TANZİMAT DÖNEMİ AYINTAB’DA AİLE

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 10, 1 - 26, 15.07.2017

Özlem muraz Budak

Öz

Akrabalık ilişkisiyle
birbirlerine bağlanan fertlerin bir araya getirdiği topluluk veya hane halkı
anlamlarına gelen aile, kişi ve toplum arasında atılan en esaslı köprüdür.
Tanzimat Dönemi Osmanlı aile yapısı genel özelliklerine bakıldığında, ailede
baba baskınlığı devam etmekle beraber aile üyelerinin kişisel özgürlükleri
eskiye oranla daha geniş bir alana yayılmıştır. Aile içerisindeki geleneksel
nizam devam ettirilmişse de aile bir bütün olarak modernleşmeye başlamıştır. Bu
çalışmada 1839-1876 tarih aralığını kapsayan Ayıntab Şer’i Mahkeme Kayıtları
çerçevesinde Ayıntab’da aile birliğinin oluşması, aile birliğinin dağılması ve
eş-çocuk sayısı hakkında bilgi verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ayıntab’da aile, evlenme

Kaynakça

• KAYNAKÇA I. ARŞİV BELGELERİ Ayıntab Şer’iyye Sicilleri no. 144, 145, 146, 147, 148
• II. KAYNAK VE TELİF ESERLER Abik, Y.(2005). “Nişanlanma ve Nişanlılık”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 54/2, Ankara.
• Acar, H.İ.(2000). “İddet”,Diyanet İslam Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yay., XXI, İstanbul.
• Acar, H.İ.(2005). “İslam Hukuku Açısından Nişanlanma”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. XXIII, Erzurum.
• Acar,H.İ.(2011). “Mehrin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, İmam-ı Azam Ebu Hanife Özel Sayısı, XVII, Konya.
• Acar,H.İ.(2007). “Nişan”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yay., XXXIII, İstanbul.
• Ağaoğlu, A.(1341). “Üç Medeniyet: Aile” Türk Yurdu Dergisi, II/7, Ankara.
• Akgül, L.(2015), “İslâm Hukukunda Evli Kadının Nafakası ve Kapsamı”, EKEV Akademi Dergisi, XIX/62.
• Aktan,H.(1992), “İslam Aile Hukuku”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, C.2, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay.,Ankara, s.412.
• Atar, F.(2005), “Muhâlea”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yay. XXX, İstanbul.
• Atar, F.(2007), “Nikâh”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yay., XXXIII, İstanbul.
• Aydın, M.A.(1992), “Osmanlılarda Aile Hukukunun Tarihi Tekâmülü”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay., II, Ankara.
• Aydın,M.A.(2003), “Mehir”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yay., XXVIII, İstanbul.
• Aydın, M. A.(1989). “Aile”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yay., II, İstanbul.
• Bardakoğlu, A.(1991), “Hukuki ve Sosyal Açıdan Boşanma”, Türk Aile Ansiklopedisi, C.1, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay., Ankara.
• Çakır, İ. E.(2010), “16. Yüzyılda Ayntab Şehrinde Ailenin Demografik Yapısı (1539-1576)”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. IX/I, Gaziantep.
• Çetintaş, R.(2014), “İslâm Hukukunda Evlenmeden Doğan Haklar Bağlamında Nafaka”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, S. XXIV, Konya.
• ÇINAR, H., (2000). 18. Yüzyılın İlk Yarısında, Ayıntab Şehri'nin Sosyal ve Ekonomik Durumu, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• Dirik, M.(2015), “İslâm Aile Hukukunda Kocanın Nafaka Mükellefiyetini Düşüren Haller”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, S. XXV, Konya.
• Doğan, İ.(1998), Sosyoloji Kavramlar ve Sorunlar, Sistem Yayıncılık, İstanbul.
• Doğan, İ.(2009), Dünden Bugüne Türk Ailesi Sosyolojik Bir Değerlendirme, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara.
• Dustür, “Tabiiyet-i Osmaniye Kanunu”, 1.Tertip, C. I. Eken, G.(2000), “XVIII. Yüzyıl Ortalarında Antep'te Aile”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S.XI, Ankara.
• Ekinci, E. B.(1991), “Eski Hukukumuzda Nafaka”, Türk Aile Ansiklopedisi, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay., III, Ankara.
• Ekinci, E. B.(1991),“İslam Hukukunda Boşanma(Talak)” Türk Aile Ansiklopedisi, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay., I, Ankara.
• Ekinci, E. B.(1991),“İslam Hukukunda Nikâh, Türk Aile Ansiklopedisi”, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay., III, Ankara.
• Ekinci, E. B.(2008),Osmanlı Hukuku Adalet ve Mülk, Arı Sanat Yay., İstanbul.
• Erbay, C.(2006), “Nafaka”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yay., XXXII, İstanbul.
• Erul, B.(2010).“Hz. Peygamber’in Öğretisinde Aile”, Kutlu Doğum 2009: Küreselleşen Dünyada Aile, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara.
• Gökmenoğlu, H. T.(1998), “İslam Hukukunda Mehir”, Mehir Dergisi, S.II.
• GÖMEÇ, Sadettin, Türk Kültürünün Ana Hatları, Akçağ Yay., Ankara.
• Günay, H. M.(2007), “Nüşuz”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yay., XXXIII, İstanbul.
• Güneş, A.(2007), “İslam Hukuku Açısından Nişanlanma”, Dinî Araştırmalar Dergisi, X/29.
• Has, Ş. S.(2006), “Nişanın Bozulmasının Hukukî ve Dinî/Ahlâkî Neticeleri (İslâm Hukuku ve Modern Hukuk Arasında bir Mukayese)”, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, S.XXX, İstanbul.
• Hughes, T. P.(1885), “Nikâh”, Dictionary Of İslam, New York.
• Işın, E.(2014), “Tanzimat Ailesi ve Modern Adab-ı Muaşeret”, Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Ed. Halil İnalcık, Mehmet Seyitdanlıoğlu, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul.
• Juynboll, Th. W. (1987), “İddet”, İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, 5/2, İstanbul.
• Kafesoğlu, İ.(2007).Türk Milli Kültürü, Ötüken Yay., İstanbul.
• Kahraman, H.(1992). “İslam’ın Getirdiği Aile Anlayışı”,Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, T.C, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay., II, Ankara.
• Kavuncu, M.(1999). “Osmanlılarda Aile ve Kadın”, Dinî Araştırmalar Dergisi, II/4, s.162.
• Kirman, M. A.(2012). “Modernleşme Sürecinde Nikâhın Kutsallığı Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme”, Dinlerde Nikâh Milletlerarası Tartışmalı İlmi Toplantı, İstanbul.
• KOÇAK, Z., (2010). Ayntab Sehri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı (1600-1650), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Kur’an-ı Kerim, Araf:19.
• Kurt, İ.(2012), “Şer’iyye Sicilleri ve Bab-ı Meşihat (Şeyhü’l-islamlık) Kayıtları Işığında Osmanlı’da Nikâh Uygulamaları”, Dinlerde Nikah Milletlerarası Tartışmalı İlmi Toplantı, İzmir.
• Maden, A.(1991), “Evlenme ve Evlenme Şekilleri”, Türk Aile Ansiklopedisi, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay., II, Ankara. Mehmed Salahi Bey.(1313). “Aile”, Kamus-ı Osmani, Mahmud Beg Matbaası, III-IV, İstanbul.
• Mehmed Salahi Bey.(1313), “Mehir”, Kamus-ı Osmani,Mahmud Beg Matbbası, III-IV, İstanbul.
• Mehmed Salahi Bey.(1313), “Nafaka”, Kamus-ı Osmani, Mahmud Beg Matbaası, III-IV, İstanbul.
• Mehmed Salahi Bey.(1313), “Nişanlanmak”, Kamus-ı Osmani, Mahmud Beg Matbaası, III-IV, İstanbul.
• Mehmed Salahi Bey.(1313),“Nikâh”, Kamus-ı Osmani, Mahmud Beg Matbaası, III-IV, İstanbul.
• Nisa Süresi, Ayet: 3.
• Ortaylı, İ.(1991), “Osmanlı Toplumunda Ailenin Yeri”, Türkiye Aile Ansiklopedisi, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay., I, Ankara.
• Ortaylı, İ.(2007), Osmanlı Toplumunda Aile, Pan Yay., İstanbul.
• Paçacı, İ.(2008), “Sosyal Hayattaki Değişim Sürecinde İslâm Aile Hukuku Evlenme ve Boşanma Örneği)”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, S. XI.
• PAKALIN, M. Z.(1983). “Mehr-i Misil”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Basımevi, II, İstanbul.
• Pakalın, M. Z.(1983), “Mehr”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Basımevi, II, İstanbul.
• Pakalın, M. Z.(1983), “İddet”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Basımevi, II, İstanbul.
• Pakalın, M. Z.(1983), “Nafaka”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Basımevi, II, İstanbul.
• Sakaoğlu, N.(1985), “Mehr-i Muaccel”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Tarih Sözlüğü, İletişim Yay., İstanbul.
• Savaş, S.(1992), “Fetva ve Şeriyye Sicillerine Göre Ailenin Teşekkülü ve Dağılması”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay., II, Ankara.
• Saydam, A.(2015),Osmanlı Medeniyeti Tarihi, Kitabevi Yay., İstanbul.
• Schact, J.(1964), “Nikâh”, İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, IX, İstanbul.
• Schacht, J.(1979). “Talak”, İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, XI, İstanbul.
• Spies, O.(1979), “Mehir”, İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, VII, İstanbul.
• Tabakoğlu, A.(1992),“Osmanlı Toplumunda Aile”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay., I, Ankara.
• Tabakoğlu, A.(1999),“Osmanlı İçtimai Yapısının Ana Hatları”, Osmanlı Ansiklopedisi (Toplum), Yeni Türkiye Yay., IV, Ankara.
• Turan, Ş.(1956), “Tanzimat Devrinde Evlenme Meselesi”, İş ve Düşünce Dergisi, 22/182.
• Türkdoğan, O.(1991). “Aile Sosyolojisi Modeli” Türk Aile Ansiklopedisi, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay., I, Ankara.
• Türkdoğan, O.(1992). “Türk Ailesinin Genel Yapısı”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay., I, Ankara.
• Ülken, H. Z.(1991). “Aile”, Aile Yazıları I Temel Kavramlar, Yapı ve Tarihi Süreç, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yay., Ankara.
• Ünal, İ. H.(2004).“Kur'an'da Aile Kurumu”, Diyanet İlmi Dergi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., 40/2.
• Ünal, Y.(2010), “Küreselleşen Dünyada Değişen Aile ve Nikâh Algısı”, Kutlu Doğum 2009: Küreselleşen Dünyada Aile.
• Yılmazçelik, İ.(1998),“XVIII. Yüzyılda Gaziantep’in İdari, Fiziki ve Sosyo-Ekonomik Durumu”, Osmanlı Araştırmaları, XVIII, İstanbul.