Freedom of Religion and Conscience in Constitutional Court's Individual Application Decisions

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 384 - 439, 20.06.2022

Sezgin Baş

https://doi.org/10.47136/asbuhfd.1068167

Öz

Until now, the Constitutional Court has decided 28 individual applications about freedom of religion and conscience up to the present. Seven of these applications received a violation decision, one received a non-violation decision, and the remaining received an inadmissibility decision. The Constitutional Court’s grounds for considering alleged violations of freedom of religion and conscience in the context of individual applications are identical to those used by the ECtHR. First and foremost, the Court considers whether there is an infringement of a right protected under the freedom of religion and conscience. In the event of such an interference, the Court assesses its legality, legitimacy, and compliance with democratic standards within the scope of Article 13 of the Constitution. If The Court finds that the interference does not provide the legality criteria, it gives a violation decision about the application without considering the other criteria.
The Constitutional Court states that the Constitution does not envisage any prohibition other than paragraph 5 of Article 24 of the Constitution as the norm area of freedom to manifest religion or belief. The fact that there is no restraint on religious expression other than this prohibition, according to the Court, does not entail that the freedom to manifest religion cannot be restrained in any way other than this article. The boundaries of freedom of religion and conscience can be found in the fundamental rights and freedoms of persons or constitutional principles, according to the interpretation rule established by Article 14 of the Constitution. Ultimately, the Constitutional Court, in its decisions on freedom of religion and conscience, draws a great deal of parallelism with international law by referring to international conventions and international court decisions.

Anahtar Kelimeler

Constitutional Court, Individual Application, Freedom of Religion and Conscience, Secularism

ANAYASA MAHKEMESİNİN BİREYSEL BAŞVURU KARARLARINDA DİN VE VİCDAN HÜRRİYETİ

Öz

Anayasa Mahkemesi bugüne kadar 28 bireysel başvuruyu din ve vicdan hürriyeti kapsamında görerek karara bağlamıştır. Bu başvurulardan 7’si hakkında ihlal kararı, 1’i hakkında ihlal olmadığı kararı ve kalanlar hakkında da kabul edilemezlik kararı verilmiştir. Anayasa Mahkemesinin bireysel başvuru kapsamındaki din ve vicdan hürriyetine ilişkin ihlal iddialarını inceleme ölçütleri, AİHM’in takip ettiği ölçütler ile aynıdır. Mahkeme, öncelikle, din ve vicdan hürriyeti kapsamında korunan bir hakka yönelik bir müdahalenin olup olmadığını inceler. Böyle bir müdahalenin varlığı halinde, Mahkeme, Anayasa’nın 13’üncü maddesi kapsamında sırasıyla kanunilik, meşru amaç ve demokratik toplum düzeninin gereklerine uygunluk bakımından değerlendirme yapar. Mahkeme, müdahalenin kanunilik kriterini sağlamadığı kanaatine ulaşırsa diğer kriterleri değerlendirmeksizin başvuru hakkında ihlal kararı verir.
Anayasa Mahkemesi, Anayasa’nın, din veya inancı açığa vurma hürriyetinin norm alanı olarak Anayasa m. 24/f.5 dışında bir yasak öngörülmediğini belirtir. Ancak, Mahkemeye göre dini dışa vurma açısından bu yasak dışında bir sınır öngörülmemesi, dini açığa vurma hürriyetinin bu madde dışında hiçbir şekilde sınırlandırılamaması anlamına gelmez. Anayasa’nın 14’üncü maddesinin getirdiği yorum kuralı doğrultusunda, din ve vicdan hürriyetinin sınırları, bireylerin temel hak ve hürriyetlerinde veya anayasal ilkelerde bulunabilir. Nihayette, Anayasa Mahkemesi, din ve vicdan hürriyeti ile ilgili kararlarında, uluslararası sözleşmelere ve uluslararası mahkeme kararlarına atıfta bulunarak uluslararası hukuk ile büyük ölçüde bir paralellik ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Anayasa Mahkemesi, Bireysel Başvuru, Din ve Vicdan Hürriyeti, Laiklik

Kaynakça

• Ağırbaşlı, Şennur. “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Din ve Vicdan Özgürlüğü.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi 101, (2012): 83-102.
• Anayasa Mahkemesi, “Bireysel Başvuru İstatistikleri (23 Eylül 2012 – 31 Aralık 2021).” 31 Ocak 2022. https://www.anayasa.gov.tr/media/7734/bb_2021_tr.pdf.
• Armağan, Servet. Din ve Vicdan Hürriyeti ve Laiklik. İstanbul: İnsan Yayınları, 2012.
• Baccouche, Neji. “Laiklik ve Din Özgürlüğü.” İç. Laiklik ve Demokrasi. Editör İbrahim Kaboğlu. 141-150. Ankara: İmge Kitabevi, 2001.
• Baykan, Metin. Anayasa Mahkemesi’ne Yapılan Bireysel Başvuruların Önincelemesi ve Kabul Edilebilirliği. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2020.
• Bilgin, Ahmet Burak. Bireysel Başvuruda 3 Yıl: Bir İnsan Hakları Karnesi. İstanbul: Legal Yayıncılık, 2016.
• Dağ Bereket, Cansu. “Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararları Ekseninde Mülkiyet Hakkı.” Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, no. 2 (2020): 479-506.
• Demir, Hande Seher. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Türkiye’de Din ve Vicdan Özgürlüğü. Ankara: Adalet Yayınevi, 2011.
• Demirsoy Aşıkoğlu, Eda. “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarına Göre Dinsel Ritüel ve Uygulamaların Sınırlandırılması.” Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 13, no. 2 (2018): 447-495.
• Dikmen, Pınar. “İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi Kararlarında Demokratik Toplum.” Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1, no. 1 (2015): 323-343.
• Dilbirliği, Muharrem. “İnsan Hakkı Olarak, Din ve Vicdan Özgürlüğü’nün Sosyolojik ve Felsefi Gelişimi: Tarihi Süreçte Din ve Vicdan Özgürlüğüne İlişkin Ortaya Çıkan Modeller.” Adalet Dergisi 66, (2021): 667-700.
• Doğan, İlyas. “Din ve Vicdan Özgürlüğü.” İç. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku. Editör İlyas Doğan. 245-256. Ankara: Astana Yayınları, 2019.
• Dursun, Halil İbrahim. Türk Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda Esasa İlişkin Kabul Edilemezlik Sebepleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2018.
• Erdoğan, Murat. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda Temel Hak ve Özgürlüklerin Yorumu. Ankara: Lykeion Yayınları, 2019.
• Eren, Abdurrahman. “Hukuki Yorum Yöntemleri Açısından Bireysel Başvuru Kararlarının Anayasanın Yorumuna Etkileri.” Anayasa Yargısı 32, no. 1 (2016): 231-301.
• Eren, Abdurrahman. Anayasa Hukuku Dersleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2020.
• Göztepe, Ece. “Alman Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuru Kararlarının Değerlendirilmesi.” İç. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru: Türkiye Uygulamasının Almanya ve Strazburg Ekseninde Karşılaştırılması. Editör Ece Göztepe ve Mustafa Mert Alpbaz. 108-166. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2017.
• Karaaslan, Abdulkadir. Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Usulü ve Uygulama Sorunları. İstanbul: Onikilevha Yayıncılık, 2020.
• Kaya, Seyithan. 2017 Anayasa Değişiklikleri Çerçevesinde Anayasa yargısı ve Bireysel Başvuru. Ankara: Adalet Yayınevi, 2018.
• Konuk Sommer, Bahar. “Türk Hukukunda Çevre Hakkının Bireysel Başvuru Yoluyla Korunması.” Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi 4, no. 2 (2019): 169-188.
• Kuru, Ahmet T. Pasif ve Dışlayıcı Laiklik: ABD, Fransa ve Türkiye. Çev. Eylem Çağdaş Babaoğlu. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Küçük, Adnan. “Laikliğe İlişkin Tartışmalar ve İki Laiklik Modeli.” İç. Türkiye’de Din özgürlüğü ve Laiklik. Editör Hasan Yücel Başdemir. 39-95. Ankara: Liberte Yayınları, 2011.
• Murdoch, Jim. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Düşünce, Vicdan ve Din Özgürlüğü Hakkının Korunması. Çev. Serkan Cengiz. Ankara: Şen Matbaa, 2013.
• Özbudun, Ergun. “Laiklik ve Din Hürriyeti.” İç. Demokratik Anayasa, Editör Ece Göztepe ve Aykut Çelebi. 169-227. İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
• Özkan Duvan, Ayşe. “Bireysel başvuru Kararlarında Makul Sürede Yargılanma Hakkı.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 68, no. 1 (2019): 287-336.
• Şirin, Tolga, Erkan Duymaz ve Deniz Yıldız. Türkiye’de Din ve Vicdan Özgürlüğü: Sorunlar, Tespitler ve Çözüm Önerileri. Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2016.
• Şirin, Tolga. “Anayasa Mahkemesi Kararlarının İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarına Etkisi.” Anayasa Yargısı 35, no. 1 (2018): 147-167.
• Vural, Hasan Sayim. Türkiye’de Din Özgürlüğüne İlişkin Anayasal Güvence. Seçkin Yayıncılık: Ankara, 2013.
• Vural, Hasan Sayim. “Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru ve Din Özgürlüğü.” Anayasa Yargısı 31, no. 1 (2015): 343-353.
• Yıldırım, Mine. “Are Turkey’s Restriction on Freedom of Religion or Belief Permissible?” Religion and Human Rights 15, no. 1-2 (2020): 172-191.
• Yıldız, Abdulkadir. Din ve Vicdan Özgürlüğü. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2021.
• Yılmaz, Hazal Tolu. “İşçinin Sakalını Kesmeyi Reddetmesi Nedeniyle İş Sözleşmesinin Feshi.” İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 12, no. 2 (2021): 720-736.
• Yüksel, Saadet. Anayasa Yargısında İbadet Özgürlüğü. İstanbul: Alfa Yayıncılık, 2015.