A Process Design Model for Aesthetic Experience in Art: Aesthetic Cognitivism

Yıl 2024, Cilt: 30 Sayı: 52, 88 - 94, 31.03.2024

Kerim Laçinbay

https://doi.org/10.32547/artvision.1446722

Öz

Sanatta Estetik Deneyime Yönelik Bir Süreç Tasarım Modeli: Estetik Bilişselcilik

Öz

Estetik bilişselcilik, sanat nesnelerinin insanların zihinsel süreçlerini etkileyebileceği ve yeni bilgi edinmelerine katkıda bulunabileceği düşüncesini temel alan önemli bir yaklaşım modelidir. Bu alandaki çalışmalar, insanların sanat nesneleriyle duygusal ve bilişsel etkileşimlerinin nasıl gerçekleştiğini anlamaya yöneliktir. Sanat nesnelerinin, insanların duygularını nasıl etkilediği, yeni bilgi ve deneyim kazanmalarına nasıl katkı sağladığı ve sanat eserlerine karşı duyulan merakın bu süreçte nasıl rol oynadığı gibi konular, estetik bilişselcilik çalışmalarının odak noktaları arasındadır. Estetik bilişselcilik, sanatın insanlar üzerindeki etkilerini anlamak ve onların sanat deneyimini daha derinlemesine incelemek için önemli bir yaklaşım sunmaktadır. Bu çalışma, estetik bilişselcilik perspektifinden sanat eserlerinin algılanışı, deneyimlenmesi ve değerlendirilmesi süreçlerini inceleyen betimsel bir araştırmadır. Estetik bilişselcilik ile ilgili alan yazın incelenmiş ve sanatın bilişsel ve duygusal süreçlere etkisini temele alan “Estetik Beğeni ve Estetik Yargı Modeli” üzerine odaklanılmıştır. Bu bağlamda, sanat nesnelerinin insanların düşünsel kapasitelerini genişletebileceği ve onlara yeni bakış açıları sunabileceği vurgulanmıştır. Estetik bilişselciliğe göre sanat, insanlara farklı düşünme biçimleri, duygusal deneyimler ve bakış açıları sunarak iç dünyalarını keşfetmelerine, duygularını ifade etmelerine ve düşüncelerini şekillendirmelerine ve dünyayı farklı perspektiflerle görmelerine yardımcı olabilir.

Anahtar Kelimeler

Görsel Sanatlar, Estetik Bilişselcilik, Estetik Deneyim, Algılama.

Kaynakça

• Baumberger, C. (2013). Art and understanding: In defence of aesthetic cognitivism. PhilPapers.
• Berlyne, D. E. (1960). The new experimental aesthetics. In D. E. Berlyne (Ed.), Studies in the new experimental aesthetics (pp. 1–25). Hemisphere Publication Services.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Carroll, R., Agarwala, A., & Agrawala, M. (2010). Image warps for artistic perspective manipulation. ACM Transactions on Graphics, 29(4), 1-9. https://doi.org/10.1145/1778765. 1778864
• Cervera, R. L., Wang, M. Z., & Hayden, B. Y. (2020). Systems neuroscience of curiosity. Current Opinion in Behavioral Sciences, 35, 48–55. https://doi.org/10.1016/j.cobeha.2020.06.011
• Christensen, A. P., Cardillo, E. R., & Chatterjee, A. (2023). Can art promote understanding? A review of the psychology and neuroscience of aesthetic cognitivism. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts. Advance online publication. https://doi.org/10.1037/aca0000541
• Coccagna, M., Avanzini, P., Portera, M., Vecchiato, G., Destro, M. F., Sironi, A. V., Salvi, F., Gatti, G., Domenicali, F., Folgieri, R., Banzi, A., Elisabetta, C., Lanzoni, L., Antonella, V., Bisi, M., Cesari, S., Vivarelli, A., Pier, G. B., Camillo, G. S., … Mazzacane, S. (2020). Neuroaesthetics of art vision: An experimental approach to the sense of beauty. Journal of Clinical Trials, 10(2), 1-8. https://air.unimi.it/retrieve/handle/2434/807787/1682543/neuroaesthetics-of-art-vision-an-experimental-approach-to-the-sense-of-beauty.pdf
• Diffey, T. J. (1995). What can we learn from art?. Australasian Journal of Philosophy, 73(2), 204-211. https://doi.org/10. 1080/00048409512346541
• Elliott, R. K. (1966). Aesthetic Theory and the Experience of Art. Proceedings of the Aristotelian Society, 67, 111-126. https://www.jstor.org/stable/i408492
• Fiedler, K. (2017). Görsel sanat eserleri konusunda yargıda bulunmak üzerine (H. Anay, Çev.). Janus Yayıncılık. (Orijinal çalışmanın yayın tarihi, 2016)
• Gibson, J. (2008). Cognitivism and the Arts. Philosophy Compass, 3(4), 573-589. https://doi.org/10.1111/j.1747-9991.2008.00144.x
• Graf, L. K., & Landwehr, J. R. (2015). A dual-process perspective on fluency-based aesthetics: The pleasure-interest model of aesthetic liking. Personality and Social Psychology Review, 19(4), 395-410. https://doi.org/10.1177/108886831 5574978
• Graham, G. (1996). Aesthetic cognitivism and the literary arts. Journal of Aesthetic Education, 30(1), 1-17. https://doi.org/10.2307/3333229
• Grant, M. J., & Booth, A. (2009). A typology of reviews: An analysis of 14 review types and associated methodologies. Health Information & Libraries Journal, 26(2), 91-108 https://doi.org/10.1111/j.1471-1842.2009.00848.x
• Ishai, A., Fairhall, S. L., & Pepperell, R. (2007). Perception, memory and aesthetics of indeterminate art. Brain Research Bulletin, 73(4-6), 319-324. https://doi.org/10.1016/j. brainresbull.2007.04.009
• Ishizu, T., & Zeki, S. (2013). The brain's specialized systems for aesthetic and perceptual judgment. European Journal of Neuroscience, 37(9), 1413-1420. https://doi.org/10.1111/ejn.12135
• Kagan, M. (1982). Güzellik bilimi olarak estetik ve sanat (A. Çalışlar, Çev.). Altın Kitaplar. (Orijinal çalışmanın yayın tarihi, 1971).
• Kant, I. (2016). Yargı yetisinin eleştirisi (A. Yardımlı, Çev.). İdea Yayınevi. (Orijinal çalışmanın yayın tarihi, 1790, 1793).
• Kenett, Y. N., Humphries, S., & Chatterjee, A. (2023). A thirst for knowledge: Grounding curiosity, creativity, and aesthetics in memory and reward neural systems. Creativity Research Journal, 35(3), 412-426. https://doi.org/10.1080/10400419. 2023.2165748
• Klapp, S. T., & Jagacinski, R. J. (2011). Gestalt principles in the control of motor action. Psychological Bulletin, 137(3), 443-462. https://doi.org/10.1037/a0022361
• Kuplen, M. (2023). Kant's aesthetic cognitivism: On the value of art. Bloomsbury Publishing.
• Laçinbay, K. (2020). Estetik algılama ve sanatsal yaratım sürecinde sanat motivasyonunun önemi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(2), 775-795. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1255137
• Leder, H., Belke, B., Oeberst, A., & Augustin, D. (2004). A model of aesthetic appreciation and aesthetic judgments. British Journal of Psychology, 95(4), 489-508. https://doi.org/10. 1348/0007126042369811
• Markovic, S. (2012). Components of aesthetic experience: aesthetic fascination, aesthetic appraisal, and aesthetic emotion. i-Perception, 3(1), 1-17. https://doi.org/10.1068/i0450aap
• Marmodoro, A. (2020). Aesthetic cognitivism. The Journal for the Philosophy of Language, Mind and the Arts, 1(1), 41-52. http://doi.org/10.30687/Jolma//2020/01/003
• Matthen, M. (2017). The pleasure of art. Australasian Philosophical Review, 1(1), 6-28. https://doi.org/10.1080/ 24740500.2017.1287034
• Özsoy, G. (2008). Üstbiliş. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 713-740. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/25630 4
• Reber, R., Wurtz, P., & Zimmermann, T. D. (2004). Exploring “fringe” consciousness: The subjective experience of perceptual fluency and its objective bases. Consciousness and Cognition, 13(1), 47–60. https://doi.org/10.1016/S1053-8100(03)00049-7
• Seeley, W. P. (2013). Art, meaning, and perception: A question of methods for a cognitive neuroscience of art. British Journal of Aesthetics, 53(4), 443-460. https://doi.org/10.1093/aesthj/ayt022
• Weichselbaum, H., Leder, H., & Ansorge, U. (2018). Implicit and explicit evaluation of visual symmetry as a function of art expertise. i-Perception, 9(2), 1-24. https://doi.org/10.1177/2041669518761
• Yeh, Y. C., & Peng, Y. Y. (2019). The Influences of aesthetic life experience and expertise on aesthetic judgement and emotion in mundane arts. International Journal of Art & Design Education, 38(2), 492-507. https://doi.org/10.1111/jade.12213
• Yetkin, S. K. (1972). Estetik doktrinler. Bilgi Yayınevi.
• Zeki, S. (1999). Art and the brain. Journal of Consciousness Studies, 6(6-7), 76-96. https://www.researchgate.net/publication/233603316_Art_and_the_Brain
• Zeki, S., Bao, Y., & Pöppel, E. (2020). Neuroaesthetics: The art, science, and brain triptych. PsyCh Journal, 9(4), 427-428. https://doi.org/10.1002/pchj.383