METAVERSE AVATARLARLARININ TELİF HAKKI

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 540 - 580, 31.12.2022

Merve Aysegul Kulular Ibrahım

https://doi.org/10.47136/asbuhfd.1164658

Cited By: 2

Öz

Bilişim teknolojilerindeki gelişmeler, insanların gerçek hayatlarını yakından etkileyecek sanal ortamların oluşmasını sağlamıştır. Metaverse olarak adlandırılan ortamlarda internet üç boyutlu hale gelmiştir. Kişilerin bir parçası oldukları sanal ortamlarda kendilerini temsil edecek avatarlar oluşturmaları gerekmiştir. Her gün aktif olarak binlerce kullanıcının yer aldığı sanal ortamlardaki avatarların fikir eseri olarak nitelenip nitelenemeyeceği, nitelenirse hangi türü kapsamında değerlendirileceği, kullanıcıların avatarları üzerinde telif hakkı sahibi olup olmadığı gibi konuların tartışılarak çözümlenmesi gerekmektedir. Günümüz gerçekliğinde özellikle metaverse gibi sanal ortamlardaki hızlı gelişmeleri takip edemeyen hukuk nedeniyle veya internetin ülke hudutlarını aşan dünyasında devletlerin düzenleme yapmasındaki ve yaptırım uygulamasındaki zorluklar gibi nedenler dolayısıyla metaverse gibi dijital platformlardaki telif hakları oldukça karmaşık bir sorun olarak gündeme gelmektedir. Metaverse üzerinde gerçekleştirilen hukuki işlemlerin ve üretilen ürünlerin çeşitliliği düşünülerek bu çalışmanın kapsamı metaverse avatarlarının telif hakkına konu olmasını analiz edecek şekilde belirlenmiştir. Çalışma ile metaverse avatarlarının telif hakkına konu olup olmadığı ve metaverse avatarını oluşturan kullanıcının telif hakkı sahibi veya içerik sağlayıcı olarak nitelendirilip nitelendirilemeyeceğinin mevcut düzenlemeler uyarınca analiz edilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda öncelikle metaverse ve avatar kavramları tanımlanmıştır. Ardından avatarın fikri hukuk kapsamında bir fikri eser olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği tartışılmış ve çeşitli ihtimaller analiz edilerek 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun (FSEK olarak anılacaktır) 2. maddesi uyarınca ilim ve edebiyat eseri olarak kabul edilebileceği sonucuna ulaşılmıştır. Metaverse avatarının hukuki niteliği tartışmasında avatarın ilk kez üretilmesi ile avatarın dijital ortam içerisinde geliştirilmesi –ileri seviyeye terfi ettirilmesi- durumları ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Bunlardan farklı olarak avatarın oluşturulması sürecinde kullanılan nesnelerin telif hakkına konu olması tartışılmıştır. Avatarın oluşturulmasındaki farklı durumlar analiz edilmiş, bu durumlara göre kullanıcının avatar üzerindeki telif hakkı tartışılmıştır. Avatarın oluşturulduğu dijital platform veya uygulamalarda kullanım şartlarında aksi öngörülmediği veya sınırlanmadığı takdirde avatar oluşturma sürecinde kullanıcının sarf ettiği emek sonucu kişiselleştirdiği orjinal avatarı üzerinde telif hakkı sahibi olabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Mevcut düzenlemelerdeki sorunlar üzerinde durularak metaverse avatarlarını kapsayacak şekilde dijital platformlar karşısında güçsüz durumdaki kullanıcıların haklarını gözeten yeni düzenleme ve yükümlülükler için örnekler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Metaverse, dijital platform, avatar, telif hakkı, dijital eser, FSEK, sanal evren, Bilişim Hukuku

Copyright of Metaverse Avatars

Öz

Developments in information technologies have created virtual environments that affect the real life. Internet is now three-dimensional. People need to create avatars to represent themselves in these digital environments of which they are a part. It is discussed whether avatars in virtual environments can be qualified as intellectual works. The dispute whether users have copyright on their avatars should be settled. Copyright in digital platforms such as metaverse is a very complex issue because law cannot keep up the rapid developments in virtual environments. There are other difficulties for states to regulate and impose sanctions due to the structure of the internet that transcends country borders. The scope of this work is to analyze the copyrighting of metaverse avatars. This study aims to analyze whether metaverse avatars are subject to copyright and whether the user who created the metaverse avatar can be qualified as a copyright owner or content provider in accordance with current regulations. In this context, first of all this work defines metaverse and avatar. This work then discusses whether the avatar can be considered as an intellectual work within the scope of Intellectual Property Law. Under Turkish Intellectual Property Law, avatar can be claimed as scientific and literary works under Article 2 of the Law on Intellectual and Artistic Works. To determine the legal nature of the metaverse avatar, this work evaluates creating an avatar and crafting an avatar separately. It also discusses the copyright of the objects used in the creation of an avatar. The work analyses copyright of the user on the avatar due to different procedures of the creating an avatar. Unless otherwise stipulated in the terms and conditions of the digital platform or applications where the avatar is created, the user is claimed to be the copyright owner considering the labour and originality of the personalised avatar. It is suggested to update current regulations to impose relevant obligations on digital platforms to protect users as a weaker party in the meantime to balance the users’ rights, and interest of digital platforms to foster economic and technologic growth.

Anahtar Kelimeler

Metaverse, digital platform, avatar, copyright, digital work, The Law on Intellectual and Artistic Works, virtual environment, IT Law

Kaynakça

• Akipek, Şebnem, ve Esra Dardağan. “Sanal Ortamda Gerçekleşen Telİf Hakki İhlâllerİne Uygulanacak Hukuk.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 50, no. 3 (2001): 115 - 139.
• Akkurt, Sinan Sami. “Elektronik Ortamda Hizmet Sunumu ve Buna İlişkin Sözleşmelerin Hukuki Özellikleri.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 60, no. 1 (2011): 19 - 46.
• Akkurt, Sinan Sami. “Yapay Zekânın Otonom Davranışlarından Kaynaklanan Hukukî Sorumluluk.” Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 7, no. 13 (2019): 39 - 59.
• Alkara, İbrahim. “Yeni Dijital Ürünler Üzerine Bir İnceleme: Metaverse ve NFT Örnekleri.” İçinde Dijital Etkileşimler: Sektörel Yansımaları 1, editör İnci Merve Altan, 171 - 196. İstanbul: Efe Akademi Yayınları, 2022.
• Avcı, Mehmet, Soner Uysal, ve Ramazan Taşçı. “Türk İmalat Sanayinin Teknolojik Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme.” Journal of Social Sciences and Humanities Researches 17, no. 36 (2016): 49 - 66.
• Averbek, Gözde Sula, ve Ceyda Aysuna Türkyılmaz. “Sanal Evrende Markaların Geleceği: Yeni İnternet Dünyası Metaverse ve Marka Uyulamaları.” İçinde Sosyal Bilimlerde Multidisipliner Çalışmalar Teori, Uygulama Ve Analizler, editör Mehmet Baş ve İnci Erdoğan Tarakçı, 99 - 136. İstanbul: Efe Akademik yayıncılık, 2021.
• Aydoğan, Derya, Deniz Yengin, ve Tamer Bayrak. “Sanatın Hibrit Gerçeklik Alanı: ‘Metaverse’.” Yedi Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi no. 28 (2022): 53 - 66.
• Aytaç, Zeynep. “Metaverse ve Dijital Fırsatlar.” İçinde Pazarla-Ma: Teoriden Pratiğe, editör Mehmet Baş, 233 - 253. İstanbul: Efe Akademi Yayınları, 2022.
• Bak, Başak. “Medeni Hukuk Açısından Yapay Zekânın Hukuki Statüsü ve Yapay Zekâ Kullanımından Doğan Hukuki Sorumluluk.” Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 9, no. 35 (2018): 211 - 232.
• Bozkurt Yüksel, Armağan Ebru. “Yapay Zekanın Buluşlarının Patentlenmesi.” Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 6, no. 11 (2018): 585 - 622.
• Brown, Abbe , Smita Kheria, Marta Iljadica, ve Jane Cornwell. Contemporary Intellectual Property: Law and Policy. New York: Oxford University Press, 2019.
• Car, Polona. "European Declaration on Digital Rights." European Parliament. Haziran 2022, Erişim tarihi Ağustos 18, 2022. https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2022/733518/EPRS_BRI(2022)733518_EN.pdf.
• Car, Polona, Tambiama André Madiega, ve Maria Niestadt. “Metaverse Opportunities, Risks and Policy Implications.” European Parliament. Haziran 2022, Erişim tarihi Ağustos 17, 2022. https://www.europarl.europa.eu/thinktank/en/document/EPRS_BRI(2022)733557.
• Çetingül, Nursena. “Ceza Sorumluluğu Bakımından Yapay Zekanın Hukuki Statüsünün Tartışılması.” İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 20, no. 41 (2021): 1015 - 1042.
• Columbia Brodcasting System, Inc. "Facebook Launches "Horizon Workrooms." Here's How It Works." Erişim tarihi Ağustos 18, 2022. https://www.youtube.com/watch?v=frZQrEBVkkk.
• Conseil Paritaire de la Publicité (CPP) (Fransız Reklam Konseyi). Erişim tarihi Ağustos 17, 2022. https://www.cpp-pub.org/qui-sommes-nous/mission/.
• Crawford, Susan P. “Who’s in Charge of Who I Am?: Identity and Law Online.” New York Law School Law Review 49, no. 1 (2004): 211 - 229.
• Doğan, Derya, ve Gürkan Özocak. “Dijital Oyunlar, Multimedya Yaratımlar ve Güncel Hukuki Problemler.” İçinde 3. Uluslararası Bilişim Hukuku Kurultayı. İzmir: 2013.
• Efroni, Zohar. Access-Right: The Future of Digital Copyright Law. New York: Oxford University Press, 2011.
• European Parliament, Council of the European Union. EUR - Lex. "Directive (EU) 2019/770 of the European Parliament and of the Council of 20 May 2019 on Certain Aspects concerning Contracts for the Supply of Digital Content and Digital Services." 20 Mayıs 2019, Erişim tarihi Ağustos 18, 2022. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/en/ALL/?uri=CELEX:32019L0770.
• Gokmi, Kim, ve Ju Hyun Jeon. “A Study on the Copyright Survey for Design Protection in Metaverse Period.” International Journal of Advanced Smart Convergence 10, no. 3 (2021): 181 - 186.
• Goldstein, Paul. 2001. International Copyright: Principles, Law, and Practice. New York: Oxford University Press, 2001.
• Grey, Thomas C. 1980. “The Disintegration of Property.” İçinde Ethics, Economics and the Law of Property, editör J. Roland Pennock ve John W. Chapman, 69 - 85. New York: New York: New York University Press, 1980.
• Güner, Cemil. “Yapay Zekânın Verdiği Zarardan Doğan Sözleşme Dışı Sorumluluğa Uygulanacak Hukuk.” Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 8, no. 15 (2020): 229 - 272.
• Güneş, Serkan, Abdullah Togay, ve Çiğdem Güneş. “Katma Değer ve Kalkınma Bağlamında Ürün Tasarımı.” Sanat ve Tasarım Dergisi no. 16 (2015): 97 - 112.
• Kahraman, Mehmet Emin. “Blok Zincir, Deepfake, Avatar, Kripto para, Değiştirilemez Belirteç (NFT) ve Sanal Evren (Metaverse) ile Yaygınlaşan Sanal Yaşam.” Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD) 8, no. 1 (2022): 149 - 162.
• Kara Kılıçarslan, Seda. “Yapay Zekanın Hukuki Statüsü ve Hukuki Kişiliği Üzerine Tartışmalar.” Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi 4, no. 2 (2019): 363 - 389.
• Karimov, Elnur. “Bilgisayar (Video) Oyunlarının Fikir ve Sanat Eserleri Kapsamında Korunmasında Uygun Eser Kategorisi Sorunu.” Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi 7, no. 1 (2021): 93 - 110.
• Köken, Enes. “Yapay Zekanın Cezai Sorumluluğu.” Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 12, no. 47 (2021): 247 - 286.
• L’Autorité de Régulation Professionnelle de la Publicité (ARPP). 2010. “Communication Publicitaire Digitale (Dijital Reklam İletişimi Kılavuzu).” Aralık 2010, Erişim tarihi Ağustos 18, 2022. https://www.arpp.org/wp-content/uploads/2011/03/Reco_Comm_Pub_Digitale-3.pdf.
• Lastowka, F. Gregory, ve Dan Hunter. “The Laws of the Virtual Worlds.” California Law Review 92, no. 1 (2004): 1 - 74.
• Lastowka, Gregory, ve Dan Hunter. “Virtual Crimes.” New York Law School Law Review 49, no. 1 (2004): 293 - 316.
• Maharg, Paul, ve Martin Owen. “Simulations, Learning and the Metaverse: Changing Cultures in Legal Education.” Journal of Information Law and Technology (2007):1 - 28.
• Markham, Annette, ve Elizabeth Buchanan. “Etik Karar Alma ve İnternet Araştırmaları.” Folklor Edebiyat Dergisi, çeviren: Yeliz Özdemir 21 (2015): 411 - 431.
• Muratoğlu, Gülşah, ve Karl Steffens. Sağlıklı Dijital Yaşam Rehberi. Editör Metin Eken. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, 2019. Erişim tarihi Ağustos 19, 2022. https://hdlife.erciyes.edu.tr/rehber/Saglikli_Dijital_Yasam_Rehberi.pdf.
• Ondrejka, Cory. “Escaping the Gilded Cage: User Created Content and Building the Metaverse.” New York Law School Law Review 49, no. 1 (2005): 81 - 102.
• Özdemir Kocasakal, Hatice. Elektronik Sözleşmelerden Doğan Uyuşmazlıkların Çözümünde Uygulanacak Hukukun ve Yetkili Mahkemenin Tespiti. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2003.
• Özel Sağlamtimur, Zühal. “Dijital Sanat.” Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10, no. 3 (2010): 213 - 238.
• Öztürk, M. Başaran. “Finansal Performansın Ölçülmesinde Alternatif Bir Yöntem "Ekonomik Katma Değer".” Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 18, no. 3-4 (2004): 351 - 368.
• Park, Sung, Si Pyoung Kim, ve Mincheol Whang. “Individual’s Social Perception of Virtual Avatars Embodied with Their Habitual Facial Expressions and Facial Appearance.” Sensors 21, no. 17 (2021): 1 - 18.
• Polat, Süleyman Kayra. 2020. Yeni Medya Ortamlarında Grafik Tasarım. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2020. Robinson, Clare , ve Hannah McCarthy. “Artificial Intelligence Raises New Questions about Purpose and Scope of Copyright.” Lexis Nexis. 25 Mart 2021, Erişim tarihi Ağustos 11, 2022. https://www.lexisnexis.co.uk/legal/news/artificial-intelligence-raises-new-questions-about-purpose-scope-of-copyright.
• Şahin, Turan. “Elektronik Sözleşmelerin Kuruluşuna İlişkin İrade Beyanları ve Bu Beyanların Geri Alınması.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi no. 95 (2011): 331 - 376.
• Sarı, Onur. “Sosyal Medya Kullanım Koşullarında Yer Alan ruhsat Hükümlerinin Fotoğraf Eseri Bağlamında Değerlendirilmesi.” İçinde International Marmara Social Sciences Congress (Autumn), Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi. (2020): 299 - 307. Erişim tarihi Ağustos 15, 2022. https://www.researchgate.net/profile/Hazal-Sen/publication/348167292_International_Marmara_Social_Sciences_Congress_Autumn_2020-_Ozet_Bildiri/links/5ff1ca05299bf1408868a02e/International-Marmara-Social-Sciences-Congress-Autumn-2020-Oezet-Bildiri.pdf#page=.
• Sarı, Ümit. “Yeni Nesil Bir Temsil Alanı Metaverse.” İçinde Dijital Demokrasi, editör Serdar Çil, 173 - 194. İstanbul: Eğitim Yayınevi, 2022.
• Stephenson, Neal. Snow Crash. New York: Bantam Dell, 1992.
• Tekinalp, Ünal. 2012. Fikri Mülkiyet Hukuku. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2012.
• The National Archives. “Copyright, Designs and Patents Act 1988.” The Official Home of UK Legislation. 15 Kasım 1988, Erişim tarihi Ağustos 8, 2022. https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1988/48/section/9.
• Turan, Gamze. “Elektronik Sözleşmeler ve Elektronik Sözleşmelere Uygulanacak Hukukun Tespiti.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi no. 77 (2008): 87 - 119.
• Türk Dil Kurumu. "Güncel Türkçe Sözlük." Erişim tarihi Ağustos 13, 2022. https://sozluk.gov.tr/.
• Uyumaz, Alper. “Elektronik Sözleşmelerin Web Siteleri Aracılığıyla Kurulması ve Bu Sözleşmelerin İfası.” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 9 (2007): 907 - 930.
• Uzun, Kadriye, ve Cengiz Hakan Aydın. “Kullanıcı Profilinin ve Bireylerarası İlişkilerin Gerçek Yaşamla Karşılaştırılması: Second Life Örneği.” Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 2, no. 7 (2012): 263 - 290.
• Van Hoorebeek, Mark . 2005. Law, Libraries and Technology. Oxford: Chandos Publishing, 2005.
• Zarksy, Tal Z. “Information Privacy in Virtual Worlds: Identifying Unique Concerns Beyond the Online and Offline Worlds.” New York Law School Law Review 49, no. 1 (2005): 231 - 270.
• Zorluel, Mustafa. “Yapay Zeka ve Telif Hakkı.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi no. 142 (2019): 305 - 356.