Türkiye'de Uygulanan İhracat Teşviklerinin Bölgesel Kalkınmadaki Rolü: Dicle Bölgesi

Yıl 2025, Sayı: 15, 21 - 44, 27.03.2025

İhsan Denli , Havva Yağcı

Öz

Günümüzde ihracat teşvikleri, işletmelerin rekabet gücünü artırmak ve bölgesel kalkınmayı desteklemek için önemli bir araç olarak değerlendirilmektedir. Bu çalışma, işletmelerin ihracat teşviklerinden faydalanma durumu, nasıl ve ne düzeyde faydalandıkları, ihracat teşviklerinin işletmeler üzerindeki etkileri ve bu teşviklerin illerin kalkınmasında etkili olup olmadığı analiz edilmektedir. Çalışma, ihracat teşviklerinin bölgesel kalkınmadaki rolü ile ilgili literatüre katkı sağlaması açısından önem kazanmaktadır. İşletmelerin teşviklerden faydalanma sırasında karşılaştıkları zorluklar, ihracat teşviklerinden faydalanma durumları, teşviklerden yeterince faydalanamama sebepleri, işletmeler açısından ihracat teşviklerin önemi, ihracat teşviklerinin işletmeler üzerindeki etkileri anket tekniği yöntemiyle analiz edilmiştir. Sonuç olarak, TRC3 bölgesindeki işletmelerin faydalandıkları ihracat teşviklerinin işletmelerine önemli katkılar sağladığı görülmüştür. Ancak işletmelerin, yerel düzeyde bağlı oldukları illerin ve genel düzeyde bulundukları bölgenin kalkınmasına olan katkılarının ise beklenen düzeyde olmadığı, oldukça sınırlı düzeyde kaldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Bölgesel Kalkınma, İhracat Teşvikleri, Dicle Bölgesi, Anket.

The Role of Export Incentives Applied in Turkey For Regional Development: Region Dicle

Öz

Today, export incentives are regarded as an important tool for enhancing the competitiveness of businesses and supporting regional development. This study aims to analyze the extent to which businesses utilize export incentives, how and to what degree they benefit from these incentives, the effects of export incentives on businesses, and whether these incentives are effective in the development of provinces. The study gains importance in terms of its contribution to the literature on the role of export incentives in regional development. The difficulties in claiming incentives, the situation in claiming export incentives, the importance of export incentives for companies, the reasons for insufficient claiming of incentives and the effects of export incentives on companies using the survey technique. As a result, it was seen that the export incentives benefited by businesses in the TRC3 region made a significant contributions to their businesses. However, it has been observed that the contributions of the enterprises to the development of the provinces to which they are affiliated at the local level and the region in which they are located at the general level are not at the expected level and remain at a very limited level.

Anahtar Kelimeler

Regional Development, Export Incentives, Dıcle Region. Survey

Kaynakça

• Referans1 Akgül, A. & Çevik, O. (2003). İstatistiksel Analiz Teknikleri: SPSS’te İşletme Yönetimi Uygulamaları. Ankara: Emek Ofset Yayınları.
• Referans2 Alpar, R. (2003). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemlere Giriş. (2. Baskı), Ankara: Nobel Yayınevi.
• Referans3 Arslan, K. (2005). Bölgesel Kalkınma Farklılıklarının Giderilmesinde Etkin Bir Araç: Bölgesel Planlama ve Bölgesel Kalkınma Ajansları. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7), 275-294.
• Referans4 Atayeter, Ç. & Erol, A. (2011). Türkiye’de Uygulanmakta Olan İhracat Teşvikleri. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 1-26.
• Referans5 Aydemir, C. & Karakoyun İ. (2011). Yeni Bölgesel Kalkınma Yaklaşımı ve Kalkınma Ajansları. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Referans6 Bağrıaçık, A. (2004). Uygulamalı Dış Ticaret İşlemleri. Ankara: Bilim Teknik Yayınevi. Başkol, M.O. (2016). Türkiye İhracatının İthalata Bağımlılığının Dâhilde İşleme Rejimi Açısından Analizi. Ekonomik ve Araştırmalar Dergisi, 12(2), 1-18.
• Referans7 Canıtez, M., (2011). Uygulamalı İhracat-İthalat İşlemler ve Dokümantasyon. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Referans8 Cevahir, H. (2007). Türkiye’de İhracat Teşviklerinin Etkinliği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Referans9 Denli, İ. (2023). Bölgesel Kalkınma Sürecinde Kalkınma Ajansları: DİKA ve GEKA örnekleri. İktisat, Muhasebe ve Maliye Alanında Gelişmeler (Ed. S. Erdal Dinçer), Platunus Yayınevi.
• Referans10 Dinler, Z. (2012). Bölgesel İktisat. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Referans11 DİKA. (2024 Nisan 11). Dicle Kalkınma Ajansı Dicle Bölgesi Stratejik Gelişme Raporu. https://www.dika.org.tr, Erişim Tarihi: 11.04.2024.
• Referans12 Dolun, L. & Atik, A. H. (2006). Kalkınma Teorileri ve Modern Kalkınma Bankacılığı Uygulamaları. İstanbul: Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Yayınevi.
• Referans13 Ersungur, Ş. M. & Noyan Yalman, İ. (2009). Bölgesel Kalkınmada İhracat Teşviklerinin Etkinliği: Sivas İlinde Bir Uygulama. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 10(1), 81-98.
• Referans14 Gündüz, A.Y. (2006). Bölgesel Kalkınma Politikası. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Referans15 Horoz, Y. (2006). İhracata Yönelik Vergi Teşvikleri ve Türkiye Uygulaması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Referans16 Kalaycı, Ş. (2005). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. İstanbul: Asil Yayınları.
• Referans17 Kemer, O.B. (2003). Bir Dış Ticaret Politika Aracı Olarak İhracat Teşvikleri Teori-Uygulama. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Referans18 Maillat, D. (1997). Interactions Between Urban Systems and Localized Productive Systems: An Approach to Endogenous Regional Development in Terms of İnnovative Milieu. European planning Studies, 6(2), 117-129.
• Referans19 Mete, E. & Akyazı, H. (2017). Avrupa Birliği ve Türkiye'de İhracata Yönelik Devlet Yardımları. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 85-109.
• Referans20 Onay, A. (2016). Muhasebe Standartları Kapsamında Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi. Ankara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(3), 31-45.
• Referans21 Oskay, C. & Kubar, Y. (2008). Türkiye’de Kamu Bankalarının Özelleştirilmesi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (1), 367-383.
• Referans22 Özdamar, K. (2004). Paket Programlar İle İstatistiksel Veri Analizi: SPPS-MINITAB (Çok Değişkenli Analizler). İstanbul: Kaan Kitapevi.
• Referans23 Öztürk, S., Sözdemir, A. & Koçbulut, Ö. (2007). Türk Eximbank Programlarının Türkiye İhracatına Etkileri ve AB/DTÖ’ye uygunluğu. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(2), 179-197.
• Referans24 Süzer, A.Y. (2019). Bölgesel Kalkınmada İhracat Teşviklerinin Etkinliği: Karaman İli Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Karaman.
• Referans25 Szajnowska, W. A. (2009). Theories of Regional and Local Development - Abridged Review. Bulletın Of Geography Socio–Economic Series, 75-90.
• Referans26 Şimşek, M. & Yazıcı, R. (2004). İhracat Teşviklerinin Etkinliğini Ölçmeye Yönelik Bir Analiz: Bilecik ve Eskişehir Örneği. Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 121-140.
• Referans27 Taşçı, K., Özsan, M. E. & Akpınar, R. (2011). Teoride ve Uygulamada Bölgesel Kalkınma Politikaları, Bursa: Ekin Yayınevi.
• Referans28 Takım, A. (2010). Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Planlarının İktisat Politikalarına Etkisi: Zonguldak- Bartın ve Karabük Örneği. e-Journal of New World Sciences Academy, 5(3), 259-275.
• Referans29 T.C. Ticaret Bakanlığı. (2024 Şubat 21). Devlet Yardımları Rehberi. Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr, Erişim Tarihi: 21.02.2024.
• Referans30 TDK. (2024). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 16.01.2024.
• Referans31 Tuncer, E. (1999). Yatırım ve İhracatla İlgili Mali Teşvikler ve Uygulaması. Bursa: Yaklaşım Yayınları.
• Referans32 TÜİK (2024 Mart 15). Türkiye İstatistik Kurumu Bölgesel İstatistikler. https://www.tuik.gov.tr, Erişim Tarihi: 15.03.2024.
• Referans33 Vatansever Deviren, N. & Yıldız, O. (2014). Bölgesel Kalkınma Teorileri ve Yeni Bölgeselcilik Yaklaşımının Türkiye'deki Bölgesel Kalkınma Politikalarına Etkileri. Akademik Bakış Dergisi, (44), 1-35.
• Referans34 Yayar, R. & Demir, Y. (2014). Bölgesel Kalkınma ve Yatırım Teşvikleri: Tokat İlinde Bir Uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (39), 119-146.
• Referans35 Yolci, M. (2019). Türkiye’de Uygulanan Yatırım Teşvikleri ve TRA2 Bölgesinde Bir Araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.