Passage of the Black Sea Volunteer Fleet Through the Turkish Straits During the Russo-Japanese War (1904)

Yıl 2021, , 652 - 664, 22.01.2021

Abdurrahman Bozkurt

https://doi.org/10.17067/asm.777157

Öz

The regime of the Turkish Straits being internationally secured with the London Straits Treaty signed in 1841failed to satisfy Russia that also wanted warships belonging to Black Sea riparian states to have the right of passage through the Straits. Russians tried to change this regime, however, the 1856 Paris and 1878 Berlin Treaties revealed that this status quo was to be preserved. In the meantime, the Russians that planned to take advantage of the changes in the world balance, realized that objectives regarding the Turkish Straits was related to the navel fleets in the Black Sea gaining strength.
After the Berlin Treaty, Russians appealed for the warships they built in the Baltic Ports or purchased to be able to pass through the Turkish Straits unarmed, carrying civil personnel. Despite Britain’s reaction, the Ottoman State issued permission for a limited number of warships to pass through its Straits on the condition that they abided by the trade regulations. In parallel with this, the Russians formed a “Volunteer Fleet” in the Black Sea with donation campaigns. The Black Sea Volunteer Fleet that consisted of vessels that could also be converted into warships when required, managed to pass through the Straits by concealing its mission until the 1904-1905 Russo-Japanese War. However, when ships that were a part of this fleet passed through the Straits, and inspected merchant vessels in and around the Red Sea during the 1904-1905 Russo-Japanese War, this attracted a strong reaction from Britain. Russians that did not have the power to confront the English were forced to withdraw and were unable to make such an attempt again.
British Archive documents published under the title British Documents of the Origins of the War (1898-1914) and records of the House of Commons that will constitute the framework of this study that aims to examine international developments that occurred after these light warships, that were a part of the Black Sea Volunteer Fleet, passed through the Turkish Straits during the 1904-1905 Russo-Japanese War.

Anahtar Kelimeler

Turkish Straits, Black Sea, Russian Black Sea Fleet, Russian Black Sea Volunteer Fleet, London Straits Convention

Rus-Japon Savaşı Esnasında Karadeniz Gönüllü Filosu’nun Türk Boğazlarından Geçişi (1904)

Öz

Türk Boğazlarından geçiş rejiminin 1841 yılında imzalanan Londra Boğazlar Sözleşmesi ile uluslararası güvence altına alınması, Karadeniz’e kıyıdaş devletlere ait savaş gemilerinin de Boğazlardan geçme hakkına sahip olmasını isteyen Rusya’yı tatmin etmemişti. Ruslar bu rejimi değiştirmeye yönelik girişimlerde bulundular fakat 1856 Paris ve 1878 Berlin Antlaşmaları Boğazlarda statükonun muhafaza edileceğini göstermekteydi. Bu arada değişen dünya dengelerinden yararlanmayı planlayan Ruslar, Türk Boğazlarına yönelik hedeflerinin, Karadeniz’deki donanmalarının güçlenmesine bağlı olduğunu kavramışlardı.
Berlin Antlaşması’ndan sonra Ruslar, Baltık limanlarında inşa ettikleri ya da satın aldıkları savaş gemilerini silahsız bir şekilde ve sivil personelle Türk Boğazlarından geçirebilmek için müracaatlarda bulundular. İngiltere’nin tepkilerine rağmen sınırlı sayıda savaş gemisinin ticari kriterlere tabi olmak kaydıyla Boğazlardan geçişine Osmanlı Devleti tarafından müsaade edildi. Bununla eş zamanlı olarak Ruslar, bağış kampanyalarıyla Karadeniz’de sözde sivil amaçlı bir Gönüllü Filo meydana getirdiler. İhtiyaç halinde yardımcı savaş gemilerine dâhi dönüşebilecek potansiyele sahip gemilerden oluşan Karadeniz Gönüllü Filosu, 1904-1905 Rus-Japon Savaşı’na kadar misyonunu gizleyerek Boğazlardan geçti. Ancak 1904-1905 Rus-Japon Savaşı sırasında bu filoya bağlı gemilerin Boğazlardan geçerek Kızıldeniz ve çevresinde ticaret gemilerini denetlemesi İngiltere’nin şiddetli tepkisine neden oldu. İngiltere ile karşı karşıya gelecek güce sahip olmayan Ruslar geri adım atmak zorunda kaldılar ve bir daha da böyle bir teşebbüste bulunamadılar.
British Documents of the Origins of the War (1898-1914) başlığıyla yayımlanan İngiliz Arşiv belgeleri ve Avam Kamarası tutanaklarının iskeletini oluşturacağı bu çalışma 1904-1905 Rus-Japon Savaşı sırasında Karadeniz Gönüllü Filosu’na bağlı hafif savaş gemilerin misyonlarını gizleyerek Türk Boğazlarından geçişi ve sonrasında yaşanan uluslararası gelişmeleri incelemeyi hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk Boğazları, Karadeniz, Rus Karadeniz Filosu, Rus Karadeniz Gönüllü Filosu, Londra Boğazlar Sözleşmesi

Kaynakça

• British documents of the origins of the war (1898-1914) (BDOW). The Anglo-Russian Rapproachement (1903-1907). IV, London, 1929.
• Records from the British House of Commons.
• Burman, J., (2010). Britain’s Relations with the Ottoman Empire During the Embassy of Sir Nicholas O’Conor to the Porte, 1898-1908, Istanbul.
• Erim, N., (1953). Devletlerarası hukuku ve siyasi tarih metinleri (Osmanlı İmparatorluğu andlaşmaları) I, Ankara.
• Erkin, F. C., (1968). Türk Sovyet ilişkileri ve boğazlar meselesi, Ankara.
• Esenbel, S., (2012). Japon Modernleşmesi ve Osmanlı, Japonya’nın Türk Dünyası ve İslam politikaları, İstanbul.
• Kuşculu, A., (2009). Japon-Rus savaşı ve Türkler, (Yayımlanmamış doktora tezi). Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Saygılı, H., (2016). 1905 Rus Devriminde Sultan Abdülhamid. İstanbul.
• Tukin, C., (1999). Boğazlar meselesi. İstanbul.
• Ziya Ş., (1994). Sultan Abdülhamid ve Mikado. İstanbul.
• Aladağ, H. H., (2016). “Osmanlı Devleti zaviyesinden 1904-1905 Rus-Japon harbi”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 36, 579-606.
• Bayur, Y. H., (1943). “Boğazlar Sorumunun Bir Evresi (1906-1914)”. Belleten, VII, 28, 89-216.
• Rollins, P. J., (1994). “Russian commerce raiders in the Red Sea and Indian Ocean. Naval War College Review. 47(3), 86-109.
• Şahin, F.; Ulusan, Ş., (1999). “Rus-Japon harbi (1904-1905)’nin Osmanlı İmparatorluğu’ndaki tesirleri”. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (2), 271-275.