As a Manifestation of the Longing for Eternity and the Desire to be Remembered Eternally Topkapı Palaca Cellar Romm Library Money Foundation

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2 Prof. Dr. Mustafa Avcı'ya Armağan, 1201 - 1261, 03.01.2025

Ahmet Cihan

Öz

In this review, the development of the Pantry Room Library Money Foundation operating in Topkapı Palace, over a period of nearly a century, is discussed. In the research, firstly, the emergence and development of cash foundations in the Ottoman society over time and the roles and functions they assumed are focused on.
On the other hand, it is discussed how the Pantry Room Library Money Foundation emerged and developed in the early 1740s, and how the foundation's accumulation grew with the subsequent donations made by individuals of different statuses around the relatively privileged Palace in the Ottoman society, called the "military class". The change dynamics of the main capital of the foundation, which has a public legal entity, between 1741 and 1832, which corresponds to approximately 90 years, is discussed, as well as the intervention of the political will, which is also discussed in the study.
It is understood from the archive records of 1880 that after the abolition of the Janissary Corps, the foundation's main capital was operated by the Mint, a public institution responsible for supplying liquidity to the market, and therefore continued to pay a certain interest amount to the Enderun Library every year.

Anahtar Kelimeler

Ottoman society, "military group", library, "Cellar Room", kethüda, trustee, monetary foundation

SONSUZLUK ÖZLEMİ VE İLANİHAYE ANILMA ARZUSUNUN BİR TEZAHÜRÜ OLARAK TOPKAPI SARAYI KİLER ODASI KÜTÜPHANESİ PARA VAKFI

Öz

Bu incelemede, Topkapı Sarayı’nda faaliyet gösteren Kiler Odası Kütüphanesi Para Vakfı’nın yaklaşık bir asra yakın bir dönemdeki gelişimi ele alınmaktadır. Araştırmada, ilk başta, para vakfının Osmanlı toplumunda zaman içinde ortaya çıkması, gelişmesi ve üstlenmiş olduğu rol ve fonksiyonlar üzerinde durulmaktadır.
Öte yandan, 1740’lı yılların başında Kiler Odası Kütüphanesi Para Vakfı’nın nasıl ortaya çıkıp geliştiği, “askeri zümre” denilen Osmanlı toplumundaki görece ayrıcalıklı Saray çevresindeki farklı statüdeki şahısların sonradan yaptığı bağışlarla vakfın birikiminin nasıl büyüdüğü tartışılmaktadır. Yaklaşık 90 yıla tekabül eden, 1741-1832 yılları arasında, kamu tüzel kişiliğine sahip vakfın ana sermayesinin değişim dinamikleri ele alındığı gibi, siyasi iradenin yapmış olduğu müdahale de, çalışmada tartışma konusu yapılmıştır. 1740’lı yılların başında kurulan Kiler Odası Kütüphanesi Para Vakfı’nın sermayesine küçük birikimlerini bağışlayanlar ile vakfın sermayesini işleten mütevelliler, hem vakfın varlığını sürdürme konusunda olduğu kadar kapalı bir toplumda yaşayan insanlar arasında iletişim ve etkileşimin gelişmesinde önemli roller üstlenmişlerdir.
Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasından sonra, vakfın ana sermayesinin piyasaya likidite arz etmekle görevli bir kamu kurumu olan Darphane tarafından işletildiği ve bu nedenle muayyen bir nema tutarını Enderun Kütüphanesine her yıl ödemeye devam ettiği 1880 yılına ait arşiv kayıtlarından anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Toplumu, Askeri Zümre, Kütüphane, Kiler Odası, Kethüda, Mütevelli, Para Vakfı

Kaynakça

• Akkaya, Arif. “18. Yüzyılın Sonlarında Muhasebe Kayıtları Işığında Üsküdar Para Vakıfları.” Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Ekonomisi ve Finans Anabilim Dalı, Ocak 2018 (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Aslan, Nasi. "Osmanlı Toplumunda Para Vakıflarının Kurumsallaşmasında Rol Oynayan Faktörler." Dini Araştırmalar Dergisi 1, no. 2 (Haziran 1998): 93-119.
• Bektaş, İsmail. “Muhasebe Kayıtları Işığında 18. Yüzyılın İlk Yarısında Üsküdar Para Vakıfları.” Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Ekonomisi ve Finans Anabilim Dalı, Temmuz 2017 (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Çiftçi, Cafer. “18. Yüzyılda Bursa'da Para Vakıfları ve Kredi İşlemleri.” Tarih Araştırmaları Dergisi 23, no. 36 (2004): 79-102.
• Çiftçi, Cafer. “Bursa'da Vakıfların Sosyo-Ekonomik İşlevleri.” Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Çizakça, Murat. “Risk Sermayesi, Özel Finans Kurumları ve Para Vakıfları.” İstanbul: İlmi Neşriyat, 1993.
• Çizakça, Murat."Cash Waqfs of Bursa, 1553-1823." The Economic and Social History of Orient 38, no. 3 (1995): 313-354.
• Durmuş, Muhammed Emin. “Muhasebe Kayıtları Işığında 18. Yüzyılın Son Çeyreğinde Üsküdar Para Vakıfları.” Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Ekonomisi ve Finans Anabilim Dalı, Temmuz 2016 (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Genç, Mehmet. Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi II. İstanbul: Ötüken, 2023.
• Arşiv Belgeleri
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Devlet Arşivi (ODA).
• TS. MA.d. (Topkapı Sarayı Arşivi Maliyeden Müdevver Defterler) No: 159 (Evasıt-ı Muharrem 1154/2 Nisan 1741- 29 Zilhicce 1248/19 Mayıs 1833).
• TS. MA.d, No: 160 (Evasıt-ı Muharrem 1154/2 Nisan 1741- 29 Zilhicce 1248/19 Mayıs 1833)
• TS. MA.d., No: 9004 (12 Ramazan 1297/ 18 Ağustos 1880)
• TS. MA.e (Topkapı Sarayı Arşivi Maliyeden Müdevver evrak) No: 550-88 (27.7.1220/21 Ekim 1805)
• TS. MA.e., No: 550-90 (27.7.1221/10 Ekim 1806)
• TS. MA.e: 194-8 (01.08.1243/17 Şubat 1828)
• TS. MA.e., No: 609-35 ( 29 Zilhicce 1304/18 Eylül 1887)
• TS.MA.e., No: 609-37 (29 Zilhicce 1297/2 Aralık 1880)