Özbek Ceditçi Hamza Hakimzoda Niyoziy’nin Tiyatro Faaliyetleri ve Zaharli Hayot Yohud Ishk Qurbonları (Zehirli Hayat Yahut Aşk Kurbanları) Piyesi

Yıl 2020, , 418 - 432, 04.02.2020

Tugba Bilveren

https://doi.org/10.17067/asm.645826

Cited By: 1

Öz

Cedit tiyatrosunun
amacı, siyasi ve sosyal hadiselerin yansıtılması, eğitimli ve aydın olma
düşüncelerinin, hürriyet bilincinin halka kolay ulaştırılması olmuştur. Halktan
büyük ilgi ve takdir gören Cedit tiyatrosu, eğitimde yenileşmeyi temel almış,
karşılaşılan tüm olumsuzlukların aslında eğitimsizlikten ve cahillikten
kaynaklandığını vurgulamıştır. İşgal ve sömürgeden kurtulmanın çaresi olarak
yenileşmenin şart olduğunu savunan Ceditçiler, genç nesillerin modern
yöntemlerle eğitilmelerinde ısrarcı olmuşlardır. 20.yy’ın ilk yıllarında Özbek
milli tiyatrosunun meydana gelmesinde ve aydınlanma hareketinin oluşmasında en
büyük pay Ceditçi aydınlarındır. Çağdaş medeniyet seviyesine yükselmenin halkı
bilinçlendirmeyle olacağını ve bunun için en kestirme ve etkili yolun tiyatro
olduğunu düşünen Ceditçilerin en önemli temsilcilerinden biri de Hamza
Hakimzoda Niyoziy’dir. Özbek edebiyatına büyük katkıları olan Hamza, iyi bir eğitimci,
iyi bir şair ve önemli bir tiyatro yazarıdır. 40’tan fazla sahne eseri bulunan
Hamza’nın hayatı ve eserleri pek çok çalışmaya konu olmuş, Özbekistan Devlet
Sanatçısı unvanıyla ödüllendirilmiştir. Pek çok yere adı verilmiş olan Hamza
Hakimzoda’nin çalışmamıza konu olan Zaharli
Hayot Yohud Ishk Qurbonlari isimli piyesi insan hayatına kast edecek
seviyelerdeki geri kalmışlığın doğurduğu sonuçları, eğitilmemiş ailelerin
sebebiyet vereceği çarpık durumları işlemiştir. Özellikle gençlerin
eğitilmesine önem veren Hamza Hakimzoda, Özbeklerin bu bağlamda manevi
destekçisi olmuştur. Çalışmamızda yazarın biyografisinin yanı sıra Zaharli Hayot Yohud Ishk Qurbonlari
(Zehirli Hayat Yahut Aşk Kurbanları) piyesine yer verilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Tiyatro, Ceditçiler, Hamza Hakimzoda, Piyes

Uzbek Jadıdıst Hamza Hakımzoda Nıyozıy’s Theatre Actıvıtıes and Play of Zaharli Hayot Yohud Ishk Qurbonları (Zehirli Hayat Yahut Aşk Kurbanları)

Öz

The aim of the Jadid theater was to reflect political and social events, to
educate and enlightened thoughts and to bring freedom of consciousness to the
public easily. The Jadid theater, which has received great interest and
appreciation from the public, is based on innovation in education and
emphasizes that all the problems encountered are in fact caused by lack of
education and ignorance. Jadidists, defending the necessity of modernization as
a cure for invasion and colonial liberation, insisted on educating the younger
generations with modern methods. In the first years of the 20th century, the
Jadidist intellectuals had the biggest share in the formation of the Uzbek
national theater and the formation of the enlightenment movement. Hamza Hakimzoda Niyoziy is one of the most important representatives of the
Ceditists who think that the rise to the level of contemporary civilization
will be through public awareness and the most direct and effective way to do so
is theater. He is a great educator, a good poet and an important theater
writer. With more than 40 scenes, Hamza's life and works have
been the subject of many works and he was awarded the title of State Artist of
Uzbekistan. Hamza Hakimzoda, who has been named in many places, is the subject
of our study, Zaharli Hayot Yohud Ishk
Qurbonlari, has processed the consequences of backwardness at levels that
would mean human life, and the distorted situations that would be caused by
uneducated families. Hamza Hakimzoda, who attaches importance to the education
of young people, has been the spiritual supporter of the Uzbeks in this
context. In addition to the biography of the author, Zaharli Hayot
Yahud Ishk Qurbanlari (Poisoned Life Or Love Victims) will be included in our
study.

Anahtar Kelimeler

Theatre, Jadidists, Hamza Hakimzoda, play

Kaynakça

• Baydemir, H. (2011). Özbekistan’da geleneksel tiyatronun bir şubesi: Maskarabazlık ve Kızıkçılık. Turkish Studies, Volume 6/1, winter 2011, 763-777.
• Karakaş, Ş. (2001). Türkistan’da ilk tiyatro faaliyetleri ve Pederkuş piyesi. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi sosyal Bilimler Dergisi, 2, 162-185.
• Mirzayev, S.; Shermuhammedov, S. (1993). Hozirgi Zamon O’zbek adabiyeti tarixi. Taşkent: O’zbekiston.
• Mirzayev, S. (2005). XX. Asr O’zbek adabiyoti, Taşkent: Yangi Asr Avlodi.
• Rizayev, Sh. (1997). Jadid draması. Taşkent: Shark Nashriyet-Matbaa Koncherniyasining Bosh Tahririyati.
• Tursunboyev, S. (2005). Teatr tarixi. Taşkent: Bilim.
• Vurgun Yılmaz, S. (2014). Türkistan’da Ceditçilik hareketinin etkisinde tiyatro. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler dergisi, Aralık, c.16, s.2, 219-232.