Study Of The Chronotope Context Of The Book of Dede Korkut

Yıl 2018, , 213 - 231, 31.01.2018

Gonca Kuzay Demir

https://doi.org/10.17067/asm.359497

Öz

The
Book of Dede Korkut, considered one of the most important works of Turkish folk
literature, has been reached today with two written copies, in Dresden and
Vatican, and a great number of versions in oral culture. The Book of Dede
Korkut, which was introduced to the world of science quite late compared to
it‘s value, has been subject to more research in recent years. The Book of Dede
Korkut describes the philosophy of life and lifestyle of Oguz‘s. However, it is
owned by all Turkish tribes. This is due to the fact that the work is part of
the tradition of oral narration and the combination of time and space used in the
work establish a link between the past and the future and the work has values
which reach universally from the locality. For this reason, relation between
the time and space in The Book of Dede Korkut is very important. In this study;
relation between time and space in the Book of Dede Korkut was discussed. The
chronotope theory of M. M. Bakhtin, which deals with time and space relation in
a theoretical framework, was used in the review. Firstly, the term of
"chronotope" and the basic features of the theory that Bakhtin were
explained. Then the chronotops of The Book of Dede Korkut, which has an
important place among the Turkish epics, were determined and and the
functions of the chronotops in the narrative were emphasized. Thus, in the
context of chronotopes, the characteristics of Dede Korkut's narratives bearing
the past from the past were determined.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, Bahktin, Epic, Chronotope, Time, Space

Dede Korkut Kitabı’nın Kronotop Bağlamında İncelenmesi

Öz

Türk halk edebiyatının en önemli
eserlerinden biri olarak kabul edilen Dede Korkut Kitabı, günümüze biri
Vatikan’da diğeri ise Dresden’de bulunan yazılı iki nüsha ve sözlü kültürde
sayısız versiyonları ile ulaşmıştır. Değerine nazaran geç bir tarihte bilim
dünyasına tanıtılan Dede Korkut Kitabı, özellikle son yıllarda oldukça fazla
araştırmaya konu olmuştur. Dede Korkut Kitabı, Oğuz boyunun dünya görüşünü ve
yaşam tarzını anlatan bir eser olmakla birlikte, tüm Türk boyları tarafından
sahiplenilmektedir. Bu durum eserin sözlü anlatı geleneğinin bir parçası
olmasından kaynaklandığı gibi, daha çok eserde kullanılan zaman ve mekân
birlikteliğinin geçmiş ile gelecek arasında bir bağ kurarak, eserin yerelden
evrensele ulaşan değerlere sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle Dede
Korkut Kitabı’ndaki zaman ve mekân ilişkisi son derece önemlidir. Bu makalede;
Dede Korkut Kitabı’ndaki zaman ve mekân ilişkisi üzerinde durulmuştur.
İncelemede zaman ve mekân ilişkisini bir kuramsal çerçevede ele alan, M. M.
Bakhtin’in kronotop kuramı kullanılmıştır. Bu nedenle öncelikle Bahktin’in
edebiyat teorisine kazandırdığı “kronotop” terimi ve kuramın temel özellikleri
açıklanmış, daha sonra Dede Korkut Kitabı’nda yer alan kronotoplar belirlenip,
kronotopların anlatmalardaki işlevleri üzerinde durulmuştur. Böylelikle
kronotoplar bağlamında, Dede Korkut anlatmalarını geçmişten geleceğe taşıyan
özellikler tespit edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, Bahktin, destan, kronotop, zaman, mekân

Kaynakça

• Bakhtin, M. M. (1987). Response To a Question From Novy Mir. Speech Genres& Other Late Essays, Ed. Caryl Emerson, Michael Holquist. Trans: Vern W. Mcgee. New York Times Book Review. Austin: University of Texas Press.
• Bakhtin, M. M. (2001). Karnavaldan Romana Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar. Çev: Cem Soydemir, Der: Sibel Irzık. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Banarlı, N. S. (1987). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi I. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Bastem, N. (2017). Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü Destanı ve Axel Olrik’in Epik Yasaları. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.59, Erzurum, s.389-400.
• Bayat, F. (2003). Dede Korkut Oğuznameleri Çerçevesinde Epik Zamanla Epik Mekânın Birliği. Folklor/Edebiyat, C.9, S.33, s. 99-110.
• Bekki, S. (2015). Dedem Korkut Kitabı’nın Mukaddimesi İle Boylar Arasındaki Organik Bağ. Millî Folklor, Yıl 27, Sayı 107, s.5-13.
• Bilgin, A. A. (2004). Dede Korkut Kitabında Mistik Öğeler. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C.XXXII, İstanbul, s. 47-52.
• Boratav, P. N. (1984). 100 Soruda Türk Folkloru. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Duymaz, A. (1998). Dede Korkut Kitabı’nda Alplığa Geçiş ve Topluma Katılma Törenleri Üzerine Bir Değerlendirme. İkinci Uluslararası Dede Korkut Kollokyumu, TDAY Belleten, 1998/1, s. 39-50.
• Duymaz, A. (2005). Oğuz Kağan Destanı’ndan Dede Korkut’a Toy Geleneğinin Simgesel Anlamı ve Türk Paylaşım Modeli. Karadeniz Araştırmaları, II/5, s. 37‐60.
• Ergin, M. (1989). Dede Korkut Kitabı I Giriş-Metin-Faksimile. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ergin, M. (2002). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Güven, Özbay-Gülten Hergüner (1999). Türk Kültüründe Avcılığın Temel Dayanakları. PAÜ. Eğitim Fakültesi Dergisi, S.5, s. 32-48.
• Kaplan, M. (2006). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 1. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karakaş, R. (2012). Dede Korkut Hikâyelerindeki Bey Oğullarının Nitelikleri ve İşlevleri. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 21, Sayı 1, s. 155-168.
• Karakaş, R. (2013). Dede Korkut Hikâyelerinde “Tutsaklıktan Kurtarma Motifi” Ve “Bey Oğulları” Arasındaki İlişki. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/1, s. 1867-1879.
• Öncül, K. (2009). Türk Kültüründe Av Ceza İlişkisi. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/3, s. 1680-1688.
• Özdarıcı, Ö. (2011). Anlatı Tekniği Açısından “Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Destanı”nı Bir Çözümleme Denemesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 4, S.16, s. 371-380.
• Sarpkaya, S. (2015). Dede Korkut Kitabı’nda Olağanüstü Tipler. Milli Folklor, Yıl 27, Sayı 107, s. 97-107.
• Sözen, M. (2008). Bahktin’in Romanda Kronotop Kavramı ve Sinema. Akdeniz Sanat, s. 91-107.
• Şahin, H. İ. (2012). Türk Destanlarındaki Aile Algısı Üzerine Bir Değerlendirme. Karadeniz Araştırmaları, S. 33, s. 117-138.