SURİYE’NİN BAŞARIYA ULAŞMIŞ İLK ASKERİ MÜDAHALESİ; SİYASİ COĞRAFYA AÇISINDAN 1949 HÜSNİ EL-ZAİM DARBESİ

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 3, 321 - 334, 31.07.2022

Salim Aziz

Öz

I. dünya savaşıyla şekillenen işgal edilen ve parçalanan Ortadoğu bölgesi değişen ve çeşitlenen dünya düzeninde sömürücü konumdaki ülkelerin iç dinamikleri ile II. dünya savaşının getirdiği ağır yükümlülükler sebebiyle işgal ettikleri bölge ve ülkelerden çekilmelerine neden olmuştur. Fransızların ve İngilizlerin işgal ettikleri bölgelerden çekilirken yeni düzenler, sınırlar ve sorunlar bırakmaları da kaçınılmazdı. Bunlar demokrasi, insan hakları, eğitim, askeri alanlar, modern yasalar ve istenildiğinde kendilerine hizmet edebilecek birbirinden habersiz devletler içinde farklı gruplardır. Çıkarlarını korumak ve daha avantajlı hale getirilmesi için yapılmış gizli bölgesel ve uluslararası düzenlemeler olarak göze çarpmaktadır. Bu durum çıkarların çeşitliliği ve bölgesel rekabetçi düşmanlıklar nedeniyle Ortadoğu ve Arap coğrafyasında daha fazla görüldüğünü söylenebilir.
Arap coğrafyasında 1930’lu yıllardan bu yana 125’e yakın darbe girişimi olmuş ve bu girişimlerden yaklaşık üçte ikisi başarısızlıkla, üçte biri başarı ile sonuçlanmıştır. Yine Dünya ve Ortadoğu’da 1945-1963 yılları arasında da en fazla darbe girişiminin görüldüğü ülke Suriye’dir. Yaşanan bu darbe ve darbe girişimlerinin ilk başarılısı 30 Mart 1949’daki Hüzni El-Zaim girişimidir.
İngiltere’nin dünya sahnesindeki yerini Amerika Birleşik Devletleri’ne bırakıyor olması ve Amerika Birleşik Devlerinin de kendisine göre bir düzen kurmak istemesindeki ısrarıyla ülkelerdeki kendileriyle uyum içinde çalışabilecek olmaları açıkça desteklemeleri ve sıklıkla ikili görüşmeler gerçekleştirmelerinden anlaşılmaktadır.
İngiltere-Amerika rol değişimi ve Rusya-Amerika çekişmesi dünyada yaşanan güç mücadeleleri sonucundaki el değiştirmeler ve yansımaları en iyi Ortadoğu’da ve ilk olarak Suriye’de gerçekleşen darbede görmek mümkündür. Zaim darbesi sonucunda bazı Amerikan yanlısı Arap ülkelerle Suriye’nin daha yakınlaştığı ve bazı ülkelerle de mesafe konulması bu tezi destekler niteliktedir. Türkiye Cumhuriyetinden etkilenerek layık ve modern bir devlet kurmak istedikleri açıkça dile getirmeleri ve Türkiye’nin tavrı da bunu desteklemektedir.
Böylece 1949 yılında Suriye’de üç darbenin yaşanması ve ilk darbeyi yapanın yanında toplumda saygınlığı ile bilinen ve başbakanlık görevi üstlenen Berazi’nin infaz edilmesiyle bu darbenin en önemli perdesi kapanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İlk Darbe, Suriye, Hannavi

THE FIRST SUCCESSFULLY REALIZED MILITARY INTERVENTION IN SYRIA; 1949 HUSNI EL ZAIM COUP IN TERMS OF POLITICAL GEOGRAPHY

Öz

Anahtar Kelimeler

Huzni-El Zaim, first Coup, Syria, Hannawi, , first Coup, Syria, Hannawi

Kaynakça

• ABDULAL, S, 2007, El-İnkılabat El-Askeriye Fi Suriye, Medboli Yayın Evi, Mısır.
• Abu Mansur, F. Tarih yoktur, Ea’ssir Demişk, Bir Darbecinin Anıları, Basım yeri yoktur.
• Ayhan, V. 2016, Suriye’deki İktidar Mücadelesinin Türkiyeli Etnik ve Mezhepsel Gruplara Etkisi, İMPA Rapor-No: 11.
• Bishara, A. 2016, El-Ceyiş ve El-Hüküm Arabiyen, Eşkaliye Nazariye, Siyasat Arabiye Dergisi, Sayı, 22. Doha. Copeland, Miles. 1970, The Game Of Nations, (Çeviri İbrahim Cezini), Beyrut.
• Daoud, H, 2016, Kaeimet Ruesae Suriye, http://hekmatdaoud.com/web/?p=207 , erişim tarihi; 02.12.2016
• El-Aclani, Ş, 2005, Tarih El-Hükümat El-Baasiye Fi Suriye, http://www.ahewar.org/debat/show.art.asp?aid=47718 , erişim tarihi 01.12.2016.
• El-Aclani, Ş, 2005, Tarih El-Hükümat El-Suriye Menzü 1918-2004, http://www.ahewar.org/debat/show.art.asp?aid=28800 , erişim tarihi 01.12.2016.
• El-Azm, H. 1972, Muzekkarat Halid El-Azm, 3 Cilt, Beyrut.
• El-Horani, E. 2000, Mezekerat Ekrem El-Horani,4 cilt, 1. Baskı, Kahire.
• Haddad, G. 2001, Min Tarih Suriye El-Muasir 1946-1966 (Evrak Şamiye), Amman.
• Khalaf, S, 2017, Suriye Darbelerine Genel Bir Bakış 1945-1970 Yılları Arası, Demograsi: Darbeler ve Tepkiler, Giresun. http://iibf.giresun.edu.tr/Files/ckFiles/iibf-giresun-edu-tr/etkinlik/1._demokrasi_sempozyumu_kitabi__2._e-yayim-2017.pdf
• Khalaf, S. Altuntaş, H. 2016, 1957 Yılı Türkiye Suriye Bunalımı, Yeni Türkiye 84, Ortadoğu Özel Sayısı-3, Ankara. Kubeysi, B. 2012, İnkilap Sami El-Hannavi 1949 ve Tasirehu Ala El-Evda’ El-İktisadiye…, Anbar Üniv Sosyal Bilimler Dergisi, 2. Sayı, Anbar.
• Ma’ruuf, M. 2003, Eyyam Eştuha 1949-1969, El-İnkilabat El-Askeriye ve Esraruha Fi Suriye, Beyrut.
• Osman, H. 2004, El-Muhakamat El-Siyasiye Fi Suriye, Beyrut.
• Zeen El-A’bedin, B. 2008, El-Ceyiş ve El-Siyase Fi Suriye (1918-2000), Londra.
• RATHMELL, Andrew, 2013, Secret War in the Middle East: The Covert Struggle for Syria, 1949-1961 (Library of Modern Middle East Studies)
• RATHMELL, Andrew, 1997, Elharp Elhafiye Fi Elşark Elavsat, Elsiraa Elseri Ala Suriye, Çeviri, 1. Baskı, Selemiye, Suriye.