Accordıng to Ottoman Archıve Documents Persecutıons of Armenıan Revolutıonarıes Agaınst Armenıans in Mush (1892-1906)

Yıl 2019, , 1 - 14, 24.01.2019

Mustafa Çabuk , Semra Tombul

https://doi.org/10.17067/asm.503797

Cited By: 2

Öz

 The 1877-1878 war, known as 93 war between the Ottoman Empire and Russia was ended with the defeat of the Ottoman Empire.After that war  the Treaty of Berlin was signed. The European states put a clause into the Berlin Treaty related to the Armenian nation living in the Ottoman geography. Thus, the Armenian question became an international problem. It was used as an excuse by the great states to intervene in the internal affairs of the Ottoman State. After this date, the Armenians increased their revolt and revolutions against the Ottoman State. European States supported these uprisings politically, financially and morally. The Armenians had dreamed that as a result of these uprisings, European states would send military troops to the Ottoman State and with the help of these powers an independent Armenian state would be established.  For these aims, the Armenians started to organize committees for the rebellion against the Ottoman State. One of the places where the Armenian revolution committees were active was Sanjak of Mush which was belonging to Bitlis Province. In Sanjak of Mush, the Armenian revolutionaries first started their rebellion with economic excuses in 1885. There was a big rebellion in Sanjak of Mush and Town of Sason in 1894. In these periods, great massacres were carried out by the Armenian revolutionaries in the Sanjak of Mush and its environment. Armenian revolutionaries carried out massacres against not only to  the Muslim people but also to the Armenians who did not support the rebellion movement and who were loyal to the state  in  Sanjak center  of Mush and its’ periphery. Armenian rebels burned houses, schools and churches belonging to Armenians in villages that did not support the rebellion. Armenian rebels burned the houses, schools and churches of the Armenians who did not support the rebellion. On the other hand, Armenian revolutionary organizations wanted to accuse the Muslim people of the persecution of the Armenian people. They made propaganda in this direction. However, as a result of the investigation, it was determined that the events were carried out by the members of the Armenian Revolutionary Committee.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Mush Sanjak, Armenian Committee, Rebellion

OSMANLI ARŞİV BELGELERİNE GÖRE MUŞ’TA ERMENİ İHTİLALCİLERİN ERMENİLERE ZULMÜ (1892-1906)

Öz

Osmanlı Devleti
ile Rusya arasında 1877-1878 yıllarında 93 harbi meydana geldi. Savaş Osmanlı
Devleti’nin mağlubiyeti ile sona erdi. Avrupa devletleri, savaş sonrası
imzalanan Berlin Antlaşması’na Osmanlı coğrafyasında yaşayan Ermenilerle ilgili
bir madde koydurdu. Böylece Ermeni meselesi uluslar arası bir sorun haline
geldi. Büyük devletlerin Osmanlı Devleti’nin iç işlerine müdahale etmeleri için
bir bahane olarak kullanıldı. bu tarihten sonra Ermenilerin Osmanlı Devleti’ne
karşı isyan ve ihtilal hareketleri arttı. Avrupalı devletler bu isyanları maddi
ve manevi olarak desteledi. Ermeniler bu isyanlar sonucu Avrupalı devletlerin
Osmanlı Devleti’ne müdahale etmesini ve bunun sonucu olarak bağımsız bir
Ermenistan’ın kurulmasını hayal ediyorlardı. Bu amaçlar doğrultusunda,
Ermeniler Osmanlı Devleti’ne karşı isyan için komiteler kurup örgütlenme
faaliyetlerine başladılar. Ermeni ihtilal komitelerinin faal olduğu yerlerin
başında Bitlis Vilayeti’ne bağlı olan Muş Sancağı gelmekteydi. Ermeni
ihtilalcılar, Muş Sancağı’nda ilk olarak 1885 yılında ekonomik bahanelerle
isyan hareketlerini başlattılar. Muş Sancağı ve buraya bağlı Sason Kazası’nda
1894 yılında büyük çaplı bir isyan çıktı. Bu dönemlerde Muş sancağında Ermeni
ihtilalciler tarafından büyük çaplı katliamlar yapıldı. Ermeni ihtilal
örgütleri, Muş Sancak merkezi ve bağlı kazalarda katliamlar gerçekleştirirken
sadece Müslüman ahaliyi değil ayrıca isyan hareketine destek vermeyen ve
devlete sadık olan Ermenileri de katlettiler. Ermeni isyancılar, isyana destek vermeyen
köylerdeki Ermenilere ait evleri, mektepleri ve kiliseleri yaktılar. Ermeni
ihtilal örgütleri, Ermeni halka yönelik zulüm faaliyetleri için Müslüman halkı
suçlamak istedi. Bu yönde propaganda yapıldı. Fakat yapılan tahkikat
neticesinde olayların Ermeni İhtilal Komitesi üyelerince gerçekleştirildiği
tespit edildi. 

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Muş Sancağı, Ermeni Komitesi, İsyan

Kaynakça

• Dâhiliye Şifre Kalemi
• DH.ŞFR. 181/49
• DH.ŞFR. 263/49
• DH.ŞFR. 270/ 46
• DH.ŞFR. 298/ 12
• DH.ŞFR. 316/49
• DH.ŞFR. 326/ 136
• Dâhiliye Nezareti Tesrî-i Muamelat Komisyonu
• DH.TMIK.M. 89/ 37
• DH.TMIK.M. 113/ 31
• DH.TMIK.M. 176/ 18
• DH.TMIK.M. 235/ 6
• Hariciye Nezareti Siyasî Kısım
• HR.SYS. 2739/ 34
• HR.SYS. 2755/ 36
• Sadaret Mektubî Mühimme
• MKT.MHM. 625/ 14
• MKT.MHM. 696/ 1
• Yıldız Arşivi Hususi Maruzat
• Y.A.HUS. 265/ 64
• Y.A.HUS. 318/ 51
• Y.A.HUS. 418/ 61
• Y. A. HUS. 418/ 114
• Yıldız Mütenevvi Maruzat
• Y.MTV. 220/ 137
• Osmanlı Arşiv Belgelerinde Ermeniler (1915-1920), Başbakanlık devlet arşivleri genel müdürlüğü Osmanlı arşivi daire başkanlığı yayınları, Ankara, 1995.
• Akşin, S. (2014). Osmanlı devleti 1600-1908, İstanbul: Cem yayınevi,
• Erdoğan, C. ( 1983). Ermeni komitelerin Amal ve Harekât-ı ihtilaliyyesi, Ankara: Başbakanlık basımevi,
• Erickson, E., J.(2015). Osmanlılar ve Ermeniler, İstanbul: Timaş yayınları,
• Gürün, K. (2010). Ermeni dosyası, İstanbul: Remzi kitabevi,
• Halaçoğlu, Y. (2015). Ermeni tehciri, İstanbul: Babıali kültür yayıncılığı,
• Hocaoğlu, M.(1976). Tarihte Ermeni mezalimi ve Ermeniler, İstanbul: Anda dağıtım,
• Kanar, M.(2001). Ermeni komitelerinin Emelleri ve ihtilal hareketleri meşrutiyetten önce ve sonra, İstanbul: Der yayınları,
• Karacakaya, R. (2017). Ermenilere yönelik Ermeni terörü, İstanbul: İdeal kültür yayıncılık,
• San, M. S.(1966). Doğu Anadolu ve Muş’un izahlı kronolojik tarihi, Ankara: Özel yükseliş koleji yayınları,
• Şaşmaz, M. (2013). İngiliz konsolosları ve Ermenilerin katliamı iddiaları, , Ankara: Atatürk araştırma merkezi yayınları,