Iran's Inner Conflict Risk Status

Yıl 2022, , 75 - 91, 30.01.2022

Mehmet Emin Sönmez , Yunus Saraç

https://doi.org/10.17067/asm.1052885

Öz

Tarih boyunca dünyanın farklı yerlerinde farklı sebeplerden dolayı çıkan toplumsal olaylar birçok değişim ve dönüşümü de beraberinde getirmiştir. Ulus devletlerin ortaya çıkışı ile beraber yeni sınırların çizilmesi ve bu sınırlar dâhilinde farklı sosyal, kültürel, dini ve ekonomik grupların bir arada yaşamaya başlaması neticesinde ulus devletlerin iç kırılganlıkları artmıştır. Bu ülkelerden bir tanesi de İran’dır. Gerek çok çeşitli ırk, dil, mezhep ve ekonomik gruplara sahip olması ve gerek Ortadoğu’da Şii Teopolitiğin temsilcisi olarak hem Sünni devletlerin hem de ABD ve İsrail karşıtlığı ile ön plana çıkması, İran’ın hem iç hem de dış destekli iç kırılganlık riskini arttırmaktadır. Günümüzde büyük ölçüde ekonomik temelli başlayan toplumsal hareketlerin temelinde çok farklı parametreler de rol oynayabilmektedir. Bu çalışmada İran’ın etnik, dil, mezhep çeşitliliği ile beraber halkın genel yoksulluk düzeyi ile petrol kaynaklarının eyaletlere göre dağılışı gibi parametreler AHP yöntemi ile bir arada değerlendirilerek İran’ın eyalet bazlı olası bir iç çatışma risk haritası oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İran, İç Çatışma, Kırılganlık, AHP, Arc GIS.

Destekleyen Kurum

Gaziantep Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

Proje Numarası

FEF.YLT.19.01

Iran's Inner Conflict Risk Status

Öz

Throughout history, social events in different parts of the world for different reasons have brought along many changes and transformations. With the emergence of nation states, the internal fragility of the nation states has increased as a result of the drawing of new borders and the coexistence of different social, cultural, religious and economic groups within these borders. One of these countries is Iran. The fact that it has a wide variety of racial, linguistic, sect and economic groups and that it stands out with the Sunni states as the representative of Shiite Theopolitics in the Middle East and its opposition to the USA and Israel increases the risk of internal fragility, both internal and external support of Iran. Today, many different parameters can play a role in the basis of social movements that started largely on an economic basis. In this study, together with Iran's ethnic, linguistic and sectarian diversity, parameters such as the general poverty level of the people and the distribution of oil resources by the provinces were evaluated together with the AHP (Analytical Hierarchy Process) method and a provincial-based possible internal conflict risk map of Iran was created.

Anahtar Kelimeler

Iran, Civil War, Conflict, AHP, Arc GIS.

Proje Numarası

FEF.YLT.19.01

Kaynakça

• Adıbelli, B. (2017). Pax Persica: İran Jeopolitiği. IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• Altundeğer , N. and Yılmaz, M. (2016). İç Savaştan Bölgesel İstikrarsızlığa: Suriye Krizinin Türkiye'ye Faturası. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 21 (1): 289-301.
• Amiri , R. E. (2010). Foreign Policy of Iran after Islamic Revolution. Journal of Politics and Law 3 (2): 199-206.
• Ansari, A. and Aarabi, K. (2019). Ideology and Iran’s Revolution: How 1979 Changed the World. Tony Blair Institute for Global Change, United Kingdom.
• Atmaca, M. (2012). İran'da Sünni Grupların Sosyal, Kültürel, Dini Yapılanmaları ve Türkiyenin Bu Gruplara Yönelik Politikaları. T.C. Başbakanlık Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı, Ankara.
• Attar, A. (2006). İran'ın Etnik Yapısı. Divan Yayıncılık, Ankara.
• Bahurmoz, A. (2006). The Analytic Hierarchy Process: A Methodology for Win-Win Management. JKAU: Econ. & Adm. 20 (1): 3-16.
• Barnes , J. and Jaffe , A. M. (2006). The Persian Gulf and the Geopolitics of Oil. Survival 48 (1): 143-162.
• Barrett, R. C. (2014). Islam: Ideology and Conflict, The JSOU Press, Florida.
• Beşiriye, H. (2009). İran'da Devlet, Toplum ve Siyaset. Ağaç Kitapevi, İstanbul.
• Bilgetürk, İ. (2018). İran'ın Suriye Politikası Bağlamında Şiilik ve Şii Milisler. Ankasam Bölgesel Araştırmalar Dergisi 2 (2): 398-438.
• Birsel, H. (2013). İran'ın Jeopolitik Özelliklerinin Değişik Açılaran İncelenmesi. In Arap Baharında Son Durak İran, H. Birsel (Ed.) 19-38, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• Boroumandi, M., Khamehchiyan, M. and Nikoudel, R. (2014). Using of Analytic Hierarchy Process for Landslide Hazard Zonation in Zanjan Province, Iran. Engineering Geology for Society and Territory 2 (XIII): 951-955.
• Boylu, E. and Temizyürek, F. (2015). İran'da Türkçenin Dünü ve Bugünü. Hacettepe Üniversitesi Yabancı Dil Olarak Türkçenin Araştırılması Dergisi 2 (2): 95-106.
• Canyurt, D. (2018). Kazananı Olmayan Savaş "Suriye İç Savaşı": Neden Bitmedi, Barış Nasıl Gelebilir? Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme 14 (4): 1103-1120.
• Chitadze, N. (2012). Geopolitical Interests of Iran in South Caucasus and Georgian-Iranian Relations. Journal of Social Sciences 1 (2): 5-12.
• Collier, P. (2000). Economic Causes of Civil Conflict and their Implications for Policy. Planeación y Desarrollo XXXI (1): 5-26.
• Collier, P. and Hoeffle, A. (2004). Greed and Grievances in Civil War. Oxford Economic Papers 56: 563-595.
• Çetin, B. (2017). Toplumsal Bir Eylem Biçimi Olarak Traktör Futbol Takımı Bağlamında Jeopolitik Tasavvur Oluşturma Süreci. The Journal of Academic Social Science Studies 62: 317-331.
• DEİK, TİM and KPMG. (2020). Ambargo Sonrası İran Ekonomik ve Ticari Etki Analizi.//www.deik.org.tr:https://www.deik.org.tr/uploads/ambargo_sonrasi_iran_ekonomik_ve_ticari_etki_analizi.pdf adresinden alınmıştır. LastAccess:18.09.2020.
• Dias, A. M. (2013). Introduction: Understanding conflict and processes of state formation, reconfiguration and disintegration in the Horn of Africa. In State and Societal Challenges in the Horn of Africa: Conflict and Processes of State Formation, Reconfiguration and Disintegration, A. M. Dias (Ed.) 3-13, Center of African Studies (CEA)/ISCTE-IUL, Lisbon.
• Davutoğlu, A. (2011). Küresel Bunalım. Küre Yayınları, İstanbul.
• Davutoğlu, A. (2012). Stratejik Derinlik. Küre Yayınları, İstanbul.
• Deniz, A. (2015). Kimlik, Küreselleşme, Sivil Toplum, Sosyal Medya. In Toplumsal Hareket Teorileri ve Ortadoğu İsyanları, A. Deniz (Ed.) 65-100, Orion Kitapevi, Ankara.
• Doğan, K. and Alizadeh, N. (2020). İran’da Rant Üretici Politikaların Gelir Dağılımı Üzerindeki Etkilerinin Etnik, Mezhepsel ve Bölgesel Özelliklere Göre İncelenmesi. Ankara SBF Dergisi 75 (1): 163-191.
• World Bank (2020). www.worldbank.org/en/country/iran/overview. https://www.worldbank.org/en: https://www.worldbank.org/en/country/iran/overview adresinden alınmıştır. LastAccess:11.09.2020.
• World Bank (2020). www.worldbank.org/en/country/iran/publication/economic. www.worldbank.org/en/: https://www.worldbank.org/en/country/iran/publication/economic-update-october-2019 adresinden alınmıştır.
• Egnal, M. (2011). The Economic Origins of the Civil War. OAH Magazine of History 25 (2): 29-33.
• Ehteshami , A. and Mohammadi, A. (2017, June). Iran’s Discourses and Practices in the Mediterranean Since 2001. Roma, Italy.
• Einian, M., and Souri, D. (2020). Poverty Maps of Iran. econ.cam.ac.uk: http://www.econ.cam.ac.uk/people-files/faculty/km418/IIEA/IIEA_2018_Conference/Papers/Einian_Poverty%20Maps%20of%20Iran.pdf adresinden alındı. Last Access: 08. 09. 2020.
• Ekşi, M. (2017). İran’ın Transosyal VE Teopolitik – Şiilik – Temelli Kamu Diplomasisi. Bölgesel Araştırmalar Dergisi 1 (2): 46-66.
• Elçi, İ.H. (2019). İran Jeopolitiğinin Enerji Politiklarına Etkisi. International Journal of Political Studies 5 (3): 154-173. Erendor, M. (2018). İran'da Türk Kimliği. Kamer Yayınları, İstanbul.
• Eroğlu, Y. (2016). Demografik Özelliklerin İran Jeopolitiğine Etkisi. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler AnaBilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Erol, M.S. and Bilgetürk, İ. (2020). Mehdilik Anlayışı Kapsamında İran Dış Politikası Üzerine Bir İnceleme. Ankasam Bölgesel Araştırmalar Dergisi 4 (1): 240-280.
• Evcim, N., Güneş, S. and Karaalp Orhan, H.S. (2019). Yoksulluk ve Ekonomik Göstergeler Arasındaki İlişki: Mena Bölgesi Analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (36): 291-310.
• Fanni, Z. (2006). Cities and urbanization in Iran after the Islamic revolution. Cities 23(6): 407–411.
• Fearon , J. D. and Laitin, D. D. (2003). Ethnicity, Insurgency, and Civil War. American Political Science Review, 97 (1): 75-90.
• Florida, R. and Mellander, C. (2017). The Geography of Economic Segregation. CESIS Electronic Working Paper Series 457: 1-21.
• Gelvin, J. (2014). Arap İsyanlarını Anlamak. In Ortadoğu: Direniş, Devrim, Emperyalizm, Y. Çetinkaya (Ed.) 63-88, İletişim Yayıncılık, İstanbul.
• Gersovitz , M. and Kriger, N. (2013). What Is a Civil War?A Critical Review of Its Definition and (Econometric) Consequences. The World Bank Research Observer 28 (2), 159-190.
• Golmohammadi, V. (2019). The Foreign Policy of the Islamic Republic of Iran: Prospects for Change and Continuity. All Azimuth 8 (1): 93-102.
• Gürkaş, B. (2007). Bölgesel Bir Güç Olarak İran'ın Jeopolitik Konumu. Marmara Üniversitesi Ortadoğu Enstitüsü Ortadoğu Siyasi Tarihi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Hafeziniya, M. (2017). İran Jeopolitiği ve Siyasi Coğrafyası. İraniyat Yayınları, Ankara.
• http://www.mfa.gov.tr. (2019). www.mfa.gov.tr: http://www.mfa.gov.tr/iran-kunyesi.tr.mfa adresinden alınmıştır. Last Access: 09. 04. 2020.
• https://www.aa.com.tr. (2019). www.aa.com.tr: https://www.aa.com.tr/tr/ulke-profilleri/iran/903459 adresinden alınmıştır. Last Access: 09. 04. 2020.
• İşbilen, E. (2009). Nükleer Satranç, Ozan Yayıncılık, İstanbul.
• Jackson, R. (2001). The state and internal conflict. Australian Journal of International Affairs 55 (1): 65–81.
• Jones , S. (2009). The Islamic Republic of Iran: An introduction. House of Commons Library, United Kingdom. Karadağ, S. (2019). Değişen Dengeler ve İran Kürtleri. İnsamer, İstanbul.
• Karadeniz , Y. (2012). İran Tarihi (1700-1925). Selenge Yayınları, İstanbul.
• Kim, H. S. (1998). Analysis of the Gap Between Growth and Quality of Life in the Third World. National Social Science Journal 10 (2): 84-90.
• Kim, H. S. (2006). The Determinants of Internal Conflict in the Third World. The Whitehead Journal of Diplomacy and International Relations 91: 91-106.
• Konukçu, Y. (2018a). Jeopolitik Güç Mücadelesi ve Basra Körfezinin Önemi. Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi 9 (2): 19-36.
• Konukçu, Y. (2018b). İran’ın Bölgesel Güvenlik Stratejisi: Bir Güç Döngüsünün Değerlendirilmesi. Bitlis Eren Üniversitesi Akademik İzdüşüm Dergisi 3 (3): 74-91.
• Kum, G., Sönmez, M. E. and Karabaş, M. (2019). Determination of Solar Energy Potential in Gazi̇antep Province by Analytical Hierarchy Process Method (AHP). Journal of Geography 39: 61-72.
• Lale, A. (2019). İran'ın Beluç Sorunu. International Social Science Studies Journal, 5 (47): 5908-5917.
• Massey, D. S. and Danton, N. A. (1993). American Apartheid: Segregation And The Making of the Underclass. Harvard University Press, Cambridge, Ma.
• Macdonald, H. (2002). Geopolitics and Middle East Conflict. Norwegian Institute for Defence Studies, Oslo.
• Okyar, O. (2014). İran ve Demokrasi. Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Omelicheva, M. Y. (2012). Russia’s Foreign Policy Toward Iran: A Critical Geopolitics Perspective. Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 14 (3): 331-344.
• Özdemir , M. S. and Saaty, T. L. (2006). The Unknown in Decision Making What to Do About It. European Journal of Operational Reserarch 174: 349-359.
• Parsons , T. and Merton , R. K. (2011). Conflict and Critical Theories. In The Social Lens : An Invitation to Social and Sociological Theory, L. Coser, R. Dahrendorf, R. Collins and K. Allan (Ed.) 211-241, Pine Forge Press/Sage Publications, Los Angeles.
• Pullan, W. (2011). Conflıct In Cıtıes And The Contested State. University of Cambridge, Cambridge.
• Rakel, E. P. (2008). The Iranian political elite, state and society relations, and foreign relations since the Islamic revolution, University of Amsterdam, Amsterdam.
• Ranjipour, A. (2020). Poverty in Iran: An Introduction. iranwire.com9: https://iranwire.com/en/features/5829 adresinden alındı. Last Access: 05. 12. 2020.
• Saaty, T. L. (1990). How to Make a Decision: the Analytic Hierarchy Process. European Journal of Operation Research 48: 9-26.
• Salihi, E. (2019). Orta Doğu’da Oluşan Yeni Dengeler ve Şii Hilali Söylemi. Bilgi Strateji Dergisi, 2 (4): 183-202).
• Sanyürek, M.B. (2018). Şii Jeopolitiği ve İran. Socıal Mentalıty And Researcher Thınkers Journal 4(14):1139-1160.
• Saraçlı, M. (2008). İran'da Azınlıklar. Akdaemik Orta Doğu 2 (4): 159-180.
• Sarıkaya, Y. (2008). Tarihi ve Jeopolitik Boyutlarıyla İran'da Miliyetçilik. Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Sönmez, M. E. (2011). An Analysis of the Earthquake Damage Risk Based On Geographic Information System (GIS) As Example: Zeytinburnu (Istanbul). Türk Coğrafya Dergisi 56: 11-22.
• Stratfor (2011). Stratfor Worldview. https://worldview.stratfor.com/:http://www.pilsch.gatech.edu/Readings/GeopoliticsOfIran.pdf adresinden alındı. Last Access: 01 15. 01. 2021.
• Şen, A. and Şen, Y. (2015). Sosyal Medya, İletişim Hakkı ve İfade Özgürlüğü Üzerine Bir Değerlendirme. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 17 (2): 122-136.
• Şen, G. and Güngör, E. (2018). The use of analytic hierarchy process method in choosing the best tree type for industrial plantations: The case of Kastamonu Province. Turkish Journal of Forestry 19 (1): 63-75.
• Tüysüzoğlu, G. (2011). Toplumsal Kimliğe Dayalı Güvenlikleştrimenin Siyasal Sorunlar Bağlamında İrdelenmesi:Belucistan Örneği. Güvenlik Stratejileri 11 (21): 39-87.
• Tüysüzoğlu, G. (2013). Kürt ve Beluci Ulusçuklarının Benzeşen Ayrışan Yönleri. In Ortadoğu Yıllığı 2013, K. İnat (Ed.) 415-442, Açılım Kitap, İstanbul.
• Ünal, Ö. F. (2012). Performans Değerlemede Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) Uygulamaları. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi I: 37-55.
• Wind, Y., & Saaty, T. L. (1980). Marketing Application of the Analytic Hierarchy Process. Management Science 26 (7): 641-658.
• Yavuz, H. (2014). İran'ın Etnik Kompozisyonu ve Siyasal Güç Açısından Etkileri. In İran:Değişen İç Dinamikler ve Türkiye-İran İlişkileri, T. Soyalp (Ed.) 81-100, Gazi Kitapevi, Ankara.
• Yenisey, G. (2008). İran'da Etnopolitik Hareketler 1922-2004. Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Zeinolabedin, Y., Yahyapour, M. S. and Shirzad, Z. (2009). Geopolitics and Environmental Issues in the Caspian Sea. Caspian J. Env. Sci. 7 (2): 113-121.