TÜRK RÖNESANSI VE HÜMANİZMA: MİLLİ KİMLİĞİN İÇERİĞİNE AHMET HAMDİ TANPINAR VE HİLMİ ZİYA ÜLKEN’İN KATKILARI

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 2, 162 - 184, 01.07.2013

Emre Yıldırım

Öz

Bu çalışma çok milletli, çok kültürlü Osmanlı İmparatorluğu’ndan modern laik ulusdevlet Türkiye Cumhuriyeti’ne geçiş sürecinde Türk milli kimliğinin içeriğine yönelik tanımları özelinde Ahmet Hamdi Tanpınar ve Hilmi Ziya Ülken’in düşüncelerini incelemektedir. Ulus-devletin kurulmasıyla birlikte Batılı seküler modern kimlik bağlamında Türk milliyetçiliği resmi ideoloji olarak benimsenmişti fakat kimliğin içeriğini belirleme konusunda farklı görüşler görülmekteydi. Bu bağlamda makalede, iki ismin milli kimlik tanımlarında, evrensel modernite ve hümanizm değerlerini kabul etmeleriyle birlikte bu değerleri Anadolu’ya özgü yerel/folklorik unsurlarla birleştirerek formüle ettikleri görülmüştür. Bu formül de modern Türk kimliğini, hümanizmin gerçek kaynağı olarak gördükleri Anadolu hümanizmine bağlı olarak tanımlarken; bu kimliğin Türk Rönesansı ile gerçekleştirilebileceğini savunmaktadırlar

Anahtar Kelimeler

Türk Rönesansı, Hümanizma, Türk Milli Kimliği, Anadolu

Turkish Renaissance and Humanism: Ahmet Hamdi Tanpınar and Hilmı Ziya Ulken’s Contributions to the Defınıtıon of Turkish National Identity

Öz

This article aims to analyze the thoughts of Ahmet Hamdi Tanpınar and Hilmi Ziya Ülken defining Turkish national identity during the emergence of Turkish national identity in the era of transition period from multi-national Empire to a modern- secular-nation state. At the time of early years of Republic, there were seen different acceptions of contents of national identity. Article focuses on the ideas of Ahmet Hamdi Tanpınar and Hilmi Ziya Ülken’s conceptualizations of Turkish identity combining universal modernism and humanism, at the same time supporting local/folk values. Having said that, these two intellectuals suggest that, modern Turkish identity should be derived from Anatolian humanism, which was the real source of humanism. It could be realized through a Turkish Renaissance

Anahtar Kelimeler

Turkish Renaissance, Humanism, Turkish National Identity, Anatolia

Kaynakça

• Aday, Harun, ‘‘Hilmi Ziya Ülken’in Bilinmeyen İki Öz Geçmişi’’, Kutadgubilig, Sayı.18, Ekim 2010, s.195-213.
• Akay, Ali, ‘‘Tanpınar’da İçerisi ve Dışarısı’’, Toplumbilim: Ahmet Hamdi Tanpınar Özel Sayısı, Sayı.20, Ağustos 2006, s.5-7.
• Alptekin, Turan, Ahmet Hamdi Tanpınar: Bir Kültür, Bir İnsan, İstanbul: İletişim, 2008.
• Alver, Köksal, ‘‘Anadoluculuk ve Hilmi Ziya Ülken’’, AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı.1 (3), Haziran 2001, s.133-138.
• Aydın, Mehmet, ‘‘Tanpınar’da Eski ve Yeni Üstüne’’, Toplumbilim: Ahmet Hamdi Tanpınar Özel Sayısı, Sayı.20, Ağustos 2006, s.169-181.
• Bilgin, Nuri, ‘‘Toplumdan Sosyal Sisteme Entelektüeller’’, Türk Aydını ve Kimlik Sorunu, Sabahattin Şen (Ed.), İstanbul: Bağlam, 1995.
• Dellaloğlu, Besim F., Modernleşmenin Zihniyet Dünyası: Bir Tanpınar Fetişizmi, İstanbul: Kapı, 2012.
• Demiralp, Oğuz, ‘‘Ahmet Hamdi Tanpınar’’, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce III: Modernleşme ve Batıcılık, Uygar Kocabaşoğlu (Ed.), İstanbul: İletişim, 2004, s.24- 35.
• Elibol, Sadettin, ‘‘Hilmi Ziya Ülken’’, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce IV: Milliyetçilik, Tanıl Bora (Ed.), İstanbul: İletişim, 2004, s.520-527.
• Gourgouris, Statis, ‘‘Tarihle Düş Arasında Ulus Biçimi’’,Toplum ve Bilim, Sayı.70, 1996, s.78-93.
• Gürbilek, Nurdan, ‘‘Günlüklerle Işığında Tanpınar’la Başbaşa’’, İnci Engünün, Zeynep Kerman (Ed.), Virgül, Sayı.118, Mayıs 2008, s.8-14.
• Gürbilek, Nurdan, ‘‘Tanpınar’da Ophelia, Su ve Rüyalar’’, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce V: Muhafazakarlık, Ahmet Çiğdem (Ed.), İstanbul: İletişim, 2009, s.410- 438.
• Gürbilek, Nurdan, Kötü Çocuk Türk, İstanbul: Metis, 2001.
• Hançerlioğlu, Orhan, Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Remzi, 1982.
• Işın, Ekrem, ‘‘Osmanlı İlmiyye Sınıfının Romanı: Mahur Beste’’, Kitap-lık, Sayı.40, Mart- Nisan 2000, s.113-122.
• Jusdanis, Gregory, Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür: Milli Edebiyatın İcat Edilişi,Tuncay Birkan (Çev.), İstanbul: Metis, 1998.
• Kefeli, Emel, ‘‘Tanpınar’ın Hayal Dünyasında Yaşadığı Coğrafyanın İzleri’’, Toplumbilim: Ahmet Hamdi Tanpınar Özel Sayısı, Sayı.20, Ağustos 2006, s.103-106.
• Koçak, Orhan, ‘‘Kaptırılmış İdeal: Mai ve Siyah Üzerine Psikanalitik Bir Deneme’’, Toplum ve Bilim, Sayı.70, 1996, s.94-152.
• Yılmaz, Levent, ‘‘Şark’ın Sonbaharı: Geçmiş Ölürken’’, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce III: Modernleşme ve Batıcılık, Uygar Kocabaşoğlu (Ed.), İstanbul: İletişim, 2004, s.239-249.
• Moran, Berna, Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1: Ahmet Mithat’tan Ahmed Hamdi Tanpınar’a, İstanbul: İletişim, 2011.
• Rifat, Samih, ‘‘Mavi ve Kara-Sabahattin Eyuboğlu: Buralı Bir Aydın İçin Portre Denemesi’’, Cogito: Yerli Malı, Yurdun Malı…, Sayı.21, Kış 1999, s.219-226.
• Sunat, Haluk, Boşluğa Açılan Kapı: Ahmet Hamdi Tanpınar ve Yapıtlarına Psikanalitik Duyarlıklı Bir Bakış, İstanbul: Bağlam, 2004.
• Takış, Taşkın, ‘‘Hilmi Ziya Ülken’’, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 3: Modernleşme ve Batıcılık, Uygur Kocabaşoğlu (Ed.), İstanbul: İletişim, 2004, s.94-101.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, 19uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Çağlayan, 1997.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, Beş Şehir, İstanbul: Dergah, 1999.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, Bütün Şiirleri, İnci Enginün (Ed.), İstanbul: Dergah, 1994.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, Edebiyat Üzerine Makaleler, İstanbul: Dergah, 2011a.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, Huzur, İstanbul: Dergah, 2011b.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, Yahya Kemal, İstanbul: Dergah, 1995.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, Yaşadığım Gibi, İstanbul: Dergah, 2006.
• Ülken, Hilmi Ziya, ‘‘Türkiye’de Batılılaşma Hareketi’’, Cilt.VIII, 1960, AÜİF Dergisi, ayrı basım, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1961.
• Ülken, Hilmi Ziya, İnsani Vatanseverlik, İstanbul: Ülken, 1999.
• Ülken, Hilmi Ziya, İslam Felsefesi: Kaynakları ve Etkileri, İstanbul: Cem, 1993.
• Ülken, Hilmi Ziya, Millet ve Tarih Şuuru, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür, 2010.
• Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi,İstanbul: Ülken, 1998.
• Ülken, Hilmi Ziya, Uyanış Devirlerinde Tercümenin Rolü,İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür, 2011.