Nabi Divanında Celali İsyanı

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 2, 532 - 542, 27.07.2020

Bahanur Özkan Bahar

https://doi.org/10.17067/asm.709926

Öz

Kendine has öğretici, öğüt verici, yol gösterici üslubu ile Nâbî, Divan şiirinin en önemli isimlerinden birisidir. İlk gençlik yıllarını Urfa’da geçiren şairdeki cevher, İstanbul’a geldikten kısa bir zaman sonra Musahip Mustafa Paşa tarafından fark edilmiş ve bu cevher devlet ricalinden hatta zaman zaman bizzat padişah tarafından taltif edilmiştir. Hayatının büyük bir kısmını İstanbul, Edirne, Halep gibi dönemin önemli şehirlerinde geçiren şair, 17. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde yaşanan hadiselere yakından tanık olmuştur. Yazar ve şairliğinin yanında önemli bir düşünce adamı olan Nâbî, şahit olduğu meselelere duyarsız kalmamış, kendisi ve içinde bulunduğu toplum için dersler çıkarmıştır. Şairin hemen hemen bütün eserlerinde bu derslerden izler bulunur. Çalışmaya konu olan Nâbî’nin önemli eseri Divan’ı da, şairin şahit olduğu altı padişah döneminin adeta bir özeti gibidir. Şair, divanında yer alan tarih konulu kaside ve tarih manzumeleriyle döneminin tüm mühim hadiselerine ışık tutmaktadır. Çalışmanın konusunu ise bu tarih manzumelerinin ilki olan ve “Târîh Berây-ı Tedmîr-i Celâlî” başlığı taşıyan Celâlî isyanlarını konu edinen manzumedir. Şairin doğumundan yirmi yıl kadar önce gerçekleşmiş hadisenin divana konu olması dikkat çekicidir. Bu da isyanın tesirinin, şairin divanını tertip ettiği yıllarda hala devam ettiğini gösterir. Osmanlı Devleti için bu çok mühim hadisenin, idareye çok yakın bir Divan şairi tarafından nasıl anlaşıldığı değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nabi, Divan, Celali İsyanı

Celâlî Rebellion in Nâbî Divan

Öz

With his unique teaching ,advice and guiding wording, Nâbî is one of the most important names of Divan poetry. The poet who spent his first youth in Urfa, his ore was noticed by Muhasip Mustafa Pasha shortly after arriving in İstanbul and this ore was rewarded from the state official, and even from time to time by the sultan himself. The poet who spent most of his life in important cities of the period such as Istanbul, Edirne, Aleppo, witnessed the events in the Ottoman State closely in the 17th century. Besides writer and poetry, Nâbî who was an idea man,was not insensitive to the issues he witnessed, derived lessons for himself and his community. Almost all of the poet's works have traces from these lessons. The important work of Nabi, which is the subject of the study, is almost a summary of the six sultans' era witnessed by the poet. The poet sheds light all the important events of his period with history-related odes and historical poems in his Divan. It is the poem that the subject of the study is the first of these historical poems and with the title “Târîh Berây-ı Tedmîr-i Celâlî” related to Celâlî rebellions. It is noteworthy that the incident took place twenty years before the birth of the poet was the subject of the Divan. It shows that the effect of the rebellion still continued in the years when the poet's divan was organized. It will be tried to evaluate how this very important event for the Ottoman Empire was understood by a Divan poet very close to the administration.

Anahtar Kelimeler

Nâbî, Divan, Celâlî Rebellions

Kaynakça

• Acun, F. (2002). Celâlî isyanları. Türkler, c.9, 695-710.
• Akdağ, M. (1946). Celâli isyanlarının başlaması. Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, c.4., s.1, 23-50.
• Akdağ, M. (2013). Türk halkının dirlik ve düzenlik kavgası Celali isyanları. Ankara: Yapı Kredi Yayınları.
• Arslan, M. (1999). Türk edebiyatında manzum surnameler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Bilkan, A. F. (2011). Nabi divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Bilkan, A. F., (2012). Şair Nâbî: hayatı, edebî kişiliği ve eserleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Çavuşoğlu, H. (1914). 19. yüzyılın sosyal ve siyasal olaylarına bir bakış: bir tarih üstadı Nâfî ve tarih manzumeleri. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (TAED), s. 52, 85-104.
• Coşkun, M. (2002). Manzum ve mensur Osmanlı hac seyahatnameleri ve Nâbî’nin Tuhfatü’l-Harameyn’i. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Diriöz, M. (1994). Eserlerine göre Nâbî. İstanbul: Fey Vakfı.
• İlgürel, M. (1988). Abaza Hasan Paşa mad. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.1, 10-11.
• İlgürel, M. (1999). Celâlî İsyanları mad. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.7, 298-300.
• İspirli, S. A. (2000). Türk edebiyatında tarih düşürme geleneği. Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, s. 14, 79-89.
• Karabey, T. (2011). Tarih düşürme. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 40, 80-82.
• Keskin, N. İ. (2009). Sosyal hayatın 17. yüzyıl dîvân şiirine yansımaları ve anlam çerçeveleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Mengi, M. (1987). Divân şiirinde hikemî tarzın büyük temsilcisi Nâbî. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Şahin, E. S. (2011). Keçeci-zâde İzzet Molla’nın yazdığı tarih manzumeleri. Gazi Türkiyat, s. 9, 149-163.
• Temel, E. (2019). Nâbî’nin tarih manzumeleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Tökel, D. A. Bir divan şairi gözüyle Patrona Halil. Dergah Dergisi.
• Ünal, M. A. (2017). Osmanlı’dan günümüze eşkıyalık ve terör. editör Osman Köse, Samsun: İlkadım Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü.
• Yakıt, İ. (1992). Türk İslâm kültüründe ebced hesabı ve tarih düşürme. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Yakıt, İ. (1999). Yakut’un kendi seyahatlerine düşürdüğü tarihler, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, s. 39, 211-219.
• Yalçınkaya, Ş. (2012). Nâbî’nin nâsirliği ve Kamaniçe Fetih-nâmesi. İzmir: Kanyılmaz Matbaası.