Osmanlı’da Esnafların İşlediği Cürümler ve Karşılaştığı Müeyyideler

Yıl 2022, , 54 - 62, 30.01.2022

Talip Şahin

https://doi.org/10.17067/asm.1013935

Öz

Osmanlı Devleti’nde Esnaf, halkın ihtiyaçlarının sorunsuz bir biçimde karşılanmasını amaçlayan ve bunu yaparken mal ve hizmet üretiminden tüketimine kadar bütün aşamaları içine alan, devletin belirlemiş olduğu kurallar çerçevesinde tertipli bir biçimde işleyen bir model olarak kendisini bize göstermektedir. Devlet, esnaf birliklerini denetim altında tutmaktaydı. Esnafların mesleklerini icra ederken uyması gereken bir takım kaidelerin olduğu ve bunlara riayet edilmesi gerektiğini, hukuksal perspektiften incelenmesi önemlidir. Bilhassa ilgili otoritelerin esnafların işlemiş oldukları cürümler karşısında caydırıcı çözümler üretebilmesi için sorunların yerinde tespiti gerekmektedir. Bu doğrultuda çalışmada Osmanlı esnafının işlemiş oldukları cürümler ve karşılaşmış oldukları müeyyideler incelenmiştir. Çalışmanın temel amacı; esnafların işlemiş oldukları cürümleri ortaya koymak ve neticesinde karşılaşmış oldukları müeyyideleri vurgulamaktır. Bu amaç doğrultusunda çalışmada başta payitaht olmak üzere çeşitli şehirlerden örnekler verilerek çalışmanın daha iyi anlaşılabilmesi için çaba sarf edilmiştir. Osmanlı esnaf camiasında en fazla karşılaşılan suçların başında; kaliteye ve belirlenen narhlara gereken önemin gösterilmediği ve özellikle halkın temel ihtiyaç kalemlerindeki düzensizlikler olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Esnaf, Ceza, Suç, Ticaret, Denetim

Crimes Committed and the Sanctions Encountered by Tradesmen in the Ottoman Period

Öz

Tradesmen in the Ottoman Empire presents itself as a model that aims to meet the needs of the people without any problems, and while doing this, includes all stages from the production of goods and services to consumption, and operates in an orderly manner within the framework of the rules determined by the state. During this period, the State kept the trade unions under control. It is important to examine from a legal perspective some rules that tradesmen must comply with while performing their profession and the obligation to comply with them. In particular, it is necessary to determine the problems on-site so that the relevant authorities can produce deterrent solutions against the crimes committed by the tradesmen. In this direction, the crimes committed by the Ottoman tradesmen and the sanctions they faced have been examined in this study. The main purpose of the study is to reveal the crimes committed by the tradesmen and to emphasize the sanctions they have encountered as a result. For this purpose, this study has performed in an effort to clarify it by giving examples from various cities, especially the capital city. The most common crimes observed in the Ottoman tradesmen community include the lack of attention to quality and officially fixed prices, and irregularities especially in the basic needs of the people.

Anahtar Kelimeler

Tradesmen, Crime, Penalty, Trade, İnspection

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları BOA. C. AS. 435/18082. (H.28.12.1181). (M.16.05.1768).
• BOA. C. BLD. 22/1017. (H.20.08.1219). (M.24.11.1804).
• BOA. C. BLD. 61/3008. (H.12.10.1170). (M.30.06.1757).
• BOA. C. BLD. 64/3172. (H.28.12.1181). (M.16.05.1768).
• BOA. C. BLD. 7/324. (H.07.02.1196). (M.22.01.1782).
• BOA. C. BLD. 68/3370. (H.29.04.1181). (M.24.09.1767).
• BOA. C. BLD. 68/3378. (H.15.01.1185). (M.30.04.1771).
• BOA. C. BLD. 112/5563. (H.25.03.1182). (M.09.08.1768).
• BOA. C. BLD. 118/5868. (H.29.08.1178). (M.21.02.1765).
• BOA. C. BLD. 132/6586. (H.29.11.1177). (M.30.05.1764).
• BOA. C. BLD. 15/732. (H.15.01.1145). (M.08.07.1732).
• BOA. C. ML. 223/9274. (H.12.04.1181). (M. 07.09.1767).
• BOA. C. ZB. 70/3467. (H.30.01.1177). (M.10.08.1763).
• BOA. C. ZB. 74/3665. (H.30.07.1123). (M.13.09.1711).
• BOA. C. ZB.89/ 4444. (H.12.09.1144). (M.09.03.1732).
• Araştırma ve inceleme eserleri Akgündüz, A. (1990). Osmanlı kanunnameleri ve hukuki tahlilleri (Cilt II). İstanbul: Fey Vakfı.
• Akgündüz, A. (1992). Osmanlı kanunnameleri ve hukuki tahlilleri (Cilt IV). İstanbul: OSAV.
• Akgündüz, A. (2006). Osmanlı kanunnameleri ve hukuki tahlillleri (2 b., Cilt I). İstanbul: OSAV.
• Altınay, A. R. (1988). On birinci asrı hicri'de istanbul hayatı (1592-1688). İstanbul: Enderun Kitap Evi.
• Altınay, A. R. (1988). On ikinci asr-ı hicri'de istanbul hayatı (1689-1785). İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Altınay, A. R. (2000). Onuncu asr-ı hicride istanbul hayatı (2 b.). (A. Soysal, Çev.) Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Barkan, Ö. L. (1942). XV. asrın sonunda bazı büyük şehirlerde eşya ve yiyecek fiyatlarının tespiti ve teftişi hususlarını tanzim eden kanunlar. (5), 326-344. İstanbul: TVD-I.
• Bostan, İ. (2003). Osmanlı bahriye teşkilatı: xvıı yüzyılda tersâne-i âmire. Ankara: TTK.
• Demirtaş, M. (2008). Osmanlıda fırıncılık on yedinci yüzyıl istanbul örneği. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Demirtaş, M. (2010). Osmanlı esnafında suç ve ceza, istanbul örneği,h1100-1200 / m1688-1789. Ankara: Birleşik.
• Demirtaş, M. (2021, 09 20). İstanbul fırınlarının buğday ve un ihtiyacının karşılanmasında görülen usulsüzlükler ve uygulanan yaptırımlar. (B. E. Üniversitesi, Prodüktör) 09 20, 2021 tarihinde https://osmanliistanbulu.org/tr/images/osmanliistanbulu-2/23-mehmet-demirtas.pdf adresinden alındı
• Ekinci, E. B. (2016). Osmanlı hukuku adalet ve mülk. İstanbul: Arı Sanatevi.
• Erdoğan, A. (2019, Şubat). Suç ve ceza: osmanlı toplumunda bireysel suçlar ve cezalar (1559-1609. 208. Sivas: Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Ergin, O. N. (1995). Mecelle-i umum- belediyye (cilt 1). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi.
• İnalcık, H. (1994). İaşe-osmanlı dönemi. ııı, 116-119. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• İnalcık, H., & Anhegger, R. (2000). Kanunname-i sultani ber müceb-i örf-i osmani (2 b.). Ankara: TTK.
• İpşirli, M. (1982). XVI. asrın ikinci yarısında kürek cezası ile ilgili hükümler. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi(12), 203-248.
• Kınaylı, H. (1971). Esnaf, istenbul esnafı. x, 5314-5334. İstanbul: İstanbul Ansiklopedisi ve Neşriyat Koll.
• Koçu, R. E. (2002). Tarihte istanbul esnafı. İstanbul: Doğan Kitap.
• Koyuncu, M., (2020), (Ed: Yunus Emre Tansü),"XVIII. yüzyılda Kilis ve çevresindeki aşiretlerin eşkıyalık hareketleri", Kurmancan Datka Anısına Türkiye ve Türk Dünyası Araştırmaları-IV, Gaziantep, ss. 221-251.
• Koyuncu, M., (2022), XVIII. yüzyılda Kilis ve havalisindeki aşiretler (iskan ve eşkıyalık), (Ed: Doç. Dr. Serhat Kuzucu), Kilis: KİTAM Yayınları.
• Köprülü, F. (2000). Bizans müesseselerinin osmanlı müesseselerine tesiri. İstanbul: Alfa.
• Kütükoğlu, M. S. (1983). Osmanlılarda narh müessesesi ve 1640 tarihli narh defteri. İstanbul: Enderun Kitapevi.
• Orhunlu, C. (1966). Osmanlı türkleri devrinde istanbul'da kayıkçılık ve kayık işletmeciliği. İÜTD-XVI, 16(21), 109-134. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/101663 adresinden alındı
• Ortaylı, İ. (1994). Hukuk ve idare adamı olarak osmalı devleti'nde kadı. Ankara: Turhan Kitapevi.
• Ortaylı, İ. (2001). Osmanlı devleti'nde kadı . Diyanet İslam Ansiklopedisi, XXIV, 69-73. İstanbul: İsam.
• Özdeğer, H. (1988). I.Sultan Selim kanunnamesi ve tahlili, türk iktisat tarihi yıllığı. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Türk İktisat ve İctimaiyat Tarihi Araştırmaları Merkezi(1), 160-172.
• Şahin, T. (2020). XVI. yüzyılda ayntab esnaf teşkilatı. Kilis: Kilis Yedi Aralık Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Tehin, R. (2008). Osmanlı devletinde gayrimüslimlerin gündelik yaşamları (1520-1670 istanbul örneği). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Thevenot, J. (1978). 1655-1656'da Türkiye. (N. Yıldız, Çev.) İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı devleti'nin merkez ve bahriye teşkilatı (4 b.). Ankara: TTK.