Yukarıköy (Çanakkale-Ayvacık) Geleneksel Yörük Dokumaları

Yıl 2018, , 219 - 233, 15.10.2018

Naime Didem Öz , Aysegül Koyuncu Okca

https://doi.org/10.17067/asm.437958

Cited By: 1

Öz

Çanakkale yöresinde Ayvacık, Ezine, Çan ve Kaz
Dağları’nda bulunan yerleşim yerlerinin hemen hepsi birer halı ve düz dokuma
yaygı merkezidir. Ezine ile Ayvacık İlçeleri arasında yer alan Yukarıköy’de de
dokumacılığın geçmişi oldukça eskidir. 1945-1950’li yıllara kadar yaylak-kışlak
hayatı süren ve Karakeçili Aşireti’ne bağlı olan yöre halkı bu tarihten sonra
yerleşik hayata geçmiştir. Çanakkale yöresi dokumaları genel olarak Türk
dokumalarında görülen karakteristik özellikleri bünyesinde barındırmaktadır.
Canlı renklerin kullanıldığı Çanakkale dokumalarında, kırmızı, lacivert ve
beyaz ile birlikte bordo, mavi, sarı, yeşil ve mor gibi renkler de kullanılır.

Teknoloji, bilim, sanayi ve iletişim becerilerindeki
hızlı değişim ve gelişmeler dokumacılık alanındaki birçok uygulamayı ortadan
kaldırmıştır. Geçmişte Yörükler kendi koyunlarından elde ettikleri yünleri,
yine kendileri çeşitli doğal boyama teknikleri ile renklendirmişler ve iplik
haline getirmişlerdir. Bugün ise dokumalarda sentetik boyalar ile
renklendirilmiş iplikler kullanılmaktadır.

Yukarıköy’de geçmişte yoğun olarak üretimi yapılmış
olan düz dokumalar sadece yaygı ve çeyiz amaçlı kullanılmamış, yorgan olarak da
soğuk kış günlerinde bu dokumalardan yararlanılmıştır. Karakeçili Yörükleri’nin
bir âdeti olarak her gelinin çeyizinde bulunan bu geleneksel dokumalar kına
gecelerinde de fonksiyonel olarak kullanılmıştır. Yukarıköy’de sünnet
düğenlerinde kullanılmak üzere hâlen dokuma yapılıyor olması araştırma konusu
açısından oldukça önemli ve sevindirici bir olaydır. Bu çalışmada Yukarıköy
dokumacılığından ve dokumacılığa bağlı unutulan değerlerden bahsedilerek, bu
kültürün geleneksel sanatlar açısından önemine dikkat çekilmiştir. Çalışmanın
gerçekleşmesi için yöntem anlayışı ışığında amaca ulaşmada gerekli araçlar olan
alan araştırması, kaynak kişi görüşmesi ve literatür taraması teknikleri
kullanılmıştır. Ayrıca yöre dokumaları tarafımızdan fotoğraflanarak
belgelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Yörük, Geleneksel Dokumalar, Halı, Kilim

Kaynakça

• Bayraktaroğlu, S. (1985). Çanakkale Halıları. Vakıflar Dergisi, Sayı:19.
• Bulduk, Ü. (1997). İdari ve Sosyal Açıdan Karakeçili Aşiretleri ve Yerleşmeleri. Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı: 30.
• Cömert, B. (1995). Mitoloji ve İkonografi, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• Deniz, B. (1998). Ayvacık (Çanakkale) Yöresi Düz Dokuma Yaygıları (Kilim-Cicim-Zili), Duman Ofset, Atatürk Kültür Merkezi Yayını: 169, Ankara.
• Deniz, B. (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, Atatürk Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını: 215, Ankara.
• Erbek, G. (1986a). Dokuma İşleme ve Örgülerdeki Koç Boynuzu Örgesi. Antika Dergisi, Sayı: 10.
• Erbek, G. (1986b). Anadolu Motifleri Sergisi, İzmir.
• Eren, R. (1990). Çanakkale ve Yöresi Türk Devri Eserleri, İstanbul.
• Eröz, M. (1969). Türkmenlerin Türkleşmesi, S.K. Kitapları, İstanbul.
• Sümer, F. (2013). Yörükler, DİA, Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt: 43, İstanbul.
• Yaşar, O. ve Örge Yaşar, F. (2010). Ayvacık, Bayramiç, Çan, Ezine ve Yenice (Çanakkale İli) İçelerinde Köy Adlarının Kaynakları-The Origin of Village Names in The Counties of Ayvacik, Bayramic, Can, Ezine and Yenice (Province of Canakkale). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi-The Journal of International Social Research, Volume: 3, Issue: 11.
• Mehmet Yahya Yavaş, 1972 doğumlu, İlkokul Mezunu, Köy Muhtarı, Yukarıköy, 06.08.2017 tarihli görüşme.
• Mevlüde Kurt, 1948 doğumlu, Okuma-yazma bilmiyor, Ev Hanımı, Yukarıköy, 31.07.2017 tarihli görüşme.
• Necati Uçar, 1985 doğumlu, İlkokul Mezunu, Şöför, Yukarıköy, 31.07.2017 tarihli görüşme.
• Neslihan Yavaş, 1947 doğumlu, Okuma-yazma bilmiyor, Ev Hanımı, Yukarıköy, 31.07.2017 tarihli görüşme.
• Ünzüle Sevinç Çolak, 1988 doğumlu, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı, Yukarıköy, 31.07.2017 tarihli görüşme.
• Ünzüle Yılmaz, 1944 doğumlu, Okuma-yazma bilmiyor, Ev Hanımı, Yukarıköy, 31.07.2017 tarihli görüşme.