UZUN HASAN DEVRİ AKKOYUNLU-MEMLUK İLİŞKİLERİ

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 2, 93 - 106, 01.07.2013

Öz

15. yüzyılın birinci yarısında bölgedeki jepolitik durumun gerginleşmesi Akkoyunlu-Memluk ilişkilerini, bazen iyi yönde etkilemiş, bazen de keskinleştirerek kötüleştirmiştir. Akkoyunlu Kara Osman ve onun evlatları devrinde iki devlet arasındaki ilişkiler her zaman iyi gitmemiş, ortaya çıkan siyasi olayların durumuna göre sık sık değişmiştir. Akkoyunlu ve Memluk devletleri arasında siyasi üstünlük mücadelesinin esas yeri Güney-Doğu Anadolu toprakları olmuştur. Uzun Hasan 1453–1478 devrinde güçlü hale gelen Akkoyunlu Devleti ile Memluklar arasındaki bu üstünlük mücadelesi daha da derinleşmiştir. Burada iki devletin çıkarları doğrultusunda giden mücadeleleri, iyi yönde olan ilişkilerin bozulmasına getirip çıkarmıştır. Akkoyunlu-Memluk Devleti ilişkileri dönemin olaylarına bağlı olarak inişli çıkışlı bir şekilde devam etmiştir. Yine siyasi beklentilere dayalı olan bu ilişkileri Osmanlı Devleti’nin de bölgede yürüttüğü dengeli politikası etkilemiştir. Güney-Doğu Anadolu’da siyasi güce sahip olmak uğrunda yaşanan bu üçlü mücadelede bazen Osmanlı Devleti’ne karşı Akkoyunlu-Memluk devletleri ittifak etse de, bazen de bu iki devletin siyasi beklentilerinin çatışması söz konusu olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Akkoyunlu, Memluk Devleti, Uzun Hasan, Sultan Kayıtbay, Tebriz, Kahire

Aghgoyunlu and Memluk Relations in The Reign of Long Hasan

Öz

The increasing tension in geopolitical situation in the region sometimes affected the relations between Aghgoyunlu and Memluk in the positive way and sometimes vice versa in the first half of the 15th century. In the reign of Aghgoyunlu Kara Osman and his sons the relations between two countries were not always good, often changed because of political events.The main place of strugle for political privilage between Aghgoyunlu and Memluk states was South East Anatolia lands. As the result of the strugle for these lands, the form of relations, like that of interests, changed. This strugle for the privilage reinforced in the reign of Long Hasan 1453 - 1478 when Aghgoyunlu state became strong. The relations between Aghgoyunlu and Memluk states fluctuated because of the events of that time. At the same time, the balanced policy of the Ottoman empire in this region affected these interest based relations. In the south east Anatolia Aghgoyunlu and Memluk states sometimes allied against the Ottoman Empire and sometimes their political interesets clashed.

Anahtar Kelimeler

Aghgoyunlu, Memluk State, Long Hasan, Sultan Kayıtbay, Tabriz, Cairo.

Kaynakça

• Cöhçe, S., Otlukbeli Savaşına Kadar Akkoyunlular: Türkmen Akkoyunlu İmparatorluğu, Hazırlayanlar: N.A. Akkoyunlu, A. Şen, Ankara, 2003.
• Ebu Bekr Tihranî, Kitâb-İ Diyarbekriyye, Çev. Rahile Şükürova, Bakü, Elm Yay., 1998.
• El-Halebi, Muhammed, Pahod Emira Yaşbeka, Arapçadan Rusça’ya Çeviren Ziya Bünyatov, T. Hasanova, Bakü, Elm Yay., 1985.
• Hunci Fazlullah İbn Ruzbihan, Tarih-i Alam-Ara-yi Amini, Ruscaya çeviren: T. Minorskiy, Editor
• Ziya Büniyatov ve Oktay Efendiyev, Bakü, Elm Yay., 1987, s. 61-62.
• Ruzbihan, a.g.e.,s. 62; Necefli, a.g.e., s. 135.
• Erdem, Paydaş, a.g.e., s. 132.
• Woods, a.g.e., s. 141; Erşahin, a.g.e., s. 116.
• Erdem, İlhan, Kazım Paydaş, Akkoyunlu Devleti Tarihi: Siyaset, Teşkilat, Kültür, Ankara, Birleşik Yay., 2007.
• _______ “Osman Bey’in Ölümünden Uzun Hasan Padşah’a Akkoyunlular (1435-1456)”, Aüdtcf Tarih Araştırmaları Dergisi, C. XX, Sayı 32, Ankara, 2002, S. 103-131.
• Erşahın, Seyfeddin, Akkoyunlular: Siyasal, Kültürel, Ekonomik ve Sosyal Tarih, Ankara, 2002.
• Erzi, A.S., “Akkoyunlu ve Karakoyunlu Tarihi Hakkında Araştırmalar”, TTK Bülleteni, C. XVIII, Sayı 70, Ankara, 1954, Ss. 208–217.
• Farzaliyev, Şahin, Azerbaycan XV-XVI. Asırlarda, Bakü, Elm Yay., 1983.
• Farzalibeyli, Şahin, Azerbaycan ve Osmanlı İmperiyası, Bakü, Kür Yay., 1999.
• “Fatih Sultan Mehmed”, Osmanlı Tarih Ansiklopedisi, C.3, Türkiye Gazetesi Yayınları, İstanbul, S. 60-73.
• Hıns, Walther, Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd, Çeviren: Tevfik Bıyıklıoğlu, Ankara, TTK Basımevi, 1948.
• Hunji Fazlullah İbn Ruzbihan, Tarih-İ Alam-Ara-Yi Amini, Perevod S. Angliyskogo Na Russkiy T. Minorskiy, Redaktorı İ Prim. Ziya Büniyatov İ Oktay Efendiev, Baku, Elm Yay., 1987.
• İnalcık, Halil, “II Mehmet”, İ A, C. VII, Milli Egitim Basımevi, İstanbul, 1988, S. 506-535.
• Komisyon, Azerbaycan Tarihi, C. 3, Bakı Elm Yay., 1999.
• Konukçu, E, Otlukbeli Paneli, T.T.K. Basımevi, Ankara, 1997.
• Necefli, Tofiq, Karakoyunlu ve Akkoyunlu Devletlerinin Tarihi, Çağdaş Türk Tarihşünaslığında, Bakü, Çaşıoğlu Yay., 2000.
• Petguşevskiy, İ. P., “Gosudarstvo Azerbaydjana V XV Veke”, Sbornik Statey Po İstorii Azerbaydjana, VİP., 1, Baku, 1949.
• Sümer, Faruk, “Akkoyunlular”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, İstanbul, 1986,Sayı: 40, S. 1–38.
• _______ “Az Tanınmış Bir Türk Hükümdarı Uzun Hasan Bey”, Türk Dünyası Tarih Der- gisi, Sayı 19. İstanbul, 1988, S.14-20.
• Turan, Şerafeddin, “Fatih Mehmet-Uzun Hasan Mücadelesi ve Venedik”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 3, Sayı 4–5, Ankara, 1965, S. 68-138.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Ankara, TTK, Yay., 1969.
• _______ , Osmanlı Tarihi, C. 2, TTK Yay., Ankara, 1988.
• Woods, John E., Akkoyunlular, Aşiret, Konfedrasyon, İmparatorluk. 15. Yüzyıl Türk-İran Siyaseti Üzerine Bir İnceleme, Çeviren: S. Özbudun, İstanbul, Milliyet Yay., 1993.
• Yınanç, Mükrimin H., “Akkoyunlular”, DİA, C. 2, İstanbul, 1988, S. 252–270.
• _______ “Cihan-Şah”, IA, C. Iii, Milli Egitim Basimevi, Istanbul, 1988, S. 173-189.
• Yınanç, Rafet, Dulkadir Beyliği, Ankara, TTK Basımevi, 1989.