الاتزان الفكري في قصائد المعلَّقات السبع

Yıl 2025, Cilt: 2 Sayı: 1, 147 - 165, 15.06.2025

Semar Naasou

Öz

انطلاقًا من حقيقة أنّ اللغة فكرٌ، وأنّ مفتاح معرفة الآخر هو لغتُه بالدرجة الأولى، يتبادر إلى الذهن السؤال التالي: هل الإنسان مؤثِّرٌ أم متأثِّر، وأيّهما يغلب في شخصيته، التأثير أم التأثُّر، وبأيّهما يحقّق الإنسان توازنه الفكريّ؟. من هنا آثرنا دراسة جانب الاتزان الفكريّ على عيّنةٍ من شعراء المعلّقات البارزين في العصر الجاهليّ لنرى مدى تحقيق مفهوم الاتزان الفكريّ في شخصيّاتهم من خلال لغتهم، وتنسيق أفكارهم، ونوعيّة الموضوعات التي تطرّقوا إليها. والمقصود بالاتزان الفكريّ في بحثنا هذا هو صواب طريقة التفكير لا صواب الفكرة. وقد ساعدنا في توضيح ذلك الوقوفُ على جوانب ثلاثةٍ في قصائد المعلّقات السبع. هذه الجوانب تمثّلت في كيفيّة رؤية الشاعر لنفسه ولوجوده الفكريّ، وفي ربط الشاعر بين شرب الخمرة وشعور الاعتزاز بالنفس، إضافةً إلى طريقة الانتقال بين الموضوعات. واعتمادنا في إيضاح هذه النقاط كان على المنهج التحليليّ الكلّيّ في دراسة المعلَّقات السبع، إضافةً إلى تدعيم منهجنا بالاستعانة بعلم النفس الاجتماعيّ. مما أكّد الصلة الوثيقة بين الأدب والعلوم الإنسانيّة الأخرى.

Anahtar Kelimeler

اللغة العربية وبلاغتها , المعلّقات السبع , الاتزان الفكريّ

Intellectual balance in the seven Mu'allaqat poems

Öz

: Based on the fact that language is thought, and that the key to knowing others is primarily their language, the following question comes to mind: Is a person influential or influenced? Which of the two dominates his personality, influence or being influenced ? And with which of the two does a person achieve his intellectual balance? From here, we chose to study the aspect of intellectual balance on a sample of prominent poets of the Mu'allaqat in the pre-Islamic era to see the extent to which the concept of intellectual balance was achieved in their personalities through their language, the coordination of their ideas, and the type of topics they addressed. What is meant by intellectual balance in this research is the correctness of the way of thinking, not the correctness of the idea. We were helped in clarifying this by examining three aspects in the poems of the seven Mu'allaqat. These aspects were represented in how the poet sees himself and his intellectual existence, and in the poet's connection between drinking alcohol and the feeling of self-esteem, in addition to the way he moves between topics. In explaining these points, we relied on the comprehensive analytical approach in studying the seven Mu'allaqat, in addition to supporting our approach with the help of social psychology. This confirmed the close connection between literature and other human sciences.

Anahtar Kelimeler

The Arabic language and İts Rhetoric , the seven Mu , intellectual balance

Yedi mu‘allaka şiirlerinde Düşünsel denge

Öz

Dil düşüncedir ve ötekini anlamanın anahtarı öncelikli olarak onun dili olduğu gerçeğinden hareketle, akla şu soru gelmektedir; İnsan etkileyen bir varlık mıdır yoksa etkilenen mi? İnsanın kişiliğinde hangi taraf ağır basar, etkilemek mi yoksa etkilenmek mi? İnsan, düşünsel dengesini hangisiyle sağlar? Bu sorulardan yola çıkarak, bu araştırmada düşünsel denge kavramı Cahiliye dönemi önde gelen mu‘allaka şairlerinden örneklerle incelenmiştir. Mu‘allaka şairlerinin kullandıkları dilde, düşüncelerini düzenleme biçimlerini ve ele aldıkları konu türlerinden yola çıkarak kişiliklerinde düşünsel denge kavramının ne derece gerçekleştiği ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada “düşünsel denge” ile kastedilen, düşüncenin doğruluğu değil, düşünme yönteminin doğruluğudur. Bu durumu açıklığa kavuşturmak için, mu‘allakaların yedi şiirinde başlıca üç boyuta odaklanılmıştır. Bu boyutlar, şairin kendine ve düşünsel varlığına bakışı, şairin içki içmek ile kendine duyduğu özgüven arasındaki bağı kurma şekli ve konular arasında geçiş yapma yöntemidir. Bu noktaları açıklığa kavuşturmak için yedi mu‘allaka şiiri bütünsel analitik yöntemle incelenmiş ve metot sosyal psikoloji biliminin verilerinden de faydalanarak desteklemiştir. Ayrıca edebiyat ile diğer beşerî bilimler arasındaki sıkı ilişkinin doğruluğu vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap dili ve Belagatı , Yedi mu‘allaka , Düşünsel denge

Kaynakça

• Abdullah, Abdulhalim, el-Ahtal’ın Şarap Şiirleri. Kırıkkale Üniversitesi. Sosyal Bilimler Dergisi.) Temmuz 2024 Cilt: 14, Sayı: 2)
• Amr bin Kulsûm: ed-Dîvân, thk: Emîl Bedî‘ Yâ‘kûb, Beyrût: Dâru’l-Kutubu’l-‘Arabî, 1996.
• Antara bin Şeddâd: ed- Dîvân, thk: Muhammed Sa‘îd Mevlevî, el-Mektebu’l-İslâmî, 1970.
• Brockelmann, Carl: Târîhu’l-Edebi’l-‘Arabî, Çev. Abdulhalîm en-Neccâr, Kâhire: Dâru’l-Me‘ârîf.
• Cabir, Su‘âd: Hendesetu’z-Zât, ‘Âlemu’l-Kutubu’l-Hadîs, 2008.
• Dayf, Şevkî : Târîhu’l-Edebi’l-‘Arabî, Kâhire, Dâru’l-Me‘ârif, 1960 Faysal, Şıkrî: Menâhicu’d-Dirâseti‘l-Edebiyye fi el-Edebî’l-‘Arabî, Beyrût: Dâru’l-‘İlmi li’l-Melayîn, 1978.
• Halîf Meî Yûsuf: el-Mevkîfu’n-Nefsî inde Şu‘arâ’il-Mu‘allakât, Kâhire: Dâru Ğarîb.
• El-Hâris bin Hillize el-Yeşkurî: ed-Dîvân, thk. Mervân el-‘Atiyye, Dâru’l-İmâmu’n-Nevev’i,1994.
• İmru’l-Kays, Handec bin Hacar: ed-Dîvân, ‘İnâye, Abdurrahmân el-Mustâvî, Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, 2004.
• Lebîd bin Rebî‘atu’l- ‘Âmirî: ed- Dîvân, thk: Hamdû Tammâs, Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife ,2004.
• Mensî, Mahmûd : Kîyâs Mefhûmu’z-Zât leda Tullâbi’l-Câmi‘a, Merkezu’n-Neşri’l-‘İlmî Cami‘atu’l-Melik ‘Abdu’l-‘Azîz, 1986.
• Rabî‘ el-‘Azîzî, ‘Alâkatu Merkezi’t-Tahakkumi ve Takdîru’z-Zâti bi Asli’l-‘Alâkat’il-Harakiyyeti’s-Suflâ, tez, Cezâir Üniversitesi, 2001.
• Rahmânî, İshâk, vd. Dirâse Nefsiyye fi Şi‘ri Antere bin Şeddâd ala Esâsi M‘anâ Nazariyyetu Adler el-Nefsiyye, Mecelletu Âfâk el-‘İlmiyye, İran: 9.cilt, 2. S, 2017.
• Rukiye, Retibe, Necâh ‘Abâbise : Hudûru’z-Zâti’l-Fâ‘ile fi eş-Şi‘ri’l-Câhiliyye, tez, Cezâir: 2012.
• es-Sa‘îdî, Muhammed İbrâhîm: Mefhûmu’t-Tevâzun’il-Fikrî, Mevk‘i eş-Şeyh ed-Duktûr Muhammed İbrâhîm es-Sa‘îdî, 8 Mart, 2010.
• Zuheyr bin Ebî Sulmâ: Dîvân, thk: ‘Alî Hasan Fâ‘ûr, Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-‘İlmiyye, 1988.
• Tarafa bin el-‘Abd, Dîvân, thk: Mehî Nâsiru’d-Dîn, Beyrût: Dâru’l-Kutubu’l-‘İlmiyye, 2002.
• el-‘Umarîyye, Salâhu’d-D’în: Mefhûmu’z-Zât, Amman: Mektebetu’l-Mucteme‘ul ‘Arabî li’n-Neşr, 2005.
• ez-Zûzenî, el-Huseyn bin Ahmed: Şeru’l-Mu‘allakâti’l-‘Aşr, Beyrût: Dâru Mektebeti’l-Hayât, 1983.