CUMHURİYET DÖNEMİ (1930-1940) KÜLTÜR POLİTİKALARININ ANADOLU MEDENİYETLERİ MÜZESİNE OLAN ETKİSİ

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 22, 147 - 166, 25.01.2021

Alper Bakıcı

Öz

Yüzyıllar boyunca farklı kültürlerin etkileşimine sahne olmuş,
birçok medeniyete ev sahipliği yapmış bir şehir olan Ankara,
Kurtuluş Savaşı döneminde millî mücadelenin merkezi
konumunda yer almış, başkent olduktan sonra ise gerek çok
uluslu yapıdaki imparatorluktan ulus-devlete geçiş sürecinde;
gerekse de bu değişime paralel olarak gelişen farklı kültürel
değişmelere ev sahipliği yapmıştır. Bu çalışmada 1930-1940
yılları arasında erken Cumhuriyet döneminde yapılan kültür
politikalarının gerek toplumsal gerekse de politik izdüşümleri
yolu ile sanatın ve özelde Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nin
kuruluş safhasında yaşanan değişim ve bu değişimlerin müzeye
olan etkileri incelenmiştir. Osmanlı Ankara’sında Mahmut
Paşa Bedesteni olarak işlev gösteren yapının ilerleyen süreçte
nasıl müzeye dönüştüğü ve müzede sergilenen Anadolu’nun
kadim kültürlerine ait eserlerin özelde ise Hitit eserlerinin
estetik kaygının yanısıra, ulus devlet inşa sürecinde Anadolu
coğrafyasındaki milli kimliği meşrulaştırıcı etkisi hakkında
bir yorum yapılmaya çalışılmıştır. Bu yazıda, Cumhuriyetin
ilanı ile birlikte Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde
başlatılan kültür reformu ve o dönemde ilgi gören Eti-Sümer
Kültürü Tezi ile Güneş Dil Teorisi düşüncelerinin uygulanabilirliği
ve bu düşüncelerin Anadolu Medeniyetleri Müzesine
olan etkisi üzerine bir bağ kurulmaya çalışılmıştır. Müzenin ulaşılabilirliği,
çevre ile olan ilişkisi ve Ankara tarihindeki önemi
konusunda ise; Türk modernleşmesi, “büyük”, “küçük” toplum
olgusu ve kültür taşıyıcılığı ile sanatçı- alıcı ilişkisi konusunda
bir çıkarımda bulunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ulus-Devlet, Türk Tarih Tezi, Kültürel dönüşüm, Sanatsal değişim, Ankara

Kaynakça

• Akurgal, E. (1998). Türkiye’nin Kültür Sorunları. Ankara: Bilgi.
• Arık, R.O. (1958). Türk İnkılâbı ve Milliyetçiliğimiz, Ankara: Remzi Oğuz Arık’ın Eserlerini Yayma ve Anıtını Yaptırma Derneği.
• Aydın, S. ve diğer. (2005). Küçük Asya’nın Bin Yüzü: Ankara. Ankara: Dost.
• Batur, S. (1983). Dünyada Müzeciliğin Gelişmesi Türkiye Ansiklopedisi (6) İstanbul: İletişim, s.1458.
• Bayburtluoğlu, İ. (1991). Müze Belgelerine Göre Kuruluşundan Günümüze Kadar Anadolu Medeniyetleri Müzesi. Ankara Dergisi, (2)4,96- 124.