Translations of the Qur’ān in the Post-Soviet Turkic World

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 4, 78 - 93, 22.11.2024

Faima Israfilova

Öz

Following the collapse of the Soviet Union, countries in the Turkic world witnessed
significant and diverse changes in the fields of language and religion. This process has had a
profound impact on the region and has significantly transformed the lifestyles, mindsets, and
religious practices of societies. In this transformation, The translations and commentaries of
the Qur’ān have played an important role, as these works have been a key element in the
reshaping of religious identity. In this article, Qur’ān translations and tafsir works in Turkic
languages in the post-Soviet period are analyzed comprehensively, and the profound effects
of these works on language and religious dynamics are examined in detail. In addition, the
religious approaches of the translators are meticulously investigated, and, in this context, it
is tried to understand how the works are shaped in a social and political context. The impact
of political changes on the content of these works is one of the focal points of the article, and
the in-depth analysis of these influences makes an important contribution to the process of
understanding the evolution of the religious atmosphere in the Turkic world. Beyond being a
resource for linguists and religious researchers, this study aims to provide a broader
understanding of the religious transformation of the Turkic world in the post-Soviet period.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur’ānic Translations, Post-Soviet Period, Turkic World

Sovyetler Sonrası Türk Dünyasında Kur’ân Tercümeleri

Öz

Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından, Türk dünyasındaki ülkeler dil ve din
alanlarında önemli ve çeşitli değişimlere tanıklık etmiştir. Bu süreç, bölgede derin etkilere
sahip olmuş ve toplumların yaşam tarzlarını, düşünce yapılarını ve dini pratiklerini önemli
ölçüde dönüştürmüştür. Bu dönüşümde, Kur’ân tercümeleri ve tefsirleri önemli bir rol
oynamıştır; zira bu eserler, dini kimliğin yeniden şekillenmesinde anahtar bir unsur
olmuştur. Bu makalede, Sovyet sonrası dönemde Türk dillerinde yapılan Kur’ân tercümeleri
ve tefsir çalışmaları kapsamlı bir şekilde ele alınarak, bu eserlerin dil, din dinamikleri
üzerindeki derin etkileri detaylıca incelenmektedir. Ayrıca, tercümanların dini yaklaşımları
titizlikle araştırılmakta ve bu bağlamda eserlerinin toplumsal ve siyasi bir bağlamda nasıl
şekillendiği anlaşılmaya çalışılmaktadır. Siyasi değişimlerin bu eserlerin içeriği üzerindeki
etkisi, makalenin odak noktalarından biridir ve bu etkilerin derinlemesine analizi, Türk
dünyasındaki dini atmosferin evrimini anlama sürecine önemli bir katkı sağlamaktadır. Bu
çalışma, dilbilimciler ve dini araştırmacılar için bir kaynak olmanın ötesinde, Türk
dünyasının Sovyet sonrası dönemdeki dini dönüşümünün daha geniş bir anlayışını
sağlamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân Çevirileri, Sovyet Sonrası Dönem, Türk Dünyası

Kaynakça

• Alauddin Mansur. Qur’ān Karim Ozbekche İzohli Tarjima. Tashkent: Cholpan, 2001.
• Altay Khalifa. Kur’ân-ı Kerîm ve Kazak Şivesinde Mânâ ve Açıklaması. Istanbul: İRCICA Matbaası, 1990.
• Boriyev Alimdzhan. Qur’ānnoma. Tashkent: Kamalak-Press, 2019.
• Çalışkan, İsmail. “Kazakistan’da Kur’ân ve Tefsir Literatürü (Kazakça ve Rusça Eserler)”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 15/1 (30 Haziran 2015), 139-162.
• http://marife.org/en/pub/marife/issue/37838/437078 Demidov Sergei. Postsovetskii Turkmenistan. Moskow, 2002.
• Duzal Resul Ismailzade. Kur’ān-ı Kerim ve Azerbaycan Türkçesiyle Tercümesi. Kum, 1999.
• Emin Muhammad Yusuf. İslomga Bagishlangan Umr. Tashkent: Hilal-Neshir, 2016.
• Fergani Hacı Ekber. “Bağımsızlık Sonrası Özbekistan’da Yayımlanan Özbekçe Meal ve Tefsir Çalışmaları”. Akif 52/2 (ts.), ss.73-90.
• Iskandar Abdulla. “Camol Kamol Bilan Suhbat”, 15/10/2013. https://www.ozodlik.org/a/25137493.
• Israfilova Faima. “Tatar Türkçesinde Tefsir Çalışmaları = Tafsirs in the Tatar Language”. Turkish Studies Comparative Religious Studies XVIII/3 (2023), 271-285.
• http://ktp2.isam.org.tr/detayilhmklzt.php?navdil=tr&midno=203064375&Dergivalkod=1551 Inoyatov Aziz - Zikrillaev Gani. Qur’ān Karim Oyatlari Mazmun Ma’nosining Uzbekcha İzohli Tarjimasi. Tashkent: Hilal-Neshir, 2022.
• İslambek Kazibek. Anadolu’dan Anayurda Maneviyat Önderi Khalifa Altay. İstanbul: Kalendar Yayınevi, 2017.
• Kidirhanuli Vahap. Qur’ān Karim, Kazaksha Magina Jane Tüsinigi. Almatı, 1991.
• Kongyrbayeva Gulmeiram. “Son Devir Kazak Din Âlimlerinden Halife Altay ve Kur’ân’ın Kazakça Meali”. Tefsir Araştırmaları Dergisİ 5/1 (2021), 355-382.
• https://dergipark.org.tr/tr/pub/tader/issue/62131/883694 Polat Fethi Ahmet. “Azerbaycan’da Yapılan Bir Kur’ân Tercümesi”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 5/1 (31 Mayıs 2005), 231-236. https://doi.org/10.5281/zenodo.3343583 Qanioglu Mehmedhesen - Bilaloglu Tariyel. Qur’ā n Qerim Azerbaycan Diline Tercumesi. Baku, 2000.
• Qasimoglu Neriman. Kur’ān-ı Kerim Azerbaycan Türkçesinde Açıklama. Baku, 1993.
• F. Muhammad Yusuf. Qur’ān Karim va Ozbek Tilidagi Ma’nolari Tarjimasi. Tashkent: Hilal-Neshir, 2008.
• Safinovich Mustafin Umyar. “Problemy Perevoda Korana Na Tatarskıy Yazık”. Sovremenny Musulmansky Mir Mezhdunarodny Nauchny Zhurnal Rossıyskogo Islamskogo Instıtuta, 1/53 (2019), 1-10.
• Sağol Yuksekkaya Gülden. “Kur’ân-ı Kerim’in Kırgızca Çevirileri”. Journal of Turkish Studies 9/9, 31 37. Erişim 08 Şubat 2024. https://turkishstudies.net/turkishstudies?mod=tammetin&makaleadi=&makaleurl=1050776955_3Sa%C4%9FolY%C3%BCksekkayaG%C3%BClden-edb_S-31-37.pdf&key=17926 Zahiriddin Mansur. “Qur’onı Azım Tafsırı Muqaddıma”. YouTube. Yayın Tarihi 2022.
• https://www.youtube.com/watch?v=PxZzAq-64yY&ab_channel=Zahiriddin Mansur.