ÇALIŞMA SÜRELERİNDE ESNEKLEŞME: KAYAN İŞ SÜRELERİ VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUM ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2 Prof. Dr. Mustafa Avcı'ya Armağan, 2508 - 2555, 03.01.2025

Salih Yıldız

https://doi.org/10.47136/asbuhfd.1557776

Öz

Günümüzde artan rekabet gücü, teknolojik gelişmeler ve iklim değişikliği çalışma hayatında işletmelerin değişiklikler yapmasını zaruri kılmaktadır. İşverenler, işçilerin geleneksel hafta içi 08.00-17.00 veya 9.00-18.00 çalışmalarından fazlasına ihtiyaç duymaktalar. Bu gelişmelerin yansıması olarak hukukumuzda 4857 sayılı İş Kanunu’nda yapılan düzenlemelerle esnek çalışmaya ilişkin hükümlere yer verilmiştir. Kanunun esnekleşme prensibinde, çalışma sürelerinde esnekleşme kuşkusuz önemli bir yere sahip olmuştur. Kayan iş süreleri taraflara çalışma sürelerini kendi ihtiyaçlarına göre esnekleştirme ve belirleme imkânı tanımaktadır. İklim değişikliği ile mücadele hakkında uluslararası örgütler ve devletler bazı kararlar almakta ve bu kararların uygulanmasında işletmelere önemli görev düşmektedir. Kayan iş süreleri iklim değişikliğine uyum sağlama uygulaması olarak karşımıza çıkmaktadır. Çalışmamızda esnekleşme kavramı ve türlerine yer verdikten sonra kayan iş sürelerinin tanımı ve türlerinden bahsedilmiştir. Sonrasında kayan iş sürelerinin diğer çalışma türleri ile ilişkisi incelenmiş ve iklim değişikliğinin çalışma sürelerine etkisi ele alınmıştır. Son olarak yargı kararları ve esnek çalışma süreleri hakkında yapılan sosyal araştırmalar göz önünde bulundurularak değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Esnekleşme, Kayan İş Süreleri, Çalışma Süreleri, İklim Değişikliği, Fazla Çalışma, Denkleştirme

Flexibility in Working Hours: Evaluations on Shifting Working Hours and Adaptation to Climate Change

Öz

Today, increasing competitiveness, technological developments and climate change are forcing companies to change the way they work. Employers need more than the traditional 08.00-17.00 or 09.00-18.00 working day. In response to these developments, flexible working arrangements have been introduced into our law through the provisions of Labour Law No. 4857. In the principle of flexibility of the law, the flexibility of working hours undoubtedly has an important place. Flexible working hours allow the parties to be flexible and to determine working hours according to their own needs. International organisations and states are taking some decisions to combat climate change, and companies have an important role to play in implementing these decisions. Shifting working hours appears to be a practice of adaptation to climate change. In our study, after giving space to the concept and types of flexibilisation, the definition and types of shifting working hours are mentioned. It then examines the relationship between flexitime and other forms of work and discusses the impact of climate change on working time. Finally, case law and social research on flexible working are considered and evaluated.

Anahtar Kelimeler

Flexibility, Shifting Working Hours, Working Hours, Climate Change, Overtime, Equalization

Kaynakça

• Akyiğit, Ercan. İş Hukuku. Ankara: Seçkin, 2022.
• Alıcı, Birgül ve Habib Yıldız. “Küresel Kamusal Bir Mal Olan Çevrenin Korunmasında Karbon Vergisi Ve Etkinliği.” Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi 4, no.1 (Haziran 2012): 55-64.
• Alkan, Tolga. “Esnek Çalışma Biçimleri ve Çağrı Merkezi Örneği”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007).
• Albayrak Zincirlioğlu, Candan. “İş Hukukunda Esneklik ve Meslek Edinilmiş Geçici İş İlişkisi.” Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 40, (2021): 272-305.
• Arı, İzzet ve Mustafa Kaya. “The impact of remote working on Türkiye’s energy consumption and greenhouse gas emissions: Learning from the experiences of Covid-19 era.” International Journal Energy Studies 8, no.4 (2023): 701-729.
• Astarlı, Muhittin. İş Hukukunda Çalışma Süreleri. Ankara: Turhan, 2008.
• Aydoğdu, Canan. “Avrupa Birliği’ne Katılım Sürecinde Türkiye’de Esnek Çalışma ve Kadın İstihdamına Yönelik Olarak Yapılan Çalışmalar, Sorunlar ve Çözüm Önerileri.” Uzmanlık Tezi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü, 2012.
• Balı, Sibel ve Gizem Yaylı. “Karbon vergisinin Türkiye’de uygulanabilirliği.” Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi 54, no.1, (2019): 302-319.
• Balkır Gülen, Başak. “Esnek Çalışma Biçimleri Açısından İş Kazası Kavramı.” Yayımlanmamış Doktora Tezi. (İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2023).
• Baysal, Başak. “Kamu Hukuku – Özel Hukuk Ayrımı Perspektifinden İklim Krizi.” Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 12, no.1, (Haziran 2024): 257-268.
• Baycık, Gaye. “Çalışma Sürelerinde Güvenceli Esneklik Uygulamaları.” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 20 no. 1, (2014): 223-262.
• Bosch, Gerhard. “Social Europe Flexibility and Work Organization Report”, Supplement 1 no.95, Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities. 1995. Erişim Tarihi: Eylül 11, 2024, https://ketlib.lib.unipi.gr/xmlui/bitstream/handle/ket/968/Flexibility%20and%20work%20organization.pdf?sequence=2
• Buick, Fionna, Miriam Glennie, Helen Dickinson, Deborah Blackman, Sue Williamson, Vindhya Weeratunga ve Tani Massimiliano. “Flexible Working in the Australian Capital Territory (ACTPS).” Australia&New Zealand School of Government. (Melbourne: ANZSOG), 2022. Erişim Tarihi: Eylül 11, 2024, https://anzsog.edu.au/app/uploads/2022/10/Flexible-working-in-the-ACTPS-RI-CoverFINAL.pdf
• Bulut, Gökhan ve Mehmet Akif Özer. “Ekolojik Modernleşmeye İklim Değişikliği ve ‘Çevresel Ayak İzleri’ Üzerinden Bakmak.” Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 14, no. 3 (Eylül 2024): 752-778.
• Civan, Orhan Ersun ve Çiğdem Yatağan Özkan. “İşçilere Yönelik Hisse Senedi Opsiyon Planlarının İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Açısından Değerlendirilmesi.” Sicil İş Hukuku Dergisi, no.50 (2023/II): 89-115.
• Çalışkan, Filiz ve Banu Sungur. “Vasıflı Kayan Esnek Çalışma Saati Sistemi İçin Bir Karma Tamsayılı Hedef Programlama Modeli Önerisi.” Erciyes Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi no.33, (2009): 1-18.
• Çelebi Demir, Duygu. “Uzaktan Çalışma İlişkisinin Sosyal Güvenlik Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi.” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 29, no. 1, (2023): 596-625.
• Çelik, Nuri, Nurşen Caniklioğlu, Talat Canbolat ve Ercüment Özkaraca. İş Hukuku Dersleri. İstanbul: Beta, 2023.
• Çil, Şahin. Koronavirüs Salgının İş Hukukuna Etkileri. Ankara: Yetkin, 2020.
• De Souza, Plinio Marcos Bernardo, Marcelo De Paula Correa, Roger Rodrigues Torres ve Luiz Pelipe Silva. “Influence Of Clımate Change On Workıng Condıtıons In The Late 21st Century.” Ambiente&Sociedade Sao Paulo 23, (2020): 1-20.
• Demir, Fevzi ve Gülşen Gerşil. “Çalışma Hayatında Esneklik ve Türk Hukukunda Esnek Çalışma.” Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, no.16, (2008): 68-89.
• Doğru, Çağlar. “İnsan Kaynakları Açısından Esnek Çalışmanın İstihdama Etkilerinin İncelenmesi: Türkiye Örneği.” Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 4, no. 7 (Ocak 2015): 109-130.
• Ekmekçi, Ömer ve Esra Yiğit. Bireysel İş Hukuku Dersleri. İstanbul: On İki Levha, 2020.
• Ekonomi, Münir. “4857 Sayılı İş Kanunu Hükümleri Çerçevesinde Sayısal Esneklik.” Sicil İş Hukuku Dergisi, no.12, (2008): 5-23.
• Ekonomi ve Çalışma Hayatı Terimleri Sözlüğü, Ankara: Memur-Sen Yayınları, 2016.
• Erdoğan, Canan. “Geçici İş İlişkisinde İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemleri Alma Yükümlülüğü.” Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, no.2, (2017): 127–158.
• Erdoğan, Canan. “İş Hukukunda Esneklik ile İlgili Yeni Bir Sorun: Sıfır Saat Sözleşmesinin Türk İş Hukuku Açısından Kabul Edilebilirliği.” Terazi Hukuk Dergisi 15, no. 170, (Ekim 2020): 2020-2031.
• Eyrenci, Öner, Savaş Taşkent, Devrim Ulucan ve Esra Baskan. İş Hukuku. İstanbul: Beta, 2020.
• Gan, Zhiyi, Jinhua Gan, Zhiqing. E. Zhou ve Hanying Tang. “Organizational Benefits of Commuting Support: The Impact of Flexible Working Hours on Employees’ OCB through Commuting Control.” Soc Indic Res, 2024.
• Gärtner, Johannes, Werner Marschitz, Peter Baumgartner ve Karin Boonstra-Hörwein. “Mehr Gleitzeit in die Schichtarbeit!.” Z. Arb. Wiss. 70, (2016): 9–11.
• Günay, Cevdet İlhan. “Fazla Saatlerle Çalışmanın Hukuki Sonuçları.” Sicil İş Hukuku Dergisi, no.6, Ankara, (Haziran 2007): 5-21.
• Günay, Cevdet İlhan. İş Kanunu Şerhi. Ankara: Yetkin, 2023.
• Güneş, Volkan. “Güvene Dayalı Çalışma Süresi (Vertrauensarbeitszeit).” Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 23, no.4, (2019): 249-275.
• Hekimler, Alpay. Sosyal Politika Boyutunda Federal Almanya’da Esnek Çalışma Modelleri. Ankara: Yorum Matbaacılık, 2006.
• Hill, E. Jeffrey, J.G. Grzywacz, S. Allen, V.L. Blanchard, C. Matz-Costa, S. Shulkin ve Pitt-Catsouphes, M. “Defining and conceptualizing workplace flexibility Community.” Work and Family 11 no.2, (2008): 149-163, Erişim Tarihi: Eylül 11, 2024, https://www.tandfonline.com/doi/epdf/10.1080/13668800802024678?src=getftr.
• International Labour Organization Report. “Working on a warmer planet - The impact of heat stress on labour productivity and decent work.” Geneva, 2019. Erişim Tarihi: Eylül 11, 2024, https://www.ilo.org/sites/default/files/wcmsp5/groups/public/@dgreports/@dcomm/@publ/documents/publication/wcms_711919.pdf
• Işık, Metin ve Nursaç Uygun. “Esnek Çalışma Uygulamalarının Öznel İyi Oluş ve İş Tatminine Etkisini İncelemeye Yönelik Bir Araştırma.” Aksaray Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15, no. 3 (Eylül 2023): 229-242.
• İkizler, Murat. Türk Hukukunda Esnek Çalışma. Ankara: Adalet, 2012.
• Karakoç, Burak. “Çalışma Hayatında Esnekleşmenin Geldiği Son Nokta: Sıfır Saat Sözleşmeleri.” Karatekin Hukuk Dergisi 1, no.1, (2023): 1-17.
• Köseoğlu, Ali Cengiz ve Sibel Kabul. “4857 Sayılı İş Kanunu Bağlamında Çalışma Süresinin Aşılması: Fazla Çalışma.” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 72, no.2, (2014): 233-268.
• Krausz, Moshe ve Nechama Freibach. “Effects of flexible working time for employed women upon satisfaction, strains, and absenteeism.” Journal of Occupational Psychology 56, no.2, (1983): 155–159.
• Kul Parlak, Nurgün. “İş-Yaşam Dengesi Açısından Esnek Çalışmanın Analizi.” Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 5, no. 2, (2016): 109-137.
• Kutal, Gülten. “Türkiye’de Çalışma Hayatında Esneklik Uygulamaları”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası 55, no. 1, (2011): 23-43.
• Kurnaz, Mehmet Levent. “İklim Değişikliği ve Uyum Süreçlerinde Türkiye”, Dirençlilik Dergisi, C. 7, S. 1, (2023): 199-208.
• Miranda, Nicole D, Jesus Lizana ve Sarah N. Sparrow, “Change in cooling degree days with global mean temperature rise increasing from 1.5 °C to 2.0 °C.” Nature Sustainability 6, no.1716, 2023.
• Mollamahmutoğlu, Hamdi. İş Hukuku. Ankara: Turhan, 2008.
• Noyan, Mehmet Ali. “Türkiye’de Çalışma Hayatında Esneklik Politikasının Çalışma Süreleri Açısından Değerlendirilmesi.” Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı. İzmir, 2007.
• Odaman, Serkan. Türk İş Hukukunda Çalışma Süreleri ve Yöntemleri. İstanbul: Legal, 2013.
• Oğuz, Nur Sena ve Seyfi Yıldız. “Bir Çevre Vergisi Olarak Karbon Vergisi.” Anadolu University Journal of Faculty of Economics 6, no.1, (2024): 19-35.
• Öner, Şerif. “İklim Değişikliği Sorununun Uluslararası Gelişmeler Eşliğinde Türkiye’nin Politika ve Kurumlarına Yansıması.” Ombudsman Akademik, no.18 (Temmuz 2023): 13-47.
• Özbey, Kazım Yasin ve Yavuz Demirel. “Teknokentlerde Uzaktan Çalışmanın Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkisi.” Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 14, no.2, (2024): 356-383.
• Özçelik, Ayşe Oya. “Güvenceli Esneklik Kavramı ve Türk Çalışma Hayatındaki Yeri.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2010.
• Özkerim Güner, Neslihan. “İklim Değişikliği ve Dünya Mirasının Korunması.” Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 11, no. 2, (2021): 263-288.
• Ralston, David A. ve Michael, F. Flanagan. “The effect of flextime on absenteeism and turnover for male and female employees.” Journal of Vocational Behavior 26, no. 2, (April 1985): 206-217.
• Roschmann, Christian. “İklim Değişikliği Ve İnsan Hakları.” Çev. Engin Fırat. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 70, no.4, (2022): 1155-1198.
• Sajjad, Ahmad, Numan Ahmad ve Najeeb Uzzamman Khan Sherwani. “Impact of Flexible Working Hours on Organizational Commitment and the Mediating Role of Work-Life Balance.” IUP Journal of Organizational Behavior 23 no.2, (2024): 5-25, Erişim Tarihi: Eylül 11, 2024, https://eds.p.ebscohost.com/eds/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=c03c1273-1eae-41de-bb9a-0fc602358d63%40redis
• Sarıbay, Banu. “Uzaktan Çalışma Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme.” Sosyoloji Dergisi, no.46, (2023): 221-241.
• Senyen Kaplan, Emine Tuncay. Bireysel İş Hukuku. Ankara: Yetkin, 2023.
• Sümer, Haluk Hadi. İş Hukuku. Ankara: Seçkin, 2020.
• Süzek, Sarper ve Süleyman Başterzi. İş Hukuku. İstanbul: Beta, 2024.
• Şen, Elif. “Evde Hizmet Sözleşmesi.” Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, no.10, (2017): 475-505.
• Şencan, Derya. “Çevresel Sorunların Önlenmesinde Karbon Vergisi Üzerine Genel Bir Bakış.” Journal of Vocational and Social Sciences of Turkey, no.6, (Yıl.3, Ağustos 2021): 50-58.
• Şermet, Begüm. “İş Hukukunda Esneklik ve Atipik İş Sözleşmeleri.” Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 9, no. 123, (Kasım 2014): 139-169.
• Tabur, Yeter ve Erdi Şafak. “Küresel İklim Krizi İle Mücadelede Uluslararası Hukukun Rölü ve Ekokırım Suçu.” Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 13, no.1, (2023): 83-114.
• Tuncay, Aziz Can. “Brief History and Flexibilisation Efforts of Turkish Labour Law.” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, no.15, (Temmuz 2013): 341-368.
• Tuncay, Aziz Can. “Türk İş Hukukunun Avrupa Birliği İş Hukukuna Uyumu.” AB-Türkiye Endüstri İlişkileri Ed. Alpay Hekimler, (İstanbul: Vedat, 2004).
• Uğurlu, Gökçe ve Ali Naci Yıldız. “Günlük Çalışma Süresi ve Sağlık Sonuçları.” Çalışma İlişkileri Dergisi 15, no.2, (2024): 1-19.
• Ulucan, Devrim. “Yargıtay’ın Kayan İş Süreleri ve Fazla Çalışma ile İlgili Yaklaşımı.” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 9, no. Özel Sayı, (2007): 177-188.
• Ulucan, Devrim. “Günümüzdeki Mal ve Hizmet Üretim Modellerinin İş Süreleri Üzerindeki Etkisi, Esnek Çalışma Süreleri ile İlgili Bazı Düşünceler.” Sicil İş Hukuku Dergisi, no.7, (Eylül 2007): 5-10.
• Uşan, Muhammed Fatih. Parça Başına Ücret. Ankara: Seçkin, 2003.
• Uşan, Muhammed Fatih. “4857 Sayılı İş Yasasının 22. Maddesi Çerçevesinde Değişiklik Feshi, Çalışma Şartlarında Esaslı Değişiklik Ve Uygulama Sorunları.” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 9, no. Özel Sayı, (2007): 211-271.
• Uşan, Muhammed Fatih ve Canan Erdoğan. İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku. 4. Baskı, Ankara: Seçkin, 2023.
• Yardımcıoğlu, Didem. “İklim Değişikliğinin Çalışma Hayatına Etkileriyle Mücadele: Adil Bir Geçiş İçin Toplu İş Hukuku Düzenlemelerinden Yararlanılması.” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 26, no. 1 (Mayıs 2024): 467-511.
• Yener, Mehmet Zahid. İş Sözleşmesinde İş Görme ve Ücret Ödeme Borçlarında Temerrüt. Ankara: Yetkin, 2020.
• Yücel Bodur, Mehtap. “Yoğunlaştırılmış İş Haftası, Denkleştirme Süresi Ve Bundan Doğan Hukuki Sorunlar.” Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 9, no.1 (Temmuz 2019): 285-352.