Sanatta da Yeni Bir Ankara Kurmak: Yücel Dergisinde Tenkit Yazıları

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 179 - 198, 30.12.2024

Elvan Yıldız

Öz

Türkiye Cumhuriyeti'nin hukuken kuruluşunun tamamlayıcısı olarak çok yönlü bir kurumsal ve sosyo-ekonomik dönüşümü gerekli gören Mustafa Kemal Atatürk, kültürel dönüşümü de bu sürecin önemli bir parçası olarak addetmiş ve bu kültürel dönüşüm için basının gücünden yararlanmıştır. Cumhuriyet sonrasında yayın hayatına başlayan birçok gazetenin ve kültür-sanat dergisinin bu kültürel inşa faaliyetinde önemli rol oynadığı görülmüştür. Yücel dergisi Kemalizm ve neo-hümanizm diye adlandırılan Türk hümanizmini kendisine rehber edinmiş bir gençlik dergisi olarak yayın hayatına başlamıştır. Bu çalışmada, 1935-1956 yılları arasında toplam 163 sayı çıkan Yücel dergisinin ilk otuz üç sayısında yer alan tenkit yazıları, dönemin edebiyat ortamını yansıtması bakımından incelenmiştir. İkinci sayıda başlayan ve otuz üçüncü sayıya kadar süren tenkit yazıları bu sayıdan sonra kitap tanıtım yazılarına dönüşmüştür. Behçet Kemal Çağlar, Orhan Burian, Muhtar Kürükçü, Haydar Tolun, Kenan Ergen, M. S. Kepenek tenkit yazılarıyla dönemin edebî atmosferini yansıtmışlardır. İncelenen tenkit yazılarında; Kemalist ideolojiyi yaymak maksadıyla yazılan eserlerin yanı sıra Türk edebiyatına yön veren eserlere de yer verildiği görülmüştür. Dergi döneminde bir okul vazifesi görmüş hem acemi hem de usta kalemlere yol göstermiştir. Yücel’de yer alan tenkit yazılarında; şiir, roman ve çeviri eserler değerlendirilmiştir. Şiir kitapları üzerine yazılan yazılarda vezin tartışmaları dikkat çekmektedir. Yeni şiir alanında parlayan isim Fazıl Hüsnü Dağlarca Yücel’in tenkit yazılarında dikkat çeken bir isimdir. Roman sahasında Sabahattin Ali, Reşat Nuri Güntekin, Halide Edip Adıvar isimleri millî romancılar olarak ön plana çıkar. Yücel’de inkılâp edebiyatı adı altında bir edebî ortam yaratılmaya çalışılmış fakat bu düşünce bir aydın tahayyülü olarak kalmış, kendisine gerçekleşme zemini bulamamıştır denilebilir.

Anahtar Kelimeler

Yücel dergisi, Tenkit, Kemalizm, Neo-Hümanizm

Establishing A New Ankara Also In Art: Criticism Articles In Yücel Magazine

Öz

Mustafa Kemal Atatürk, who saw a multifaceted institutional and socio-economic transformation as a necessary complement to the legal establishment of the Republic of Turkey, considered cultural transformation as an important part of this process and utilized the power of the press for this cultural transformation. Many newspapers and culture and arts magazines that began to be published after the Republic played an important role in this cultural construction. Yücel magazine started its publication life as a youth magazine guided by Kemalism and Turkish humanism called neo-humanism. In this study, the criticism articles in the first thirty-three issues of Yücel magazine, which published a total of 163 issues between 1935-1956, were analyzed in terms of reflecting the literary environment of the period. The reviews, which started in the second issue and continued until the thirty-third issue, turned into book reviews after this issue. Behçet Kemal Çağlar, Orhan Burian, Muhtar Kürükçü, Haydar Tolun, Kenan Ergen, M. S. Kepenek reflected the literary atmosphere of the period with their reviews. In the criticism articles analyzed, it was seen that works written with the aim of spreading Kemalist ideology as well as works that shaped Turkish literature were included. The magazine served as a school in its period and guided both novice and master writers. In the criticism articles in Yücel; poetry, novels and translated works were evaluated. Discussions on meter draw attention in the writings on poetry books. Fazıl Hüsnü Dağlarca, the shining name in the field of new poetry, is a name that draws attention in Yücel's criticism articles. In the field of novels, Sabahattin Ali, Reşat Nuri Güntekin, Halide Edip Adıvar come to the fore as national novelists. It can be said that Yücel tried to create a literary environment under the name of revolutionary literature, but this idea remained as an intellectual imagination and could not find a ground for realization.

Anahtar Kelimeler

Yücel magazine, criticism, Kemalism, Neo-Hümanism

Kaynakça

• Aziz, M. (1935). Seneler. Yücel, (2), 31-32.
• Burian, O. (1936). İki nesirci. Yücel, III, (18), 253-254.
• Burian, O. (1936). Shakespeare’i türkçeleştirmek. Yücel, IV, (19), 24-27.
• Burian, O. (1936). Sanat ve iyman. Yücel, IV, (22), 126-127.
• Burian, O. (1937). Tagore’u türkçeleştirmek. Yücel, IV, (24), 218-221.
• Burian, O. (1937). Yeni Halide Edip. Yücel, VI, (31), 20-24.
• Çağlar, B.K. (1935). Biz varız… san’atta da yeni bir Ankara kuracağız… Yücel, II, (8), 72-73.
• Çağlar, B.K. (1936). Sanat ve iyman Yücel, IV, (23), 161-162.
• Çalışkan, S. (2023). Kadro dergisinden ekşi sözlüğe kollektif bellekte osmanlı imparatorluğu. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacı Bayram Veli Üniversitesi Gazetecilik Anabilim Dalı.
• Çıkla, S. (2004). İnkılâp edebiyatı. Hece [Hayat-Edebiyat-Siyaset Özel Sayısı], 90/91/92, 435-441.
• Doğan, M. C. (2008). "Yücel" dergisinin fikrî ve edebî tahlili The Intellectual and Literary Analysis of Yucel Journal. Gazi Türkiyat, 1(3), 97-115.
• Ercilesun, B. (2018). Servet-i fünun’da edebî tenkit. Akçağ Yayınları.
• Ergen, K. (1935). Yarın turan benimdir. Yücel, I, (3), 42-43.
• Ertem, S. (1933). İnkılâpçı sanat, geri sanat. Varlık, (4), 50.
• Eskin, Ş. (2023). İnkılâp edebiyatı. Dergâh Yayınları.
• Kepenek, M.S. (1935). Akşam yıldızı. Yücel, I, (4), 21.
• Kepenek, M.S. (1935). Alevsiz ışık. Yücel, I, (5), 23.
• Kepenek, M.S. (1935). Bu da benim sesim. Yücel, II, (7), 26-27.
• Kepenek, M.S. (1936). Ergenekondan doğan güneş. Yücel, II, (11), 196-197.
• Körükçü M.M. (1936). Ankara sanatı. Yücel, IV, (19), 1. Körükçü M.M. (1937). Kuyucaklı yusuf. Yücel, V, (28), 150-151.
• Nabi, Y. (1933). Varlık ne için çıkıyor. Varlık, (1), 16.
• Nami, K. (1933). İnkılâp edebiyatı. Varlık, (1), 3.
• Tolun, H. (1936). Bir psikoloji tercümesi. Yücel, IV, (22), 149-151.
• Tolun, H. (1937). Bir mütercime açık mektup. Yücel, IV, (24), 221-223.
• Torun, E. (2004). “Yücel dergisi ve dergi etrafında gelişen edebî faaliyetler” (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türkeş, Ö. (2021). Kemalizm: Güdük bir edebiyat kanonu. A. İnsel (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce II (s. 425-430). İletişim Yayınları.
• Yücel, H.A. (1937). Sanat ve İnkılâp. Yücel, V, (27), 92-94.