TEĞMEN BURHANEDDİN (IŞIL) EFENDİ’NİN GÜNLÜĞÜNDEN TÜRK İSTİKLÂL SAVAŞI’NDA BATI CEPHESİ ASKERÎ FAALİYETLERİNE BAKIŞ (11 HAZİRAN 1921-31 ARALIK 1921)

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 34, 169 - 202, 25.02.2023

Erol Evcin

https://doi.org/10.46953/askeritarih.1012981

Öz

Türk İstiklâl Savaşı sırasında İstanbul’dan Anadolu’ya geçen subaylar hiç şüphe yok ki Türk ordusuna önemli katkılar sağlamıştır. Bu çalışma münasebetiyle, Türk İstiklâl Savaşı’nın önemli bir safhasında 21 Haziran 1921 tarihinde İstanbul’dan İtalyan bandıralı bir vapur ile ayrılarak İnebolu’ya çıkan ve buradan Kastamonu-Çankırı-Ankara-Eskişehir yoluyla Batı Cephesi’ne intikal eden Burhaneddin (Işıl) adındaki bir subayın askerî faaliyetleri konu alınmıştır. Burhaneddin Bey, Birinci Dünya Savaşı neticesinde yaşadığı esaret hayatı nedeniyle 1921’de İstanbul’a dönebilmiş, bu nedenle Türk istiklâl Savaşı’na iştiraki biraz gecikmiştir. Türk İstiklâl Savaşı’nda 1. Süvari Tümeni 14. Alay 2. Bölük Takım Komutanı olarak görev yapmış, 4. Kolordu Süvari Bölüğü’nde hizmet etmiş ve Kütahya-Eskişehir ve Sakarya Muharebeleri ile Büyük Taarruz’a katılmıştır. Bu süreçte ayrıca cepheye asker, cephane ve teçhizat nakli hizmetlerinde de bulunmuştur.
Burhaneddin Bey’in çalışmamızda temel aldığımız günlüğü 11 Haziran 1921-31 Aralık 1921 tarihleri arasındaki süreci kapsamaktadır. Söz konusu günlük vesilesiyle; kendisinin askerî faaliyetlerinin yanı sıra Türk İstiklâl Savaşı döneminde İstanbul Hükümeti ile bağlarını kopararak TBMM’nin emrine girmek üzere Anadolu’ya geçen askerlere, bu geçişler sırasında karşılaşılan zorluklara, Ankara Hükümeti’nin Anadolu’ya intikalleri güvenli bir şekilde sağlayabilmek hususunda aldığı tedbirlere, Batı Cephesi’ne yapılan askerî sevkiyata, cephedeki çarpışmalara, halkın ve askerlerin moral durumuna ilişkin önemli bilgilere de ulaşmak mümkün olmaktadır. Batı Cephesi’nde cereyan eden olaylara temas eden bu çalışma vesilesiyle Türk İstiklâl Savaşı’nın daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk İstiklâl Savaşı, Burhaneddin (Işıl) Bey, Batı Cephesi, Kocaeli Mürettep Komutanlığı, Muhaberat

Kaynakça

• Referans1 “Teğmen Burhaneddin’in Türk İstiklâl Savaşı’na Dair Günlüğü”; İBB Atatürk Kitaplığı Müteferrik Evrak (İBB AK ME), Demirbaş No: 048046.
• Referans2 Millî Savunma Bakanlığı Arşivi; “Burhaneddin (IŞIL) Dosyası”, Dosya No: 336-2.
• Referans3 AKŞİN, Aptülahat; Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi, AKDTYK Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
• Referans4 ALTAY, Fahrettin; 10 Yıl Savaş ve Sonrası (1912-1922), Eylem Yayınları, Ankara 2008.
• Referans5 ATATÜRK, Mustafa Kemal; Nutuk (1919-1927), AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1997.
• Referans6 Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, C.IV, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1991.
• Referans7 AYDIN, Mesut; “Millî Mücadele Döneminde Anadolu’ya Giriş ve Çıkışları Kontrol Altında Tutan Kuruluşlar”, Atatürk Yolu, C.2, S.5, Mayıs 1990, s.21-47.
• Referans8 BAYCAN, Nusret; “Türk İstiklâl Harbinde, Terfi veya Takdirname ile Taltif Edilen Tümen ve Daha Üst Kademedeki Komutanlar”, AAMD, C.IX, S.25, Kasım 1992, s.127-280.
• Referans9 BAYTOK, Taner; İngiliz Kaynaklarından Türk Kurtuluş Savaşı, Başnur Matbaası, Ankara 1970.
• Referans10 BELEN, Fahri; Türk Kurtuluş Savaşı, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı, Ankara 1973.
• Referans11 ÇİÇEK, Rahmi; “Ankara Hükûmeti’nin Dünyaya Açılan Kapısı İnebolu-Ankara Yolu”, Atatürk Yolu, C.5, S.20, Kasım 1997, s.399-413.
• Referans12 DOĞANAY, Rahmi; Millî Mücadele’de Karadeniz (1919-1922), AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2001.
• Referans13 EVCİN, Erol; Birinci Dünya Savaşı’ndan Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşuna Bolu ve Çevresi (Olaylar ve İz Bırakanlar), AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2013.
• Referans14 GÖRGÜLÜ, İsmet; On Yıllık Harbin Kadrosu (1912-1922), AKDTYK Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1993.
• Referans15 GÜRALP, Şerif; İstiklâl Savaşı’nın İç Yüzü, Bir Albayın Anıları, Güncel Yayıncılık, İstanbul 2002.
• Referans16 İNCEDAYI, Cevdet Kerim; İstiklâl Harbi (Garp Cephesi), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2007.
• Referans17 İNÖNÜ, İsmet; Hatıralar, (Yay.Haz.: Sabahattin Selek), Bilgi Yayınevi, İstanbul, Kasım 2006.
• Referans18 ÖZALP, Kâzım; Millî Mücadele, C.1, ADTYK Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1998.
• Referans19 ÖZEL, Sabahattin; Millî Mücadele’de İzmit-Adapazarı ve Atatürk, Derin Yayınları, İstanbul 2005.
• Referans20 PEKER, Nurettin; İstiklâl Savaşının Vesika ve Resimleri, İnebolu ve Kastamonu Havalisi (1918-1923), Gün Basımevi, İstanbul 1955.
• Referans21 SARIHAN, Zeki; Kurtuluş Savaşı Günlüğü, C.IV, AKDTYK Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1996.
• Referans22 SOFUOĞLU, Adnan, Kuvâ-yı Milliyye Döneminde Kuzeybatı Anadolu (l9l9-l92l), Genelkurmay Basımevi, Ankara l994.
• Referans 23 SOFUOĞLU, Adnan; Millî Mücadele Döneminde Kocaeli, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2006.
• Referans24 TANSEL, Selahattin; Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, C.IV, MEB Yayınları, İstanbul 1991.
• Referans25 TURAN, Refik; “Millî Mücadele’de İnebolu-Kastamonu-Ankara Hattı”, AAMD, C.XV/44, Temmuz 1999, s.693-699.
• Referans26 Türk İstiklâl Harbi Batı Cephesi (15 Mayıs-4 Eylül 1919); C.2, K.1, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 1999.
• Referans27 Türk İstiklâl Harbi, Batı Cephesi, Birinci, İkinci İnönü, Aslıhanlar ve Dumlupınar Muharebeleri (9 Kasım 1920-15 Nisan 1921); C.2, K.3, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 1999.
• Referans28 Türk İstiklâl Harbi, Batı Cephesi, Sakarya Meydan Muharebesi (23 Ağustos-13 Eylül 1921 ve Sonraki Harekât (14 Eylül-10 Ekim 1921); C.2, K.5, 2. Kitap, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara 1995.
• Referans29 Türk İstiklâl Harbi, İdari Faaliyetler (15 Mayıs 1919-2 Kasım 1923); C.VII, Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Resmî Yayınları, Ankara 1975.
• Referans30 Yalçın, Durmuş ve Diğerleri; Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, C.1, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2000. Referans31 YÜCE, Rifat; Kocaeli Tarih ve Rehberi, Türkyolu Matbaası, İzmit 1945.