The Linguistic, Expressive, and Stylistic Differences of Âdile Sultan Among 19th Century Female Poets

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 224 - 257, 30.12.2024

Tuğba Uluçam

Öz

The poetic journey of female poets in Classical Turkish literature began with Zeynep Hatun(ö.1474). However, Zeynep Hatun's divan has not survived to the present day, and instead, her contemporary Mihrî Hatun (ö.1506) became the first woman poet in Anatolia to have a divan. Following Zeynep Hatun and Mihrî Hatun, many female poets emerged in each century. However, there are not many female poets among them who have a divan. The female poets whose divans have survived to this day are Mihrî Hatun, Sıdkî Hatun (ö.1703), Fıtnat Hanım (ö.1780), Sırrî Hanım (1814-1877), Ferîde Hanım (1837-1903), Ayşe İsmet Hanım (1840-1902), Tevhîde Hanım (1847-1901), Leylâ Hanım (ö.1847), Şeref Hanım (1809-1876), and Âdile Sultan (1826-1899). This study examines the divans of 19th-century female poets Leylâ Hanım, Şeref Hanım, and Âdile Sultan. The poems of these poets are analyzed in terms of language, expression, style, and themes, considering the common poetic forms used in their divans. The study evaluates whether Âdile Sultan has a distinct expression style and stylistic compared to Leylâ Hanım and Şeref Hanım by examining the classical love understanding, mysticism, religion, wise sayings, praise, death, family life and emotional expressions in their poems.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature, female Poets, 19th century, Âdile Sultan, Leylâ Hanım, Şeref Hanım

19. yy. Kadın Şairleri Arasında Âdile Sultan’ın Dil, İfade ve Üslûp Farkı

Öz

Klasik Türk edebiyatında kadın şairlerin şiir serüveni Zeynep Hatun (ö.1474) ile başlamıştır. Ancak Zeynep Hatun’un divanı günümüze ulaşamamış onun yerine çağdaşı Mihrî Hatun (ö.1506) Anadolu sahasında divan sahibi ilk kadın şair olmuştur. Zeynep Hatun ve Mihrî Hatun’dan sonra her yüzyılda pek çok kadın şair ortaya çıkmıştır. Fakat kadın şairler arasında divan sahibi olan çok fazla kişi bulunmamaktadır. Divanı bugüne ulaşan kadın şairler Mihrî Hatun, Sıdkî Hatun (ö.1703), Fıtnat Hanım (ö.1780), Sırrî Hanım (1814-1877), Ferîde Hanım (1837-1903), Ayşe İsmet Hanım (1840-1902), Tevhîde Hanım (1847-1901), Leylâ Hanım (ö.1847), Şeref Hanım (1809-1876) ve Âdile Sultan (1826-1899)’dır. Bu çalışmada ise 19. yüzyılın divan sahibi kadın şairleri olan Leylâ Hanım, Şeref Hanım ve Âdile Sultan divanları ele alınmıştır. Üç şairin divanlarında ortak kullanılan nazım şekilleri dikkate alınarak şairlerin şiirleri dil, ifade, üslûp ve tema açısından incelenmiştir. Şairlerin şiirlerinde konu edindiği klasik aşk anlayışı, tasavvuf, din, hikmetli sözler, övgü, ölüm, aile hayatı ve şairlerin duygularına yönelik anlatımları değerlendirilerek Âdile Sultan’ın Leylâ Hanım ve Şeref Hanım’a kıyasla şiirlerinde farklı bir ifade tarzı ve üslûp özelliğine sahip olup olmadığı tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eski Türk Edebiyatı, kadın şairler, 19. yy, Âdile Sultan, Leylâ Hanım, Şeref Hanım

Kaynakça

• Aksoyak, İ. H., & Yıldız N. (2017). Sıdkî (Sıtkî Hatun), Emetullah Kadın. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sidki-sitki-hatun-emetullah-hanim
• Arslan, M. (2002). Şeref Hanım Divanı. Kitabevi Yayınları.
• Arslan, M. (2003). Leylâ Hanım Divanı. Kitabevi Yayınları.
• Arslan, M. (2010). Şeref Hanım. TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/seref-hanim
• Arslan M. (2014). Leylâ Hanım. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/leyla-hanim
• Arslan M. (2014). Şeref Hanım. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seref-hanim
• Azamat, N. (1988). Âdile Sultan. TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/Âdile-sultan
• Bıyık, T. (2018). Mihrî Hatun Divanı sözlüğü (Bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük) (Tez No.518342), [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi] YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=z3LRN6oWFZndw7fFTHmA2A&no=boWU8p65qQkKnxTVe0J-IQ
• Çakıroğlu, T. (2020). Âdile Sultan Divanı’nda ölüm. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 60(1), 195-213.
• Çulhaoğlu, F. G. (2009). Osmanlı şiirinde kadın şairin poetikası: Leylâ Hanım (Tez No.235140) [Doktora tezi, Bilkent Üniversitesi] YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=G2aITr3b3oAjMzOxXjCEWw&no=4Bzv4M7ZY5sEJDAJk7cTkA
• Demirel, Ş. (2009). XVII. yüzyıl klasik Türk şiirinin anlam boyutunda meydana gelen üslup hareketleri: Klasik üslup- sebk-i hindî- hikemî tarz- mahallileşme. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(2), 246-273.
• Ertek Morkoç, Y. (2011). Klâsik Türk edebiyatında kadın şairlere bir bakış. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 223-235.
• Ertek Morkoç, Y. (2016). Şeref Hanım’ın şiirlerinde din ve tasavvuf. Journal of Human Sciences, 13(3), 5304-5325.
• Erzen, M. H. (2017). Leylâ Hanım Divânı’nda Mevlânâ ve Mevlevîlik. Uluslararası Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 6(4), 56-66.
• İpekten, H. (1996). Divan edebiyatında edebî muhitler. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• İspirli, S. A. (2007). Osmanlı kadınının şiiri. Turkish Studies, 2(4), 445-454.
• Karabulut, M. (2021). Ebedî metinlerde dil, ifade ve üslûp ilişkisi. Harmancı, M. E., Kuzubaş, M., Özdemir, M., & Tanrıbuyurdu, G. (Ed.), Divan toplantıları III: Edebiyatta üslûp meselesi (s. 17-21). İKSAD Global Yayıncılık.
• Kılıç, A. (2021). Üsluptan ne anlamalıyız? Harmancı, M. E., Kuzubaş, M., Özdemir, M., & Tanrıbuyurdu, G. (Ed.), Divan toplantıları III: Edebiyatta üslûp meselesi (s. 5-16). İKSAD Global Yayıncılık.
• Kızıltan, M. (1994). Divân edebiyatı özelliklerine uyarak şiir yazan kadın şairler. Sombahar, (Ocak-Nisan), Kadın Şairler Özel Sayısı, 104-169.
• Kolay, A. (2017). Hayırsever, dindar, nazik ve şâire bir padişah kızı: Âdile Sultan. Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries), 12(2), 1-33.
• Kur’an-ı Kerim. (2015). Diyanet İşleri Başkanlığı. https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf
• Kurtoğlu, O. (2017). Kadın şairlerin diliyle Kerbelâ. Köksal, M. F., Kaçar, M., & İlhan, M. (Ed.), Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatında “Kadın” Sempozyumu (s. 655-667). KIBATEK
• Özdemir, H. (1996). Âdile Sultan Divanı. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Süngü, Z. (2016). Şiirin sultanları: Osmanlıda kadın-şair olmak. Aşçı, U. D. vd (Ed.), The 1st International Conference on Studies in Turkology (ICOSTURK 2016) (s. 261-272). Palet Yayınları.
• Toska, Z. (1996). Kadın edebiyatına dair. Sanat Dünyamız, 21(63), 45-59.
• Turan, F. A. (2014). Âdile, Âdile Sultan. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/adile-adile-sultan
• Ünver, İ. (2003). Leylâ Hanım. TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/leyla-hanim--sair
• Yılmaz, A. (2002). Türk edebiyatında kadın şâirler ve na’t. Türkler (11), Yeni Türkiye Yayınları, 768-775.