MANGAL DAĞI MUHAREBESİ (23-24 AĞUSTOS 1921)

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 34, 91 - 123, 25.02.2023

Sehernaz Güvenbaş

https://doi.org/10.46953/askeritarih.998368

Öz

Mangal Dağı, Sakarya Meydan Muharebesi’nde Türk sol cephesinde münferit bir halde bulunmasının yanında, muharebe meydanına hâkim ve muharebenin yaklaşmasıyla birlikte, Türk asıl muharebe hattına alınan önemli bir noktaydı. 23 Ağustos 1921 tarihinde yaşanan ilk gün muharebeleri sonrası, bu önemli nokta Yunan kuvvetlerine bırakılmak zorunda kalındı.
Çalışmada Mangal Dağı Muharebesi ayrıntılarıyla ele alınmış, bu önemli ve hâkim noktanın neden elden çıktığına dair, belgelere dayalı olarak tespit edilen bilgiler aktarılmaya çalışılmıştır. Mangal Dağı’nın sükûtu sonrası yaşanan soruşturma süreci ve bu sürecin neden ve sonuçları üzerine değerlendirmede bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mangal Dağı Muharebesi, Sakarya Meydan Muharebesi, Salahaddin Adil Bey, Mehmet Kenan Bey, 2’nci Grup Komutanlığı, 5’inci Tümen Komutanlığı

Kaynakça

• ADİL, Selahaddin; Hayat Mücadeleleri, Selahaddin Adil Paşa’nın Hatıraları, Enver Koray (yay.haz.), Zafer Matbaası, İstanbul, 1982.
• AKŞİN, Sina; Kısa Türkiye Tarihi, XXVII. bs., Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2020.
• ATATÜRK, Kemal; Nutuk 1919-1927, Zeynep Korkmaz (yay. haz.), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2005.
• BAYCAN, Nusret; Atatürk ve Askerlik Sanatı, (2. bs.), Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1998.
• ÇALIŞLAR, İzzettin; İstiklâl Savaşı Hatıraları Sakarya Meydan Muharebesi’nde 1’nci Grup, (Yay. Haz. Zekeriya Türkmen, Hülya Toker), Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2006.
• ERDEM, Nilüfer; Yunan Tarihçiliğinin Gözüyle Anadolu Harekâtı 1919-1923, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul, 2009.
• GÜVENBAŞ, Sehernaz; “İstihbarat Raporları Işığında Türk İstiklâl Harbi’nin Yunanistan’a Etkisi” Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, 2020, 32, 121-176.
• İNÖNÜ, İsmet; Hatıralar 1. Kitap, (1. bs.), Sabahattin Selek (yay.haz.), Bilgi Yayınevi, Ankara, 1985.
• Kurtuluş Savaşı’nda Sakarya Meydan Muharebesi, Anıtlar ve Şehitlikleri, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2007.
• KÜTÜKÇÜ, Murat; Selahattin Adil Paşa (1882-1961), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya, 2012.
• Lord Kinross; Atatürk, Bir Milletin Yeniden Doğuşu, 2. Cilt, Çev.: Ayhan Tezel, Sander Kitabevi, İstanbul, 1966.
• MÜDERRİSOĞLU, Alptekin; Sakarya, İkinci Cilt: Ankara Önlerindeki Uzun Savaşma, Binbirdirek Matbaacılık, İstanbul, 1982.
• Sakarya Meydan Muharebesi (14 Ağustos-13 Eylül 1921), Ünal Önsipahioğlu, Nuri Aktaş, Vahap Ocak (yay.haz.), Milli Savunma Bakanlığı, Ankara, 1999.
• SARIHAN, Zeki; Kurtuluş Savaşı Günlüğü IV (Açıklamalı Kronoloji) Sakarya Savaşı’ndan Lozan’ın Açılışına (23 Ağustos 1921- 20 Kasım 1922), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1996.
• STRATIGOS, Ksenofontas; Yunanlılara Nazaran Sakarya Muhârebâtı, Ankara: Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Matbaası, 1923 (1339).
• ŞİMŞİR, Bilal N.; İngiliz Belgeleriyle Sakarya’dan İzmir’e (1921-1922), (1. bs.), Milliyet Yayınları, [İstanbul], 1972.
• TİMURAL, Ahmet- Atakan, Rauf- Berktay, Alişan- Timur, Cevdet; Türk İstiklâl Harbi Batı Cephesi Sakarya Meydan Muharebesi ve Sonraki Harekât II. Cilt, 5’nci Kısım 2’nci Kitap, Genelkurmay Başkanlığı Harp Dairesi Yayınları, Ankara, 1973.
• ULUSOY, Mümtaz; İstiklâl Harbi’nde 2’nci Kolordu (1918-1921), Ahmet Tetik, Şeyda Büyükcan (yay.haz.), Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2006.
• VANDEMİR, Baki; Türk İstiklal Savaşı’nda Sakarya’dan Mudanya’ya, Hayriye Yalçın (yay. haz.), Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2006.
• VASİOPEDOS, Andreu; Eskişehir-Sakarya 1921, Çev.: Cemal Tosun, Agon Kitabevi, Paris, 1928.
• Yunan Genelkurmay Başkanlığı Askeri Tarih İdaresi, 1919-1922 Küçük Asya Seferinin Özetlenmiş Tarihi, (MSB Arşiv ve Askeri Tarih Daire Başkanlığı Kütüphanesi, Yunancadan Çevrilmiş Basılmamış Daktilo Eser), Askeri Tarih İdaresi Yayını, Atina, 1967.