TAKİYETTİN MENGÜŞOĞLU and INTERCULTURAL VALUES: COMMON GROUND IN THE EAST-WEST CONFLICT AS TURKEY

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 122 - 142, 30.12.2024

Hatice Kübra Büyükbaş , Lokman Çilingir

Öz

Takiyettin Mengüşoğlu, within the framework of his philosophy of values, comprehensively examines the value systems of Eastern and Western cultures, offering a comparative analysis of the two. Before delving into this comparison, he explores the debates surrounding Westernization in Turkey, presenting his perspective and outlining an ideal roadmap. Mengüşoğlu analyzes the value systems of the East and the West within a historical and anthropological framework, aiming to uncover how similarities and differences in these systems influence societies' achievements, cultural development, and modernization processes. In explaining these value systems, Mengüşoğlu employs his philosophical approach, categorizing values into "higher values" and "instrumental values." Through this classification, he examines the underlying reasons for both societal successes and failures. This article will first analyze the debates on Westernization and modernization in Turkey, drawing upon Mengüşoğlu's ideas. Subsequently, it will explore the value systems of Eastern and Western civilizations, shaped by historical continuity, traditionalism, and perspectives on life. This study aims to shed light on the role of values in intercultural interactions, highlight the importance of cultural awareness, and contribute to understanding Turkey’s potential as a bridge between Eastern and Western civilizations.

Anahtar Kelimeler

Takiyettin Mengüşoğlu, Westernization, Philosophy of Values, Eastern Civilization, Western Civilization

TAKİYETTİN MENGÜŞOĞLU VE KÜLTÜRLERARASI DEĞERLER: DOĞU-BATI ÇATIŞMASINDA ORTAK ZEMİN OLARAK TÜRKİYE

Öz

Takiyettin Mengüşoğlu geliştirmiş olduğu değer felsefesinden hareketle, Doğu ve Batı kültürlerindeki değer anlayışlarını kapsamlı bir şekilde ele alarak aralarında bir karşılaştırma yapmaktadır. Bu noktaya varmadan evvel kendi ülkesindeki batılılaşma tartışmasını serimleyerek kendi bakış açısını ortaya koymakla beraber ideal yol haritasını da gözler önüne sermektedir. Mengüşoğlu bu iki kültürün değer sistemlerini önerdiği tarihsel ve antropolojik çerçeve içinde analiz ederek, değerler arası farklılıkların ve benzerliklerin toplumların başarılarına, kültürel gelişimlerine ve modernleşme süreçlerine etkisini ortaya koymaktır. Söz konusu değer sistemlerini açıklarken kendi felsefesinden yola çıkıp, yüksek değerlerden ve araç değerlerden söz ederek, hem başarıların hem de başarısızlıkların arka planını bu değer türleriyle doldurur. Makalede öncelikle Mengüşoğlu özelinde Türkiye’de batılılaşma ve modernleşme tartışmalarının analizi ardından Doğu ve Batı medeniyetlerinin tarihsel süreklilik, gelenekçilik ve görüş tarzı ekseninde şekillenen değerler sistemi incelenecektir. Bu inceleme, kültürlerarası etkileşimde değerlerin rolünü, kültürel farkındalığı ve her iki medeniyet arasında bir köprü konumunda bulunan Türkiye’nin mevcut durumunu anlamaya katkı sağlamayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Takiyettin Mengüşoğlu, Batılılaşma, Değer Felsefesi, Doğu Medeniyeti, Batı Medeniyeti

Kaynakça

• Anğ, T. (2017). Tarihe yeni bir yaklaşım. Kuçuradi, İ. (Ed.), Yüzyılımızda insan felsefesi: Takiyettin Mengüşoğlu'nun anısına (s. 37-46). Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Bircan, H. H., & Dilmaç, B. (2015). Değerlerin bilançosu. Çizgi Yayınları.
• Cevizci, A. (2006). Felsefe ansiklopedisi. Ebabil Yayınları.
• Günay, M. (2002). Hermeneutik felsefe açısından bilgi-değer ilişkisi. Yalçın, Ş. (Ed.) Bilgi ve Değer Sempozyumu (s. 265-277). Vadi.
• Güngör, E. (2000). Değerler psikolojisi üzerinde araştırmalar. Ötüken Yayınları.
• Hançerlioğlu, O. (1976). Felsefe ansiklopedisi. Remzi Kitapevi Yayınları.
• Hazlitt, H. (2006). Ahlakın temelleri. Liberte Yayınları.
• Kaygı, A. (1992). Türk düşüncesinde çağdaşlaşma. Gündoğan Yayınları.
• Kaynardağ, A. (2017). Takiyettin Mengüşoğlu’nun düşünce dünyasında eğitim kavramı ve eğitim sorunları.
• Kuçuradi, İ. (Ed.), Yüzyılımızda insan felsefesi (Takiyettin Mengüşoğlu'nun anısına) (s. 73-94). Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Ketenci, T. (2008). Doğu-batı sorununa Takiyettin Mengüşoğlu’nun bakışı. Özne Dergisi, (8), 1-15.
• Kuçuradi, İ. (2016). İnsan ve değerleri. Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Kuçuradi, İ. (2017). 20. yüzyıl felsefi antropolojisinde Takiyettin Mengüşoğlu’nun yeri. Kuçuradi, İ. (Ed.), Yüzyılımızda insan felsefesi (Takiyettin Mengüşoğlu'nun anısına) (s.73-94). Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Mengüşoğlu, T. (1957). Sübjektivlik ve objektivlik fenomeninin felsefi antropoloji bakımından tahlili. Felsefe Arkivi Dergisi, 3(3), 104-120.
• Mengüşoğlu, T. (1965). Değişmez değerler ve değişen davranışlar: Felsefi ethik için kritik bir hazırlık. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Mengüşoğlu, T. (1968). “Tarihilik” ve “tarihsizlik”. Felsefe Arkivi, (16), 115-130.
• Mengüşoğlu, T. (2014a). Felsefeye giriş. Doğu Batı Yayınları.
• Mengüşoğlu, T. (2014b). Kant ve Scheler’de insan problemi. Doğu Batı Yayınları.
• Mengüşoğlu, T. (2015). İnsan felsefesi. Doğu Batı Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (t.y.). Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. 2 Aralık 2024 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Yaran, C. S. (2010). Ahlak ve etik. Rağbet Yayınları.
• Yazıcı, M. (2014). Değerler ve toplumsal yapıda sosyal değerlerin yeri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 209-223.