TİCARİ UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜNDE TAHKİMİN FARKINDALIĞI: TÜRKİYE ARAŞTIRMASI

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2 Prof. Dr. Mustafa Avcı'ya Armağan, 914 - 964, 03.01.2025

Mehmet Yüce , Muhammed Çelik , Beyza Saygın , Elif Kardeş

https://doi.org/10.47136/asbuhfd.1555742

Öz

Globalleşen dünya çapında yoğunlaşan ekonomik ilişkiler sonucu artan ticari ilişkiler doğal olarak beraberinde birtakım uyuşmazlıklar da getirmiştir. Ticari uyuşmazlıkların çözümünde geleneksel yöntemlerin zaman alıcı ve maliyetli olması nedeniyle günümüzde ekonomik ilişkilerde daha hızlı, daha az masraflı ve ticaret hayatının kesintisiz şekilde devamını sağlayacak nitelikte alternatif çözümler bulma arayışı doğmuştur. Ticari uyuşmazlık çözümünde ticari itibarın ve mevcut ticari ilişkinin korunması için niteliği en uygun ve dünyada en çok tercih edilen alternatif uyuşmazlık çözüm yolunun, tahkim kurumu olduğunu söylemek mümkündür. Bu çalışma, Türkiye’de ticari uyuşmazlıkların çözümünde tahkim farkındalığını ölçmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Ticari uyuşmazlıkların artan karmaşıklığı ve küresel ticaretteki hızlı gelişmelere paralel alternatif uyuşmazlık çözüm yollarına olan ilgiyi artırmasına rağmen Türkiye için aynı durum söz konusu olamamıştır. O nedenle Türkiye’de tahkimin kurumsallaşması ve kullanım yaygınlığı yeterince gelişmemiştir. Bu bağlamda, çalışma kapsamında ticaret şirketleri nezdinde tahkim farkındalığına dair bir anket uygulanmış ve elde edilen veriler analiz edilmiştir. Çalışma, tahkimin bilinirliği, etkinliği, tercih edilebilirliği ve geleceği gibi dört ana boyutta değerlendirilmiştir. Sonuçlara göre, tahkimin bilinirliği ve etkinliği konusunda cinsiyet, eğitim durumu ve yaş gibi demografik faktörlerin etkisi olduğu görülmüştür. Ancak, tahkimin geleceği ve tercih edilebilirliği açısından anlamlı bir fark bulunmamıştır. Bu bulgular, tahkim farkındalığını artırmaya yönelik stratejilerin özellikle eğitim ve bilgilendirme faaliyetleri ile güçlendirilmesi gerektiğini göstermektedir. Hız, gizlilik ve maliyet avantajları gibi ticari uyuşmazlıkların etkin çözümünde önemli bir yeri olan tahkimin, farkındalık artırıcı çalışmalarla daha fazla benimsenmesi sağlanabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tahkim, Alternatif Uyuşmazlık Çözümleri, Dostane Çözümler, Ticari İlişkiler, Ticari Şirketler

Destekleyen Kurum

Bu çalışma Bursa Uludağ Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi Birimi SGA-2022-529 numaralı proje kapsamında üretilmiştir.

Proje Numarası

SGA-2022-529

Awareness of Arbitration in The Resolution of Commercial Disputes: The Case of Türkiye

Öz

The intensifying economic relations resulting from globalized economic interactions have naturally brought about certain disputes. In resolving commercial disputes, the traditional methods are often time-consuming and costly. Given the significant opportunity cost of time in today's world, where economic relationships demand faster, less expensive, and uninterrupted commercial activities, there has been a growing search for alternative solutions. Among the most suitable and widely preferred alternative dispute resolution methods for preserving commercial reputation and existing business relationships is arbitration. This study was conducted to assess arbitration awareness in resolving commercial disputes in Türkiye. Although the complexity of commercial disputes and rapid developments in global trade have increased interest in alternative dispute resolution methods globally, the same trend has not been observed in Türkiye. Consequently, the institutionalization and widespread use of arbitration in Türkiye remain underdeveloped. In this context, a survey was conducted among commercial enterprises to measure arbitration awareness, and the collected data were analyzed. The study evaluated arbitration across four main dimensions: awareness, effectiveness, preference, and future prospects. According to the results, demographic factors such as gender, education level, and age significantly influence the awareness and effectiveness of arbitration. However, no significant difference was found regarding the future prospects or preference for arbitration. These findings suggest that strategies aimed at increasing arbitration awareness should be reinforced through educational and informational activities. Arbitration, which holds a significant place in the effective resolution of commercial disputes due to its advantages such as speed, confidentiality, and cost-efficiency, can gain broader acceptance through awareness-raising initiatives.

Anahtar Kelimeler

Arbitration, Alternative Dispute Resolutons, Amicable Resolutions, Commercial Relations, Business Companies

Proje Numarası

SGA-2022-529

Kaynakça

• Akıncı, Ziya. Milletlerarası Tahkim. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2020.
• Alangoya, Yavuz., Kamil Yıldırım ve Nevhis Deren Yıldırım. Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı Değerlendirme ve Öneriler. İstanbul: İstanbul Barosu Yayınları, 2006.
• Alternative Dispute Resolution Supplier Survey. Copy-right. Melbourne: State Government of Victoria, Department of Justice, Mayıs 2007.
• Brown, Scott, Christine Cervenak and David Fairman. “Alternative Dispute Resolution Practitioners Guide.” Washington: Center for Democracy and Government, 1998.
• Burn, George, Claire Morel De Westgaver and Victoria Clark, Annual Arbitration Survey 2023: The Rise of Machine Learning. Bryan Cave Leighton Paisner, Last modified February 23, 2024. https://www.bclplaw.com/en-US/events-insights-news/bclp-arbitration-survey-2023.html.
• Campbell, Meris. “Arbitration Agreements.” in The Montreal Convention a Commentary, edited by George Leloudas George Leloudas, Paul S. Dempsey, and Laurent Chassot, 30 - 60. Edward Elgar Publishing Ebooks, 2023.
• Chatzipanagiotis, Michael. “Arbitration.” in The Montreal Convention a Commentary, edited by George Leloudas George Leloudas, Paul S. Dempsey, and Laurent Chassot, 413 - 421. Edward Elgar Publishing Ebooks, 2023.
• De Waart, P. J. I. M. The Significance Of The Element Of Negotiation İn The Pacific Settlement Of Disputes Between States. Netherlands: Springer, 1973.
• Deliduman, Seyithan, ve Yakup Oruç. “Ticari Davalar.” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 18, no.2 (2012): 99 - 110.
• Ekmekçi, Ömer, Muhammet Özekes, Murat Atalı ve Vural Seven. Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk. İstanbul: Onikilevha Yayınları, 2019.
• Ekşi, Nuray. Türkiye’de Kurumsal Tahkim. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2020.
• Elfatih, Samya et. al., “Arbitration Bases For Settling Commercial Disputes İn Accordance With The Provisions Of The Code Of Judgments (Justıce) Comparative Study International Trade Law (Uncıtral) In Light Of The Emirati Arbitration Law.” International Journal Of Religion 5, no. 11 (2024): 242 - 252.
• Fiadjoe, Albert. Alternative Dispute Resolution: A Developing World Perspective. First Published. London: Cavendish Publishing Limited, 2004.
• Fulena, Viraj, and Hemant B. Chittoo, “International Commercial Litigation And Arbitration Research Essay.” International Journal Of Social Science And Human Research, no. 02 (2023): 1311 - 1316.
• Guyon, Yves. L’Arbitrage, Paris: Economica, 1995.
• Ildır, Gülgün. Alternatif Uyuşmazlık Çözümü. İstanbul: Seçkin Yayınları, 2003.
• Ivanets, M., “The Role and Significance of International Commercial Arbitration in Investment Disputes.” Uzhhorod National University Herald Series Law 1, no. 81 (2024): 286 - 290.
• İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC). İstanbul Tahkim Merkezi: 2021 Yılı Dava İstatistikleri. İstanbul: ISTAC, 2022. Erişim tarihi Ağustos 06, 2024, https://istac.org.tr/wp-content/uploads/2022/06/ISTAC-2021-Dava-%C4%B0statistikleri-G%C3%BCncel.pdf.
• İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC). Rakamlarla ISTAC. İstanbul: ISTAC, 26 Ekim 2015 – 1 Mart 2018), Erişim tarihi Ağustos 06, 2024, https://istac.org.tr/wp-content/uploads/2018/05/rakamlarla_istac_tr.pdf.
• Kalkınma Ajansları. “Kalkınma Planlamasında İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması.” Erişim tarihi Nisan 06, 2022, https://ka.gov.tr/sayfalar/kalkinma-planlamasinda-istatistiki-bolge-birimleri-siniflandirmasi--24.
• McDade, Joseph M. and David E. Marmelstein. Alternative Dispute Resolution A Practical Guide for Resolving Government Contract Controversies. Washington: Defending Liberty Pursuing Justice. 1999.
• McIlwrath, Michael. “Surveys Seek Input on Settlement Enforcement.” Wolter Kluwer: Kluwer Arbitration (Blog), October 14, 2014, Son değiştirilme tarihi Şubat 06, 2024, Https://Arbitrationblog.Kluwerarbitration.Com/Category/Surveys/.
• Nkongho, Elizabeth A. “Alternative Dispute Settlement İn International Law: Resolving Commercial Disputes Through Arbitration.” Saudi Journal Of Economics And Finance 8, no. 06 (2024): 149 - 166.
• Nomer, Ergin, Nuray Ekşi ve Günseli Öztekin Gelgel, Milletlerarası Tahkim Hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2016.
• Özbek, Mustafa. “İdari Uyuşmazlıkların Çözümünde Yargılama Dışı Usuller (I), Birinci Bölüm Türk Hukukunda ve Mukayeseli Hukukta İdari Uyuşmazlıkların Çözümünde Yargılama Dışı Usuller.” TBB Dergisi, no. 56 (2005): 90 - 132.
• Özbek, Mustafa. Alternatif Uyuşmazlık Çözümü. Ankara: Yetkin Yayınları, 2016.
• Pekcanıtez, Hakan. “Alternatif Uyuşmazlık Çözümleri.” Hukuki Perspektifler Dergisi, no. 5 (2005): 12 - 16.
• Pekcanıtez, Hakan. “İstanbul Tahkim Merkezi Kanun Taslağı.”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 12, no.Özel Sayı. (2010): 635 - 655.
• Queen Mary University of London. 2020 QMUL-CCIAG Survey: Investors’ Perceptions of ISDS, Project: arbitration.qmul.ac.uk. London: School of International Arbitration and Corporate Counsel International Arbitration Group (CCIAG), 2020.
• Saygın, Beyza. Türkiye’de Alternatif Uyuşmazlık Çözümüne Yeni Bir Yol: MED-ARB (Arabuluculuk-Tahkim), Bursa: Platon Hukuk Yayınevi, 2023.
• Tanrıver, Süha. “Hukuk Uyuşmazlıkları Bağlamında Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Özellikle Arabuluculuk.” TBB Dergisi, no. 64 (2006): 151 - 177.
• Viet, Long Tran. and Phan Thanh Hải. “Determinants Of Commercial Arbitration Selection to Resolve Disputes: Insights From Vietnamese Managers.” Journal Of International Arbitration 41, no. 3 (2024): 371 - 396.
• Ware, Stephan J. Principles Of Alternative Dispute Resolution. Third Edition: Concise Hornbooks Series, USA: West Academic Publishing, 2016.
• White&Case. 2018 International Arbitration Survey: The Evolution of International Arbitration. New York: Queen Mary University of London and School of International Arbitration, 2018.
• WIPO. Results of the WIPO Arbitration and Mediation Center International Survey on Dispute Resolution in Technology Transactions. Geneva: WIPO Arbitration and Mediation Center, 2013.