de Devletçilik, Ankara: Savaş Yayınları.
• DURDU, M. B. (2008). Camilla Jaquart’ın Raporuna Göre Atatürk Döneminde Türk Ekonomisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 16(1), 22.
• KORALTÜRK, M. (1996). Ali İktisat Meclisi (1927-1935), Ekonomik Yaklaşım, 7(23), 49-56.
• KURUÇ, B. (1988). Belgelerle İktisat Politikası (1929-1932). Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• ÖZTÜRK, K. (1968). Türkiye Cumhuriyeti Hükümetleri ve Programları, İstanbul: Ak Yayınları.
• SEVİM, A. (2006). Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• YAKTI, Ö., & Soylu, P.Ü. (2011). İktisadi Kalkınma Yolunda Oncu Bir Danışma Organı: Ali İktisat Meclisi, Ankara
• Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi,47, 679.
• TEKELİ, İ., İLKİN, S. (1977).1929 Dünya Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları, Ankara: ODTÜ Yayınları.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Âli İktisat Meclisi Raporu: Âli İktisat Meclisi’nin Temmuz 1932 Devre-i İçtimaında Müzakere Edilen İhracat Kredisi ve Teşkilatı Hakkında Komisyon Raporu.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Âli İktisat Meclisi Raporu: Türkiye’nin 1933 Tediye Muvazenesi.