YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARINDA UYGULANAN BAŞÖRTÜSÜ YASAĞI: HUKUKİ SÜREÇ VE MEVCUT DURUM

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 267 - 341, 26.06.2023

Muhammed Göçgün , Saliha Merve Kaya

https://doi.org/10.47136/asbuhfd.1284029

Öz

Ülkemizde diğer kamu kurumlarında olduğu gibi yükseköğretim kurumlarında da uzun yıllar devam eden başörtüsü yasağı, Yükseköğretim Kurulunun ya da ilgili yükseköğretim kurumunun tesis ettiği idari işlemlerle uygulanabilmiştir. Bununla birlikte yasal bir dayanağı bulunmayan söz konusu yasağa yüksek yargı organlarının verdiği kararlarla da hukuki meşruiyet kazandırılmaya çalışılmıştır. Nitekim yükseköğretim kurumlarındaki öğrencilerin temel hak ve özgürlüklerinin Anayasa’daki açık düzenlemelere rağmen ihlali anlamına gelen başörtüsü yasağı uygulaması, herhangi bir yasal değişikliğe gerek duyulmadan hukuk devleti ilkesi doğrultusunda hareket eden kamu görevlilerinin tasarruflarıyla son bulmuştur. Anayasa Mahkemesi ise benimsemiş olduğu çoğulcu laiklik ilkesi doğrultusunda verdiği bireysel başvuru kararlarında başörtüsü yasağının; din özgürlüğünün, eğitim hakkının ve ayrımcılık yasağının ihlali anlamına geldiği yönünde hukuki gerekçeler ortaya koymuştur. Anayasa Mahkemesinin söz konusu içtihatlarından uzun bir süre geçtikten sonra Aralık 2022’de, yükseköğretim kurumlarında öğrenim gören başörtülü öğrencileri de kapsayacak şekilde tüm başörtülü kadınların temel hak ve özgürlüklerinin anayasal düzeyde güvence altına alınmasını amaçlayan Anayasa değişikliği teklifi Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanlığına sunulmuştur. Başörtüsü sorunun Anayasa değişikliği yapılarak çözülmesi durumunda; hukuki bir dayanağı bulunmamasına rağmen ülkemizde çok uzun bir süre fiilen uygulanmış olan yükseköğretim kurumlarındaki başörtüsü yasağının yeniden uygulanma ihtimali, daha somut ve kesin bir anayasal engelle karşılaşmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Başörtüsü yasağı, Anayasa Mahkemesi, Temel Hak ve Özgürlükler, Kanunilik.

THE HEADSCARF BAN IN HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS: LEGAL PROCESS AND CURRENT SITUATION

Öz

The headscarf ban, which continued for many years in higher education institutions, as in other public institutions in our country, has been implemented through administrative actions taken by the Council of Higher Education or the relevant higher education institution. Furthermore, the ban, which has no legal basis, has been tried to uphold legality with the decisions of the higher judicial bodies. Thus, despite the clear regulations in the Constitution, the headscarf ban, which means a violation of the fundamental rights and freedoms of students in higher education institutions, ended with public officials acting in line with the rule of law without the need for any legal amendment. On the other hand, the Constitutional Court of the Republic of Turkey stated that the headscarf ban in its individual application decisions, in line with the pluralist secularism principle, put forward legal justifications that include violating freedom of religion, the right to education and the prohibition of discrimination. In December 2022, long after the Constitutional Court's jurisprudence, a constitutional amendment proposal was submitted to the Presidency of the Turkish Grand National Assembly, aiming to constitutionally guarantee the fundamental rights and freedoms of all headscarved women, including headscarved students studying in higher education institutions. In the event that the headscarf issue is resolved through a constitutional amendment, the possibility of re-implementing the headscarf ban in higher education institutions, which has been de facto implemented in our country for a very long time despite the lack of a legal basis, will face a more concrete and definite constitutional obstacle.

Anahtar Kelimeler

Headscarf Ban, Constitutional Court, Fundamental Rights and Freedoms, Legality.

Kaynakça

• Altıparmak, Kerem ve Onur Karahanoğulları. “Pyrrhus Zaferi: Leyla Şahin/Türkiye, AİHM/Hukuk, Düzenleyici İşlem/Kanun.” Hukuk ve Adalet Dergisi Yıl 1 no. 3 (Temmuz-Eylül 2004): 249-276. Akyılmaz, Bahtiyar. “Anayasal Esaslar Çerçevesinde Kamu Personeli Disiplin Hukuku ve Uygulamadaki Sorunlar.” Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 6 no. 2 (2002): 0-0
• Akyılmaz, Bahtiyar, Murat Sezginer ve Cemil Kaya. Türk İdare Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2023.
• Atar, Yavuz. Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Balcı, Muharrem. Üniversitelerde Disiplin Cezaları ve Hak Arama Yolları. İstanbul: Danışman Yayınları, 1999.
• Barbarosoğlu, Fatma. “Başörtülülerin Tarihine Küçük Bir Katkı.” Yenişafak Gazetesi. Erişim tarihi Şubat 1, 2023. https://www.yenisafak.com/yazarlar/fatma-barbarosoglu/baortululerin-tarihine-kucuk-bir-katki-46735 Benli, Fatma. “Türkiye’de Başörtüsü Yasağı Sorunu ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Bakış Açısı” İç. Genç Hukukçular Hukuk Okumaları- Birikimler II, 231-250. İstanbul: 2006.
• Benli, Fatma. 1964-2011 Türkiye’de Ve Dünyada Başörtüsü Yasağı Kronolojisi. İstanbul: Mazlumder, 2011. Erişim tarihi Şubat 1, 2023. https://www.mazlumder.org/fotograf/yayinresimleri/dokuman/turkiyede-dunyada-basortusu-yasagi-kronolojisi.pdf
• Bozkurt, Burak. Danıştay Kararları Işığında Disiplin Cezalarının Yargısal Denetimi. Ankara: Yetkin Yayınları, 2019. Demir, Hande Seher. Avrupa İnsan Hakları Kararları Işığında Türkiye’de Din ve Vicdan Özgürlüğü. Ankara: Adalet Yayınları, 2011.
• Duman, Enis. “Türk Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi: Laiklik İlkesi Çerçevesinde Verilen Kararlar Üzerine Bir İnceleme.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Şehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
• Eren, Abdurrahman. Anayasa Hukuku Ders Notları (Genel Esaslar-Türk Anayasa Hukuku). İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2018.
• Feyzioğlu, Metin. “Laiklik ve Teokrasi Üzerine Bir Deneme”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi no. 2 (1997): 157-180.
• Gemalmaz, M. Semih. Türk Kıyafet Hukuku ve Türban. İstanbul: Legal Yayıncılık, 2005.
• Genç, Özge ve Ebru İlhan. Başörtüsü Yasağına İlişkin Değerlendirme ve Öneriler. İstanbul: Tesev Yayınları, 2012.
• Gözler, Kemal. Anayasa Normlarının Geçerliliği Sorunu. Bursa: Ekin Kitabevi, 1999.
• Gözler, Kemal. İdare Hukuku Cilt II. Bursa: Ekin Kitabevi, 2019.
• İnceoğlu, Sibel. Anayasa Mahkemesi'ne Bireysel Başvuru Türkiye ve Latin Modelleri. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2017.
• Kaboğlu, İbrahim. “Din Özgürlüğü: Sınırı ve Güvencesi.” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 46, no. 1 (1991): 265-278.
• Kanadoğlu Korkut. “Laiklik ve Din Özgürlüğü.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi no. 109 (2013): 353-383.
• Köküsarı, İsmail. “Osmanlı-Türk Anayasal Tarihinde Yasama Yorumu Ve Uygulaması.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 67, no. 4 (2018): 807-855.
• Limoncuoğlu, S. Alp. “Türban Sorunu’nun Hukuksal Boyutu Anayasal Değişiklik Çözüm Olur Mu?” Türkiye Barolar Birliği Dergisi no. 75 (2008): 138-164.
• Okay Tekinsoy, Özge. “Kolluk Faaliyetleri.” İç. İdare Hukuku, ed. Turan Yıldırım, 619-681. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2020.
• Okdemir, İlkay. “Din ve Vicdan Özgürlüğü ve Laiklik Bağlamında Üniversitelerde Türban Sorunu.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, 2005.
• Özbudun, Ergun. Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 2019.
• Özdemir, Halit Eyüp. İdari Yargıda Dilekçeler Üzerine İlk İnceleme. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2019.
• Soysal, Mümtaz. 100 Soruda Anayasa’nın Anlamı. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1986.
• Şirin, Tolga. Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Bireysel Başvuru Hakkı. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2015. Tanör, Bülent-Yüzbaşıoğlu, Necmi. 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2020.
• Turhan, Mehmet. “Anayasaya Aykırı Anayasa Değişiklikleri.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 33, (1976): 63-104.
• Ulusoy, Ali. “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Üniversitelerde Türban Yasağına İlişkin Kararları Üzerine Notlar.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 53. no. 4 (2004): 125-134.
• Vural, Hasan S. Türkiye’de Din Özgürlüğüne İlişkin Anayasal Güvence. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2013.
• Vural, Hasan S. “Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru ve Din Özgürlüğü.” Anayasa Yargısı 31, no. 1 (2015): 343-353.
• Yanıkoğlu, Kübra. “Modernleşme Ve Kadın Bedeni Bağlamında Türkiye’de Başörtüsü Sorunu.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
• Yıldız, Abdulkadir. Din ve Vicdan Hürriyeti. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2021.
• Yüksel, İsmail. Anayasa Yargısında Yorumlu Ret Kararı. Ankara: Adalet Yayınevi, 2013.
• www.kazanci.com.tr.
• www.lexpera.com.tr.
• www.mazlumder.org.
• www.muharrembalci.com
• www.resmigazete.gov.tr.
• www.tbmm.gov.tr.