The Jurisprudence of Ali al-Tantawi in the Light of Some of His Fatwas

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 2, 32 - 56, 30.10.2022

Zeynelabidin Hayat

Öz

Ali al-Tantawi, who worked in many fields, became famous for his expertise in the
fields he worked in. He is known as a teacher, a thinker, a man of letters and a judge.
Tantawi also presented television and radio programs. Although he was famous for being a
thinker and writer, the fiqh aspect of this character was neglected, and was not dealt with by
research and study. His jurisprudential (Fiqh) opinions and fatwas have been written down
in his Fatwas and other books. In this study, some fatwa examples in Tantawi’s Fatâvâ book
are analyzed. In our study, a descriptive and analytical method was followed. With this
study, it is aimed to present a perspective on the fiqh aspect of this figure and to show the
understanding of jurisprudence in controversial fiqh issues. For this reason, in our article,
some of his fatwas on open controversial issues have been preferred to give us an idea in
understanding the method of jurisprudence. Our research, as far as we know, is the first
study to deal with the fiqh aspect of Tantawi. The study concluded that al-Tantawi had a
deep jurisprudential understanding of the issues he dealt with in the fatwa. He was not
intolerant of an opinion or madhhab (school), but rather he followed the evidence wherever
he found it.

Anahtar Kelimeler

Fiqh, Ali al-Tantawi, Singing, Smoking, Collecting Prayer, The Obligatory Will.

Ali el-Tantâvî’nin Bazı Fetvaları Işığında Fıkıh Anlayışı

Öz

Birçok alanda çalışmalar yapan Tantâvî, çalıştığı alanlardaki uzmanlığıyla meşhur
olmuştur. O bir öğretmen, bir düşünür, bir edebiyatçı ve bir kadı olarak bilinmektedir.
Tantâvî ayrıca televizyon ve radyo programları sunmuştur. Tantâvî, müfekkir ve edebiyatçı
yönüyle meşhur olmasına rağmen fıkhî yönü göz ardı edilip araştırılmamıştır. Onun fıkhî
görüşleri ve fetvaları, yazdığı Fetâvâ ve diğer kitaplarında derlenmiştir. Bu çalışmada,
Tantâvî’nin Fetâvâ kitabındaki bazı fetva örnekleri analiz edilmektedir. Çalışmamızda
tanımlayıcı ve analitik bir yöntem izlenmiştir. Bu çalışma ile bu şahsiyetin fıkhî yönüne dair
bir bakış açısı sunmak ve ihtilaflı fıkıh meselelerinde içtihad anlayışını göstermek
hedeflenmiştir. Bu sebeple makalemizde, onun içtihat yöntemini anlamada bize fikir verecek
içtihada açık ihtilaflı meselelerdeki fetvalarının bazıları tercih edilmiştir. Araştırmamız -
bildiğimiz kadarıyla- Tantâvî’nin fıkhî yönünü ele alan ilk çalışmadır. Çalışma sonucunda
Tantâvî’nin ele aldığı meselelerde derin bir fıkıh bilgisine sahip olduğuna ulaşılmıştır. Zira
kendisi bir mezhebe ve görüşe karşı tutucu olmayıp, bulduğu delilleri de benimsemiştir.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Tantâvî, Şarkı, Sigara İçme, Namazların Cemi, Vacip Vasiyet.

Kaynakça

• Ahmed B. Hanbel, Ebû Abdillah eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Şuayb Arnavut. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Azîmâbâdî, Şemsü’l-Hak. ʿAvnü’l-maʿbûd. Daru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 2. Basım, 1415. Beyhakī, Ahmed b. Hüseyin. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir ‘Atâ. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1424/2003.
• ------. Maʿrifetü’s-sünen ve’l-âs̱ âr. thk. Abdulmu’ti Emîn Kaleci, Karaçi: İslamic Studies University, 1412/1991.
• Birmâvî, Muhammed b. Abdüddâim. el-Lâmiʿu’ṣ-ṣabîḥ ʿale’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Nour Eddin Talep vd. Dımaşk: Darü’n-Nevâdir, 1433/2012.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Mustafa el-Buğa. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 3. Basım, 1987.
• Buhûtî, Mansur. er-Ravdu’l-Murbi‘ Şerhu Zâdi’l-Mustakni‘. thk. Said Muhammed elLehhâm. Beyrut: Daru’l-Fikr, ty.
• Cevdet Paşa, Ahmet. Mecelle-i ahkâm-ı adliyye, thk. Necîp Havâvînî. Karaçi: Nûr Muhammed Kârhane Ticaret Kütüb, ty.
• Cündî, Ziyâüddîn Ebü’l-Mevedde. et-Tavżîḥ. thk. Ahmed Abdülkerîm Necîp. Kazablanka: Merkez Necîbeveyh li’l-Mahtûtât ve Hidmet et-Turâs, 1429, 2008.
• Desûkī, Muhammed b. Ahmed. Ḥâşiye ʿale’ş-Şerḥi’l-kebîr. Beyrut: Daru’l-Fikr, ty. Din İşleri Yüksek Kurulu, “Kurul Fetvaları, Sigara İçmenin Dini Hükmü Nedir?”, erişim tarihi: 12 Nisan 2022, https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/38295/sigara-icmenindini-hukmu-nedir- ?enc=QisAbR4bAkZg1HImMxXRn2t8ij%2beDtMkJdRGirgyeb8%3d
• Din İşleri Yüksek Kurulu, “Kurul Fetvaları, Namazlar cem edilmek (birleştirmek) suretiyle kılınabilir mi?”, erişim tarihi: 18 Nisan 2022, https://kurul.diyanet.gov.tr/CevapAra/139/namazlar-cem-edilmek--birlestirilmek--suretiyle-kilinabilir-mi- ?enc=QisAbR4bAkZg1HImMxXRn5PJ8DgFEAoa2xtNuyterRk%3d
• Din İşleri Yüksek Kurulu, “Miras ve vasiyet, dede yetimi (babası dedesinden önce vefat eden çocuk) dedesinin ölümü üzerine ona mirasçı olur mu?”, erişim tarihi: 24 Nisan 2022, https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/907/dede-yetimi--babasi-dedesindenonce-vefat-eden-cocuk--dedesinin-olumu-uzerine-ona-mirasci-olur-mu- ?enc=QisAbR4bAkZg1HImMxXRn5PJ8DgFEAoa2xtNuyterRk%3d
• Dîrâniyye, Mücâhid Me’mûn. Ali et-Tantâvî edîp el-fukahâ ve fakîh el-udbâ’. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 2007.
• Ebu Dâvud, es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Şuayb Arnavut-Muhammed Kâmil Karabellî. 7 Cilt. Kahire: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
• Ensârî, Zekeriyyâ. Esne’l-meṭâlib şerḥu Ravżi’ṭ-Tâlib. 4 Cilt. Kahire: Daru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ty.
• ------. el-Ġurerü’l-behiyye fî şerḥi’l-Behceti’l-Verdiyye. Kahire: el-Matba’atü’lMeymeniyye, ty. Gazâlî, Muhammed. es-Sunnetü en-nebeviyyetü beyne ehli el-fıkh ve ehli el-hâdîs. Dâr eş- Şurûk, 6. Basım, ty.
• ‘Irâkî, Ebü’l-Fazl Zeynüddîn. Taḳrîbü’l-esânîd ve tertîbü’l-mesânîd. thk. Abdülkâdir Muhammed ‘Alî. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2000.
• İbn Abdilberr, Yusuf. el-Kâfî fi fıkhi ehli’l-Medîne. thk. Muhammed Muhammed Ahyed Mûrîtânî. Riyad: Mektebetü’r-Riyâdi’l-Hadîse, 2. Basım, 1400/1980.
• İbn Abidin, Muhammed Emin. Reddü’l-muhtâr alâ’d-dürri’l-muhtar. 6 Cilt. Beyrut: Daru’lFikr, 2. Basım, 1412/1992.
• İbn el-Müflih, Muhammed er-Râmînî es-Sâlihî. el-Furû’. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin etTürkî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1424/2003.
• İbn Hacer el-Askalâ nî, Ahmed b. Alî. Fethu’l-Bârî fī Sarḥ Ṣaḥīḥ el-Buḫārī. Beyrut: Daru’lMa‘rife, 1379. İbn Hazm, Ali b. Ahmed ez-Zâhirî. el-Muhallâ bi’l-âsâr fî şerhi’l-mücellâ bi’l-ihtisâr. 12 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, ty.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Muhammed b. Ebî Bekr. İ‘lâmü’l-muvakkıîn an Rabbi’l-‘Âlemîn. thk. Meşhûr b. Hasan Âl Selmân. 7 Cilt. Suudi Arabistan: Dar İbni’l-Cevzi, 1423.
• İbn Ḳudâme, Ebü’l-Ferec Şemsüddîn el-Makdisî. eş-Şerḥu’l-kebîr. thk. Abdullah et-Türkî - Abdülfettah el-Hulû. Kahire: Hecer li’t-Tıbâ’a ve’n-Neşir, 1415/1995.
• İbn Ḳudâme, Muvaffaḳuddin. el-Muğnî fi fıḳhi’l-İmâm Aḥmed. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1405.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Şuayb Arnavut vd. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1430/2009.
• İbn Nüceym, Zeynüddin. el-Eşbâh ve’n-neẓâʾir. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1400/1980.
• ------. el-Bahru’r-Râik Şerhu Kenzi’d-Dekâik. Kahire: Daru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ty. İbnu’l-Mülakkin, Sirâcüddin. et-Tavżîḥ lî şerḥi’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaḥîḥ. Dımaşk: Dâru’n-Nevâdir, 1429/2008.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed el-Hafîd. Bidâyetü’l-müctehid. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1425/2004.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec. el-Keşf li-müşkili’ṣ-Ṣaḥîḥayn. thk. ‘Alî Hüseyin el-Bevvâb, Riyad: Dâr en-Neşr/ Dâr el-Varân, 1418/1997).
• İbnü’l-Kayserânî, Muhammed b. Tâhir el-Makdisî. Kitâbü’s-Semâʿ. thk. Ebû el-Vefâ elMerâğî. Kahire: Vakıflar Bakanlığı, ty.
• Karadâvî, Yusuf. el-Helâl ve’l-harâm fi’l-İslâm. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 13. Basım, 1400/1980.
• Karâfî, Şihâbüddin. ez-Zehîra. thk. Muhammed Haccî vd. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l- Îslâmî, 1994.
• ------. Envâru’l-burûk fî envâi’l-furûk (el-Furûk). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 2009. Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr. Bedâʾiʿu’ṣ-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. Pakistan: el- Mektebetü’lHebîbiyye, 1409/1989.
• Mâzerî, Ebû Abdillah el-Mâzerî el-Mâlikî. Şerhu’t-Telkîn. thk. Muhammed el-Muhtâr esSelâmî. Beyrut: Daru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2008.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd. el-İhtiyar li Ta’lîli’l-Muhtâr. thk. Mahmud Ebu Dakîka. Kahire: Matba’atü’l-Halebî, 1356/1937.
• Müslim, b. Haccâc. el-Câmiu’s-Sahîh. thk: Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ty.
• Nablusî, Abdülganî. eṣ-Ṣulḥ beyne’l-iḫvân fî ḥükmi ibâḥati’d-duḫân. thk. Muhammed Edîp el-Câdir. Dımaşk: Dâr Nînevâ, 2015.
• Nefrâvî, Ahmed b. Ğanim. el-Fevakih'üd-devanî alâ risâleti Ebî Zeyd el-Kayravanî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• Nesâî, Ahmed b. Şuayb. el-Müctebâ mine’s-Sünen (Sünenü’n-Nesâî). thk. Merkezü’l-Buhûs ve Takniyeti’l-Ma‘lûmâti Bidâri’t-Te’sîl. Kahire: Dâru’t-Te’sîl, 2012.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât. Medârikü’t-tenzîl ve ḥaḳāʾiḳu’t-teʾvîl. thk. Yûsuf ‘Alî Bedîvî, Beyrut: Dâr el-Kelim et-Tayyib, 1419/1998.
• Nevevî, Muhyiddin. Ravzatü’t-tâlibîn ve ‘umdetü’l-müftîn. thk. Züheyr eş-Şâvîş. Beyrut- Şam-Umman: el-Mektebü’l-İslâmî, 3. Basım, 1412/1991.
• Nevevî, Muhyiddin. el-Mecmûʿ. Beyrut: Daru’l-Fikr, ty.
• Râzî, Fahreddin. el-Maḥṣûl. thk. Taha Câbir Fayyâz el-‘İlvânî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1412/1992.
• Ru‘înî, el-Hattâb. Mevâhibü’l-Celîl fî Şerhi Muhtasari Halil. Beyrut: Daru’l-Fikr, 3. Basım, 1412/1992.
• Ruvayyânî, Ebu’l-Mahâsin Abdu’l-Vâhid b. İsmâ’îl. Baḥru’l-mezheb. thk. Târık es-Sayyid. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 2009.
• Sahnûn, Abdüsselâm b. Saîd et-Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. Zekeriyyâ Umeyrât. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, ty.
• Sa’labî, Ebû İshâk. el-Keşf ve’l-beyân ʿan tefsîri’l-Ḳurʾân thk. Muhammed b. ‘Âşûr. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1422/2002.
• Sâvî, Ahmed. Bulğatü’s-sâlik li-akrabi’l-mesâlik ilâ mezhebi’l-İmâm Malik (Haşiyetü esSâvî Ala’ş-Şerhi’s-Sağîr). tsh: Ahmed Sa’d Ali vd. Kahire: Mektebetü Mustafa elBâbi’l-Halebî, 1992/1952. Semerkandî, Ebü’l-Leys. ʿUyûnü’l-mesâil. thk. Salâhaddîn en-Nâhî. Bağdad: Matba’at As’ad, 1386.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed. el-Mebsût. thk. Halil Muhyiddin el-Meys. Beyrut: Daru’lFikr, 1421/2000.
• Süyûtî, Celâlüddîn. el-Eşbâh ve’n-neẓâʾir. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, ty. Sübkî, Takiyyüddin Ebu’l-Hasen. el-İbhâc fî şerḥi’l-Minhâc. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l- ’İlmiyye, 1404.
• ------. el-‘İlm el-menşûr fi isbâti eş-şuhûr. Mısır: Matba’at Kürdistan el-‘İlmiyye, 1329. Şâkir, Ahmed Muhammed. Risâletü evâil eş-şuhûr el-‘Arabiyye. yy, ty.
• Şâtıbî, İbrahim el-Lahmî. el-Muvâfakât. thk. Meşhur b. Hasen Âl-i Selman. Kahire: Daru İbn ‘Affân, 1417/1997.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. İrşâdü’l-fuḥûl ilâ taḥḳīḳi’l-ḥaḳ min ʿilmi’l-uṣûl. thk. Ahmed ‘İnâye. Beyrut: Daru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1419/1999.
• ------. Neylü’l-evṭâr şerḥu Münteḳa’l-aḫbâr. thk. ’İsâmüddîn es-Sabâbıtî. Mısır: Dâru’lHadîs, 1413/1993.
• Şirbînî, Ḫatîb. Muġni’l-muḥtâc ilâ maʿrifeti meʿânî elfâẓi’l-Minhâc. Beyrut: Daru’lKütübi’l-’İlmiyye, 1415/1994.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳurʾân. thk. Ahmed Şâkir. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1420/2000.
• Tantâvî, ‘Alî. Fetâvâ ‘alî et-tantâvî. derleme: Mücâhid Dîrâniyye. Cidde: Dâr el-Menâra, 1405/1985.
• Tenûhî, Ebu Tâhir İbrahim b. Beşîr. et-Tenbîh ‘alâ mebâd’i et-tevcîh. tkh. Muhammed Bilhassân. Beyrut: Daru İbn Hazm, 1428/2007.
• Tirmizî, Ebu İsa. el-Camiu’s-Sahih. thk. Ahmed Muhammed Şakir vd. 5 Cilt. Mısır: Matba‘atu Mustafa el-Bâbî’l-Halebî, 2. Basım, 1975.
• Üdfüvî, Kemalettin. el-İmtâ’ bi ehkâmi es-semâ’. thk. Centi b. Visam Doğuz. İstanbul: Daru’l-Lübâb, 1440/2019.
• Zerkâ, Ahmed. Şerḥu’l-ḳavâʿidi’l-fıḳhiyye. thk. Mustafâ Ahmed Zerkâ. Dımaşk: Dâru’lKalem, 1989/1409.
• Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Bahadır, el-Mensûr fi’l-Kavâid. thk. Teysîr Fâik Ahmed Mahmud, (Kuveyt: Vizâretül’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 2. Basım, 1405).
• Zeylai, Fahruddin. Tebyînu’l-Hakâik Şerhu Kenzi’d-Dekâik. Bulak: el-Matba‘atu’l-Kübrâ’lEmîriyye, 1313.
• Zühaylî, Vehbe. el-Fıkhu'l-İslâmî ve edilletühü. 10 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 12. Basım, ty.