Afetler Bağlamında Akademik Üretkenlik: Türkiye’deki Peyzaj Mimarlığı Bölümlerinin Mekânsal Analizi

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 2, 472 - 482, 15.10.2025

Nebahat Kalkan , Fatma Ayçim Türer Başkaya

https://doi.org/10.17474/artvinofd.1709714

Öz

Bu çalışma, Türkiye genelindeki peyzaj mimarlığı bölümlerinin ve araştırma üniversitelerinin, bulundukları illerin afet risk düzeyleriyle olan mekânsal ilişkisini analiz etmektedir Araştırma, iklim değişikliği, hızlı kentleşme ve çevresel bozulmanın afet risklerini artırmasıyla birlikte, peyzaj mimarlığının afet yönetiminde kritik bir rol oynayabileceği yaklaşımını temel almaktadır. Yöntem olarak, 2002–2023 yılları arasında Türkiye Ulusal Tez Merkezi’ndeki 1.904 yüksek lisans ve 493 doktora tezi (toplam 2.397) taranmış; anahtar sözcük temelli sınıflama ile 62 afet temalı tez belirlenmiştir. T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın afet risk haritaları ve YÖK Atlas’tan alınan üniversite konum bilgileri Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak analiz edilmiştir. Elde edilen katsayı a ve katsayı b değerleriyle, peyzaj mimarlığı bölümlerinin genel ve afet odaklı üretkenliği karşılaştırılmış ve mekânsal risklerle ilişkilendirilmiştir. Bulgular, Ankara, Bursa, Van ve Düzce gibi illerdeki üniversitelerin hem yüksek genel üretkenlik hem de afet odaklı tez üretiminde güçlü eğilimler sergilediğini, bazı şehirlerde ise yüksek risk düzeyine karşın afet temalı üretimin düşük olduğunu ortaya koymuştur. Sonuç olarak, peyzaj mimarlığı bölümlerinin mekânsal risklere duyarlılıkla akademik üretim geliştirdiği; afet sonrası iyileştirme, yeşil altyapı ve doğa-temelli çözümler gibi konularda kritik katkılar sunduğu belirlenmiştir. Çalışma, CBS tabanlı analizlerle afet planlamasında bilimsel karar desteği sağlanmasına ve üniversite yerel yönetim iş birliklerinin güçlendirilmesine katkıda bulunmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Afet , Peyzaj mimarlığı , Lisansüstü akademik üretkenlik , Coğrafi bilgi sistemleri (CBS)

Academic Productivity in the Context of Disasters: A Spatial Analysis of Landscape Architecture Departments in Türkiye

Öz

This study analyzes the spatial relationship between landscape architecture departments and research universities across Türkiye and the disaster risk levels of their respective provinces. This research adopts the perspective that landscape architecture plays a critical role in disaster management, particularly as climate change, rapid urbanization, and environmental degradation intensify disaster risks. Methodologically, the researchers scanned a total of 2.397 theses comprising 1.904 master's and 493 doctoral dissertations published by the Turkish National Thesis Center between 2002 and 2023, and identified 62 disaster-themed theses through keyword-based classification. Disaster risk maps from the Ministry of Environment, Urbanization, and Climate Change of the Republic of Türkiye and university location information obtained from the Council of Higher Education (YOK) Atlas were analyzed using Geographic Information Systems (GIS). Using the obtained coefficient a and coefficient b values, the overall and disaster-focused productivity of landscape architecture departments was compared and correlated with spatial risks. The findings revealed that universities in provinces such as Ankara, Bursa, Van, and Düzce exhibited strong trends in both high overall productivity and disaster-focused theses production. In contrast, in some cities, despite high risk levels, disaster-themed production was low. Consequently, the analysis revealed that landscape architecture departments developed academic production with sensitivity to spatial risks and made critical contributions to topics such as post-disaster recovery, green infrastructure, and nature-based solutions. The study aims to contribute to providing scientific decision support in disaster planning through GIS-based analyses and to strengthening university-local government collaborations.

Anahtar Kelimeler

Disaster , Landscape architecture , Graduate academic productivity , Geopraphic information systems (GIS)

Teşekkür

This paper has been produced from the author's doctoral thesis completed in and has been prepared based on the data and analyses derived from the thesis.

Kaynakça

• Aksoy T, Erdoğan Ö, Çabuk SN (2020) Peyzaj tasarım süreçlerinde coğrafi bilgi sistemlerinin kullanımı: Eskişehir şehri Derya Parkı için en kısa yolların ve seyir terası konumlarının belirlenmesi. Eskişehir Teknik Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi B, Teorik- Bilimler, 8(1):73–87. https://doi.org/10.20290/estubtdb.616575
• Başkaya FAT (2023) Afete duyarlı peyzaj planlaması, depremler ve Türkiye. Peyzaj, 5(1):55–62. ) DOI: 10.53784/peyzaj.1316459
• Çabuk SN (2015) CBS'nin yerel yönetimlerde kullanımı ve kent bilgi sistemleri. Harita Teknolojileri Dergisi, 7(3):69–87. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/hartek/article/view/5000162006
• Çoban H (2019) Afet sonrası iyileştirme planı hazırlanması. Resilience, 3(2):239–246. https://doi.org/10.32569/resilience.618181
• Dandoulaki M, Lazoglou M, Pangas N, Serraos K (2023) Disaster risk management and spatial planning: evidence from the fire-stricken area of Mati, Greece. Sustainability, 15(12):9776. https://doi.org/10.3390/su15129776
• Demir A, Kemeç S, İlke FD (2022) Afet riski değerlendirmelerinde çoklu tehlike analizi: Erciş, Van örneği. Resilience, 6(1):15–38. https://doi.org/10.32569/resilience.1013912
• Dişkaya F, Emir Ş (2021) AHP-TOPSIS bütünleşik yaklaşımıyla deprem riski tabanlı İstanbul ili kentsel dönüşüm öncelik sıralaması. Afet ve Risk Dergisi, 4(2):203–223. https://doi.org/10.35341/afet.983105
• Duvernoy I, Gambino M (2021) Where to find nature? connecting with nature in urban and non-urban areas in Southwestern France. Geo Journal, 87(4):2771–2786. https://doi.org/10.1007/s10708-021-103928(0123456789
• Dwirahmadi F, Rutherford S, Phung D, Chu C (2019) Understanding the operational concept of a flood-resilient urban community in Jakarta, Indonesia, from the perspectives of disaster risk reduction, climate change adaptation and development agencies. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(20):3993. https://doi.org/10.3390/ijerph16203993
• Erdoğan G, Öztürk B (2019) Sürdürülebilir kentleşme: Dokuma kenti Buldan örneği. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi (MBUD), 4(0):51–68. https://doi.org/10.30785/mbud.443568
• Graham O, Edwards S, Robertson R (2022) Managing stakeholder relationships for improved situation awareness during volcanic emergencies: An Eastern Caribbean case study. International Journal of Disaster Risk Reduction, 67:102656. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2021.102656
• Hsu K, Chao J (2020) Economic valuation of green infrastructure investments in urban renewal: the case of the station district in Taichung, Taiwan. Environments, 7(8):56. https://doi.org/10.3390/environments7080056
• Huo X, Li H, Sun D, Zhou L, Li B (2012) Combining geostatistics with Moran’s I analysis for mapping soil heavy metals in Beijing, China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 9(3):995–1017. https://doi.org/10.3390/ijerph9030995
• Irfeey AMM, Chau H, Sumaiya MMF, Wai CY, Muttil N, Jamei E (2023) Sustainable mitigation strategies for urban heat island effects in urban areas. Sustainability, 15(14):10767. https://doi.org/10.3390/su151410767
• Kabisch N, Frantzeskaki N, Pauleit S, Naumann S, Davis M, Artmann M, Bonn A (2016) Nature-based solutions to climate change mitigation and adaptation in urban areas: perspectives on indicators, knowledge gaps, barriers, and opportunities for action. Ecology and Society, 21(2). http://dx.doi.org/10.5751/ES-08373-210239
• Kalkan N, Turer Baskaya FA (2024) Evaluation of graduate theses of landscape within the disaster-prone country of Türkiye. SAUC-Journal: Spatial Arts and Urban Culture, 10(3). https://doi.org/10.25765/sauc.v10i3.927
• Kaya M, Uzun O (2019) Ekosistem hizmetleri ve mekânsal planlama ilişkisinin peyzaj planlama çerçevesinde değerlendirilmesi. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7(3):2166–2193. https://doi.org/10.29130/dubited.546496
• Kondo MC, Fluehr J, McKeon TP, Branas CC (2018) Urban green space and its impact on human health. International Journal of Environmental Research and Public Health, 15(3):445. https://doi.org/10.3390/ijerph15030445
• Özsalman E, Yıldırım UT (2024) 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremlerinin dış ticaret üzerindeki etkileri: 11 il örneği. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 15(1-Deprem Özel Sayısı):598–617. https://doi.org/10.54688/ayd.1411837
• Plue J, Kimberley A, Bullock JM, Hellemans B, Hooftman DAP, Krickl P, Honnay O (2022) Green infrastructure can promote plant functional connectivity in a grassland species around fragmented semi‐natural grasslands in NW‐Europe. Ecography, 2022(10). https://doi.org/10.1111/ecog.06290
• Rusche K, Reimer M, Stichmann R (2019) Mapping and assessing green infrastructure connectivity in European city regions. Sustainability,11(6):1819. https://doi.org/10.3390/su11061819
• Shao H, Kim G (2022) A comprehensive review of different types of green infrastructure to mitigate urban heat islands: progress, functions, and benefits. Land, 11(10):1792. https://doi.org/10.3390/land11101792
• Singh AK, Singh H, Singh J (2020) Green Infrastructure of Cities: An Overview. Proceedings of the Indian National Science Academy 86.
• Vu TD, Nguyễn T, Hoang A (2021) Spatial clustering analysis of the COVID-19 pandemic: a case study of the fourth wave in Vietnam. Geography, Environment, Sustainability, 14(4):140–147. https://doi.org/10.24057/2071-9388-2021-086
• Wang H, Feng Y, Ai L (2023) Progress of carbon sequestration in urban green space based on bibliometric analysis. Frontiers in Environmental Science, 11. https://doi.org/10.3389/fenvs.2023.1196803
• Yılmaz Mutlu M, Tezer A (2023) İklim değişikliğine mekânsal uyum ve azaltım yaklaşımlarında toprak ekosistem servislerinin rolü. Resilience: Journal of Urban Affairs, 7(2):305–324. https://doi.org/10.32569/resilience.1315596
• Yin Z (2024) Sustainable urban planning and climate change adaptation: disaster protection strategies for global urban development. Lecture Notes in Education Psychology and Public Media, 46(1):60–65. https://doi.org/10.54254/2753-7048/46/20230587
• Zhou Y, Li N, Wu W, Wu J, Shi P (2014) Local spatial and temporal factors influencing population and societal vulnerability to natural disasters. Risk Analysis, 34(4):614–639. https://doi.org/10.1111/risa.1219