MODERN HUKUK SİSTEMLERİNDE AİLE ARABULUCULUĞU

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 1009 - 1057, 30.12.2023

Mubin Burak Çelik

https://doi.org/10.47136/asbuhfd.1372099

Öz

İnsanlar arası etkileşim ile varlık ve anlam kazanan toplumsal yaşam, bu etkileşimin öznesi olan kişilerin kendine özgü karakterleri, ihtiyaçları ve beklentilerinden ötürü farklı şiddette ve ölçekte ihtilaflar üretmeye hazır bir yapı arz etmektedir. Bu bağlamda önemli olan, sosyal hayat anlamında kaçınılmaz olan uyuşmazlıkların mümkün olan en barışçıl ve iyileştirici yöntemlerle kalıcı bir çözüme kavuşturulmasıdır. İnsanlığın hikâyesinin başladığı ilk zamanlardan bugüne, toplumların ve devletlerin özü ve dayanağı olarak kabul edilen aile kurumuna ilişkin uyuşmazlıklar ise, tahrip edici yöntemlerden ziyade inşa edici araçlar kullanılarak çözülmesi elzem olan ihtilafların başında gelmektedir. Birçok medeniyette ve geleneksel hukuk düzeninde kadim bir tarihî arka plana sahip olsa da modern hukuk sistemlerindeki uygulama biçimine özellikle yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren kavuşan aile arabuluculuğu, etki ve uygulama alanı her geçen gün genişleyen bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Bu çalışmada, aile arabuluculuğunun modern hukuk sitemlerindeki yeri ve işleyişi, üç ana hukuk sistemine dâhil on beş farklı ülkenin iç hukuku çerçevesinde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aile, Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri, Arabuluculuk, Aile Arabuluculuğu, İslâm Hukuku

Family Mediation in Modern Legal Systems

Öz

Social life, which gains existence and meaning through interaction between people, presents a structure that is ready to produce conflicts of different severity and scale due to the unique characters, needs and expectations of the people who are the subjects of this interaction. What is important in this context is to achieve a permanent solution to the conflicts that are inevitable in terms of social life, with the most peaceful and healing methods possible. Disputes regarding the institution of family, which has been accepted as the essence and basis of societies and states since the beginning of the human story, are among the most important conflicts that need to be resolved using constructive rather than destructive methods. Although it has an ancient historical background in many civilizations and traditional legal systems, family mediation, which has gained its application in modern legal systems especially since the second half of the twentieth century, is an alternative dispute resolution method whose impact and application area is expanding day by day. In this study, the place and functioning of family mediation in modern legal systems were examined within the framework of the domestic laws of fifteen different countries included in three main legal systems.

Anahtar Kelimeler

Family, Alternative Dispute Resolution Methods, Mediation, Family Mediation, Islamic Law

Kaynakça

• Aba-Namay, Rashed. “The New Saudi Representative Assembly.” Islamic Law and Society 5, no. 1 (1998): 235-265.
• Abdul Hak, Nora. “Conciliatory Committee and Hakam (Arbitrator) Under the Islamic Family Law in Malaysia.” Shariah Law Reports 2 (2008): 17-36.
• Abdul Hak, Nora. “Islamic Arbitration (Tahkim) and Mediation in Resolving Family Disputes-A Comparative Study under Malaysian and English Law.” Yayımlanmamış Doktora Tezi. Kuala Lumpur: International Islamic University Malaysia, 2012.
• Ahmad, Ibrahim. The Malaysian Legal System (Second Edition). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, 1995.
• Ahmad, Sa’odah/Abdul Hak, Nora, “Sulh (Mediation) in the State of Selangor: An Analysis of Legal Provisions and Application.” IIUM Law Journal, 18 (2), 2010, 213-237.
• Akıncı, Şahin. Roma Hukuku Dersleri Tarihi-Giriş ve Kaynaklar Hukukun Genel Kavramları (Şahsın Hukuku-Aile Hukuku Hakların Korunması). Konya: Sayram Yayınları, 2017.
• Akıntürk, Turgut ve Derya Ateş. Türk Medeni Hukuku Aile Hukuku II. İstanbul: Beta Yayınevi, 2016.
• Âl-i Huneyn, Abdullah b. Muhammed. et-Tahkîm fi'ş-Şerîati'l-İslâmiyye, et-Tahkîmü'l-Âm ve't-Tahkîm inde'ş-Şikâk ez-Zevcî. Riyad: Dâru’l-Hadâra, 1999.
• Âmin, Sayed Hassan. Middle East Legal Systems. Glasgow: Royston Limited, 1985.
• An-Na'im, Abdullahi A. "Malaysia, State of." Islamic Family Law (blog), Haziran 21, 2023. https://scholarblogs.emory.edu/islamic-family-law/home/research/legal-profiles/malaysia/.
• An-Na'im, Abdullahi A. "Morocco, State of." Islamic Family Law (blog), Haziran 21, 2023. https://scholarblogs.emory.edu/islamic-family-law/home/research/legal-profiles/morocco-kingdom-of-western-sahara/.
• An-Na'im, Abdullahi A. "Pakistan, State of." Islamic Family Law (blog), Haziran 21, 2023. https://scholarblogs.emory.edu/islamic-family-law/home/research/legal-profiles/pakistan-islamic-republic-of/.
• An-Na'im, Abdullahi A. "Qatar, State of." Islamic Family Law (blog), Haziran 21, 2023. https://scholarblogs.emory.edu/islamic-family-law/home/research/legal-profiles/qatar-state-of/.
• An-Na'im, Abdullahi A. "Saudi Arabia, State of." Islamic Family Law (blog), Haziran 21, 2023. https://scholarblogs.emory.edu/islamic-family-law/home/research/legal-profiles/saudi-arabia-kingdom-of/.
• Arifin, Mahamad. “The Role of Sulh Towards the Process of Reducing the Rate of Divorce in the Kadhis Courtsin Zanzibar: Following the Malaysian Model.” Australian Journal of Basic and Applied Sciences 6, no.11 (2012): 166-178.
• Barrett, Jerome T. ve Joseph P. Barrett. A History of Alternative Dispute Resolution: The Story of a Political, Cultural, and Social Movement. San Francisco: Jossey-Bass, 2004.
• Berg, Nancy Zalusky ve Ruta Johnsen, “Family law in the United States: Minnesota: Overview.” Thomson Reuters Pratical Law. https://uk.practicallaw.thomsonreuters.com/1-613-2225?transitionType=Default&contextData=(sc.Default).
• Berman, Debra ve James Alfini, “Lawyer Colonization of Family Mediation: Consequences and Implications.” Marquette Law Review 95, no. 887 (2012): 887-925.
• Bilgin, Hikmet. “Anglo Sakson Hukuk Sistemlerinde Arabuluculuk.” Hukuk Gündemi Dergisi 8, no.1 (2009): 16-24.
• Bora, Özlem. “Arabuluculuk Sözleşmesi.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• Buhüş, Abdüsselam ve Abdülmecid Şefik. el’Müdevvenetü’l-Üsra. Rabat: Dârü’l Eman, 2003.
• Carroll, Lucy. “Quran 2/29: A Charter Granted to the Wife.” Islamic Law and Society 3, no. 1 (1996): 91-126.
• Catto, Amanda. “Family Law in South Africa.” Thomson Reuters Pratical Law. https://uk.practicallaw.thomsonreuters.com/6-566-4825?transitionType=Default&contextData=(sc.Default)&firstPage=true.
• Cestero Jorge M. ve Thomas J. Sasser. “Family Law in the United States: Florida: Overview.” Thomson Reuters Pratical Law. https://uk.practicallaw.thomsonreuters.com/7-615-5426?transitionType=Default&contextData=(sc.Default)&firstPage=true.
• Ceylan, Ebru. “Türk Hukukunda Boşanmanın Hukuki Sonuçlarında Arabuluculuk.” Legal Hukuk Dergisi 16, no. 190 (2018): 4561-4588.
• Cherry, Kristen. “Marriage and Divorce Law in Pakistan and Iran; The Problem of Recoginiton.” Tulsa Journal of Comparative and International Law 8, no. 2 (2001): 319-354. https://digitalcommons.law.utulsa.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1066&context=tjcil
• Cin, Halil ve Ahmed Akgündüz. Türk Hukuk Tarihi. İstanbul: OSV Yayınları, 2011.
• Coşar Vedat Ahsen. “Açılış Konuşması.” Dünyada Arabuluculuk Uygulamaları Konferansı, yayına hazırlayan Heyet, 5-14. Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2011.
• Çiftçi, Pınar. “Boşanma Sisteminin Yargılamada Doğurduğu Temel Hak İhlalleri ve İspat Sorunları.” DEÜHFD 16, no. Özel Sayı (2014): 1741-1821.
• Dağlıoğlu, Duygu. “Aile Hukukuna İlişkin Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk.” ASBÜ Hukuk Fakültesi Dergisi 2, no. 2 (2020): 551-587.
• De Jong, Madelene. “Divorce Mediation in Australia-Valuable Lessons for Family Law Reform in South Africa.” The Comparative and International Law Journal of Southern Africa 40, no.2 (2007): 280-305. https://journals.co.za/doi/abs/10.10520/EJC24646
• Demircioğlu, Huriye Reyhan. “Aile Hukuku Uyuşmazlıkları Bakımından 6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun Uygulanabilirliği.”, TAAD 6, no. 23 (2015): 45-84.
• DİB. “Hucurât Suresi-9. Ayet Tefsiri.” Erişim tarihi Ekim 5, 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Hucur%C3%A2t-suresi/4621/9-ayet-tefsiri.
• DİB. “Nisa Suresi-35. Ayet Tefsiri.” Erişim tarihi Ekim 5, 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Nis%C3%A2-suresi/528/35-ayet-tefsiri.
• Dür, Orhan. Arabuluculuk Faaliyeti ve Arabulucuların Hak ve Yükümlülükleri. Ankara: Adalet Yayınevi, 2018.
• Ekinci, Ekrem Buğra. Osmanlı Hukuku Adalet ve Mülk. İstanbul: Arı Sanat Yayıncılık 2012.
• el-Alami, Dawoud ve Doreen Hinchcliffe. Islamic Marriage and Divorce Laws of the Arab World. Londra: CIMEL Book Series, 1996.
• el-Hajjami, Aicha. “The Religious Arguments in the Debate on the Reform of the Moroccan Family Code.” İç. Gender and Equality in Muslim Family Law. Ed. Lena Larsen, Ziba Mir-Hosseini, Christian Moe, Kari Vogt, 81-107. New York: Bloomsbury Publishing, 2017.
• el-Hudayrî, Hamed b. Abdülazîz. “el-İcrâatü'l-Kazâiyye fi'l-Müşkilâti'z-Zevciyye.” Mecelletü'l- Adl, no. 45 (2009): 123-168.
• Emery, Robert E. Renegotiating Family Relationships Divorce, Child Custody and Mediation. New York: Guilford Press, 2012.
• Ercan, İbrahim. “Aile Mahkemesinde Uyuşmazlıkların Sulh Yoluyla Çözümlenmesi.” İç. Prof. Dr. Yavuz Alangoya İçin Armağan. İstanbul: Alkım Yayınevi, 2007.
• Erol, Muammer. “Türk Hukukunda Arabuluculuk ve Teşkilatlanması.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
• Family Mediation Council. Code of Practice and Guidance. https://www.familymediationcouncil.org.uk/us/code-practice/.
• Family Mediation&Counselling Services. Is There a Difference Between Mediation and Conciliation. https://fmacs.org.uk/is-there-a-difference-between-mediation-and-conciliation/.
• Field, R. M. ve A. Lynch. “Hearing Parties’ Voices in Coordinated Family Dispute Resolution (CFDR): An Australian Pilot of a Family Mediation Model Designed for Matters Involving a History of Domestic Violence.” Journal of Social Welfare & Family Law 36, no.4 (2014): 392-402. https://doi.org/10.1080/09649069.2014.967988
• Ginsberg, Larry A., Andrea Balian, Fahi Takesh Hallin, Evan Itzkowitz, Azita Mosbat, Dena J Kravitz, Randi Akasaki, Vazken Kazandjian, Nicole M Vafeades, Nitasha Khanna, Jack McMorrow, T Michael Payne ve Barbara Exley. “Family Law in the United States: California: Overview.” Thomson Reuters Pratical Law. https://ca.practicallaw.thomsonreuters.com/9-614-4465?transitionType=Default&contextData=(sc.Default)&firstPage=true.
• Giunchi, Elisa. From Jurists’ Ijtihad to Judicial Neo-Ijtihad Some Introductory Observations. Adjudicating Family Law in Muslim Courts. Ed. Elisa Giunchi. Oxfordshire: Routledge, 2013.
• Göksoy, İsmail Hakkı. “Malezya’da İslâmiyet.” Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2, no.2 (1995): 193-252.
• Görgün, L. Şanal. Medenî Usul Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 2015.
• Gözler, Kemal. Hukuka Giriş. Bursa: Ekin Yayınları, 2013.
• Güneş-Ceylan, Selda. Roma Hukukunda Evlenme (Matrimonium). Ankara: Yetkin Yayınları, 2010.
• Harrak, Fatima, “The History and Significance of the New Moroccan Family Code.” ISITA Working Paper Series 9, no: 2 (2009): 1-11. https://www.almendron.com/tribuna/wp-content/uploads/2017/02/the-history-and-significance-of-the-new-moroccan-family-code.pdf.
• Hrastnik, Bojana Jovin. “Alternatif Çözüm Yolları Yargılama Sürecini Nasıl Hızlandırır? Lublijana Mahkemesinden Örnekler.” Uyuşmazlıkların Alternatif Çözüm Yolları Sempozyumu/Ankara: 3-5 Nisan 2006. Ankara: TAAD, 2006.
• Kaplan-Güler, Beyhan. Boşanmanın Hukuki Sonuçlarında Arabuluculuk. İstanbul: Sümer Kitabevi, 2014.
• Karagözoğlu, Nursen. “Aile Uyuşmazlıklarında Arabuluculuğa Elverişlilik.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.
• Kekeç Kısmet, Elif. Arabuluculuk Yoluyla Uyuşmazlık Çözümünde Temel Aşamalar ve Taktikler. Ankara: Yetkin Yayınları, 2016.
• Knox, Bethany, “A Consideration of a Mandatory Family Mediation Model under Section 9 of the British Columbia Family Law Act.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Victoria: University of Victoria, 2014.
• Kutluk, Abdülkadir. Almanya’da Mahkeme İçi Arabuluculuk-Yurtdışı Ziyaret Raporu. Ankara: T.C. Adalet Bakanlığı Yayınları, 2017.
• Macturk, Cristopher. H. “Confidentiality in Mediation: The Best Protection Has Exceptions.” American Journal of Trial Advocacy 19, no.2 (1995): 411-434. https://heinonline.org/HOL/LandingPage?handle=hein.journals/amjtrad19&div=25&id=page.
• Maddox Katharine W. ve Julie C. Gerock, “Family Law in the United States: Virginia: Overview.” Thomson Reuters Pratical Law. https://uk.practicallaw.thomsonreuters.com/3-569-6045?transitionType=Default&contextData=(sc.Default).
• Madsen, Lene. “Family Mediation Policy in Practice: A Review of Ontario's New Family Mediation Initiative I-II.” Canadian Family Law Quarterly 32, no. 193/235 (2013): 1-31. https://www.canlii.org/en/commentary/journals/64/
• Mazlum, İsmet. “Alman Hukuku’nda Aile Arabuluculuğu.” ÇÜHFD 5, no. 2 (2020): 2359-2382.
• McManus, Michael ve Brianna Silverstein. “Brief History of Alternative Dispute Resolution in the United States.” Cadmus Journal 1, no. 3 (2011): 100-105.
• Milne, Ann ve Andrew Schepard. “Does Your Mediator Measure Up? Standards of Practice for Family and Divorce Mediation.” Family Advocate (American Bar Association) 24, no. 4 (2002): 22-27. https://www.jstor.org/stable/i25806326
• Mowatt, Joan. G. “Alternative Dispute Resolution: Some Points to Ponder.” Comparative and International Law Journal of Southern Africa 25, no.1 (1992): 44-58. https://www.jstor.org/stable/i23248753
• Nausheen, Ahmed. Family Law in Pakistan: Using the Secular to Influence the Religious. Oxfordshire: Routledge, 2013.
• Nawi, Nor Fadzlina. “Family Mediation in Malaysian Muslim Society: Some Lessons for the Civil Family Law in Malaysia.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Victoria: La Trobe University, 2015.
• Nissenbaum Gerald L. ve Hickey O. Wendy. “Family Law in the United States: Massachusetts: Overview.” Thomson Reuters Pratical Law. https://uk.practicallaw.thomsonreuters.com/2-611-0925?transitionType=Default&contextData=(sc.Default).
• Özbay, İbrahim ve Damla Özden Çelt, “Alman Arabuluculuk Kanunu (Mediationsgesetz; Mediation Act).” EBYÜHFD 22, no. 1-2 (2018): 147-153. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1835448.
• Özbay, İbrahim. “Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri.” Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 10, no. 3-4 (2006): 459-475.
• Özbek, Mustafa Serdar. Anayasal Hak ve Hürriyetler İle Yargılamaya Hâkim Olan İlkeler Işığında Arabuluculuk. Medenî Usûl ve İcra İflâs Hukukçuları Toplantısı Raporu. Ankara: TBB Yayınları 2010.
• Özbek, Mustafa Serdar. “Sosyal Devletin Gereği: Adalete Erişim.” Medeni Usul ve İcra İflas Hukuku Dergisi 4, no. 2 (2006): 907-927.
• Özbek, Mustafa Serdar. Alternatif Uyuşmazlık Çözümü. Ankara: Yetkin Yayınları, 2016.
• Özcan, Cem. “Fransız Hukukunda Aile Arabuluculuğu.” Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 9, no. 5 (2017): 383-396.
• Özmumcu, Seda. “Arabuluculuğun Doğuşu ve Gelişmelerine Genel Bir Bakış.” İç. Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Sempozyumu I. Ed. Yasemin Işıktaş, 33-42. İstanbul: Sümer Kitabevi, 2014.
• Öztan, Bilge. Aile Hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi, 2015.
• Parkinson, Lisa. Aile Arabuluculuğu (Family Mediation)-Yeni Aile Adalet Sistemine Dair Uygun Uyuşmazlık Çözüm Yöntemi. Bristol: Jordan Publishing, 2017.
• Pearl, David. Three Decades of Executive, Legislative and Judicial Amendments to Islamic Family Law in Pakistan. Londra: Graham&Trotman, 1990.
• Qatar Ministry of Justice. “Legislations.” Erişim tarihi, Eylül 17, 2023. https://www.almeezan.qa/AllLegislationsSearch.aspx
• Roberts, Marian. Mediation in Family Disputes Principles of Practice. Oxfordshire: Routledge, 2014.
• Robinson, Francis. The Cambridge Encyclopaedia of India, Pakistan, Bangladesh, Sri Lanka, Nepal, Bhutanand the Maldives. Cambridge: Cambridge University Press, 1989.
• Russo, Andrea ve Benedetta Rossi. “Family Law in Italy.” Thomson Reuters Pratical Law. https://uk.practicallaw.thomsonreuters.com/9-564-8565?transitionType=Default&contextData=(sc.Default).
• Saini, Michael, Rachel Birnbaum ve Nicholas Bala. “Access to Justice in Ontario's Family Courts: The Parents' Perspective.” Windsor Review of Legal and Social Issues, no.37 (2016): 1-25.
• Sebert, John A. "Uniform Collaborative Law Act." Hofstra Law Review 38, no. 2/2 (2009): 421-493. https://scholarlycommons.law.hofstra.edu/hlr/vol38/iss2/2/
• Söğüt, İpek Sevda. Roma Hukukunda Tahkim. İstanbul: Legal Kitabevi, 2011.
• Stevens, J. Benjamin. “Family Law in the United States: South Carolina: Overview.” Thomson Reuters Pratical Law. https://uk.practicallaw.thomsonreuters.com/w-011-1671?transitionType=Default&contextData=(sc.Default).
• Şahin, Hüseyin Güngör. Arabuluculuk. Ankara: Mentis Yayıncılık, 2008.
• Şen, Yusuf. “İslâm Hukukunda Arabuluculuk.” Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11, no. 22 (2012): 105-135.
• Şimşek, Erdem. “Aile Hukuku’na İlişkin Uyuşmazlıkların Çözümü için Düzenlenmesi Gereken Ayrı Bir Arabuluculuk Kanunu ile İlgili Değerlendirme/Evaluation of the Planned Law on Mediation in Family Law Disputes.” İç. Arabuluculuğun Geliştirilmesi Uluslararası Sempozyumu (Ankara 6-7 Aralık 2018). Ed. Ersin Erdoğan, 57-76. Ankara: Pozitif Matbaacılık, 2019.
• T.C. Adalet Bakanlığı. “Arabuluculuk.” Erişim tarihi, Haziran 11, 2023. https://arabuluculuk.adalet.gov.tr.
• Tahiroğlu, Bülent ve Belgin Erdoğmuş. Roma Hukuku Meseleleri. İstanbul: Der Yayınları 2005.
• Tanrıver, Süha. Medeni Usul Hukukunda Derdestlik İtirazı. Ankara: Adalet Yayınevi, 1998.
• Tanrıver, Süha. Türk Aile Mahkemeleri. Ankara: Yetkin Yayınları, 2014.
• Taşpolat-Tuğsavul Melis. Türk Hukukunda Arabuluculuk (6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Çerçevesinde). Ankara: Yetkin Yayınları, 2012.
• Tercan, Erdal. “Türk Aile Mahkemeleri.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 52, no. 3 (2003): 19-53.
• Trenczek, Thomas ve Serge Loode. “Mediation ‘Made in Germany’-A Quality Product.” Australasian Dispute Resolution Journal (ADRJ) 23, no. 61 (2012): 61-70. https://www.researchgate.net/publication/228096531_Mediation_made_in_Germany_-_a_quality_product.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi. “Kararlar.” Erişim tarihi, 23 Nisan, 2023. https://anayasa.gov.tr
• UK Parliament. “One-Parent Families (Finer Report).” Erişim tarihi Kasım 14, 2023. https://api.parliament.uk/historic-hansard/written-answers/1974/jul/02/one-parent-families-finer-report.
• Uysal, Merve. “Alman ve Türk Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuğun Tanımı, Türleri ve Zorunlu Arabuluculuk.” MİHDER 15, no. 44 (2019): 885-959.
• Uyumaz, Alper ve Kemal Erdoğan. “Aile Hukukundan Doğan Uyuşmazlıkların Alternatif Çözüm Yolları.” DEÜHFD 17, no. 1 (2015): 119-169.
• Vural, Neslihan. “Suudi Arabistan Hukuk Sisteminde Aile Hukuku Uygulamaları.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2019.
• Wahed, Hanis. “Sulh: Its Application in Malaysia.” IOSR Journal of Humanities and Social Science 20, no. 6 (2015): 1-9.
• Welsh, Nancy A. “Reconciling Self-Determination, Coercion, and Settlement in Court- Connected Mediation.” İç. Divorce and Family Mediation Models, Techniques, and Applications. Ed. Ann L. Milne, Jay Folberg ve Peter Salem, 420-443. New York: The Gulford Press, 2004.
• Yalçın, İsmail. “Malezya’da İslam Hukuku Uygulamaları: Yeni Gelişmeler ve Problemler/1981-2003.” Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, 2004.
• Yargı, Mehmet Ali. “Bedel Karşılığında Boşanma ve Muhâlea Uygulamaları: Suudî Arabistan’da Bir İnceleme.” MÜİFD 42, no. 1 (2012): 141-172.
• Yargı, Mehmet Ali. “Suudî Arabistan’da Evlenme İşlemleri.” MÜİFD 40, no. 1 (2011): 167-186.
• Yazıcı, Hilal. “Bazı Hakların Korunması Açısından Boşanma Sürecinde Arabuluculuk: Beklenti, Endişe ve Öneriler.” Kadın ve Demokrasi Derneği Dergisi 4, no. 1 (2018): 101-118.
• Yazıcı Tıktık, Çiğdem. “Arabuluculukta Gizliliğin Korunması.” Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Kültür Üniversitesi, 2010.
• Yeşilırmak, Ali, Elif Kekeç-Kısmet ve Ali Bulur. Temel Arabuluculuk Eğitimi Katılımcı Kitabı. Ankara: Altan Özyurt Matbaacılık, 2017.
• Yıldırım, Kâmil. “Bilirkişi Delilinin Mukayeseli Hukuk ve Türk Hukukundaki Durumu.” İç. 75. Yaş Günü İçin Prof. Dr. Baki Kuru Armağanı, 833-842. Ankara: TBB Yayınları, 2004.
• Yıldız, Pervin. “Türk Hukukunda Aile Arabuluculuğuna İlişkin Gelişmeler/Developments in Turkish Law Regarding Family Mediation.” İç. Arabuluculuğun Geliştirilmesi Uluslararası Sempozyumu Kitabı. Ed. Ersin Erdoğan, 57-76. Ankara: Pozitif Matbaacılık, 2019.
• Yılmaz, Ejder. Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi. Ankara: Yetkin Yayınları, 2013.
• Yılmaz, Muzaffer Ercan. “Uyuşmazlık Çözümünde Arabuluculuk Süreci.” Kamu Hukuku Arşivi Dergisi 9, no. 2 (2006): 96-104.