ÖRGÜT TEORİLERİNDE AHLAK: KAVRAMSAL BİR İNCELEME

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 2, 186 - 201, 01.07.2013

Özcan Zorlu

Öz

Sanayi devrimi ile birlikte gelişen kitle üretimi, toplum yaşamında örgütlerin etkin olduğu yeni bir sistem ortaya çıkarmıştır. Örgütlerden oluşan bu yeni sistemde bireyler yaşamlarını devam ettirebilmek ve kişisel amaçlarını gerçekleştirebilmek adına örgütler içerisinde yer almaya başlamışlardır. Diğer yandan örgütlerde, kişisel çıkarlar, bireylerarası ilişkiler, örgüt çıkarları ve sermaye sahiplerinin gücü gibi unsurlar doğrultusunda çeşitli sorunlar ortaya çıkmıştır. Bu tür sorunların çözümü ve sağlıklı toplum yaşamının sağlanmasında ahlaki unsurların varlığı önem kazanmıştır. Zaman içerisinde geliştirilen yeni teknojiler ve yönetim anlayışları doğrultusunda örgütlerin yapı ve işleyişinde görülen değişimler ise örgütlerde ahlak olgusunun farklı dönemlerde farklı şekillerde değerlendirilmesi sonucunu doğurmuştur. Özellikle, 1990’lı yıllardan itibaren görülen teknolojik gelişmeler ile birlikte ülkeler arası fiziksel sınırların ortadan kalkması ve artan toplumsal bilinç, örgütlerin ahlaki değerlere uygun hareket etmesini zorunlu kılmıştır. Bunun sonucunda ise ahlak ve örgütlerde ahlak yönetim organizasyon alanında en çok araştırılan konulardan biri haline gelmiştir. Buna bağlı olarak çalışmada, literatür incelemesi ile örgüt teorisinin gelişim süreci bağlamında, örgütlerde ahlak ve iş ahlakı olgusunun varlığı ve derecesinin araştırılması amaçlanmıştır. Belirtilen temel amaç doğrultusunda örgütlerde ahlak ve iş ahlakı olgusu klasik, neo-klasik ve modern örgüt yönetim yaklaşımları baz alınarak incelenmiş ve son olarak örgütlerde ahlak/iş ahlakını etkileyen kişisel çıkarlar ve sermaye gücü tartışılmıştır. İnceleme sonucunda, ahlak olgusunun örgüt teorisinin gelişim süreci içerisinde örgütlerde daha fazla önem kazandığı, ancak kişisel çıkarlar ve sermaye gücünün örgütlerde ahlaki değerleri ve davranışları olumsuz yönde etkilediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ahlak, Örgüt, Teori, Sermaye

Morality in Organization Theories: A Conceptual Review

Öz

Mass production developed in conjunction with industrial revolution has revealed a new system that organizations are effective in social life. Individuals has joined in those organizations for the sake of survival and realizing their personal interests in this new system of organizations. On the other hand, some problems have occurred on account of personal interests, interpersonal relations, organizations’ interests and the power of capital owners. Thus, existing of moral elements has become very important in solving these problems and ensuring a healthy community life. As a result of some critical changes arising from new technologies and management approaches in the structure and functioning of organizations, morality has been addressed in different ways in the development period of management science. Especially, after 1990s, organizations had to act in accordance with moral values subsequent to disappearance physical borders among countries and increasing consumer awareness as a result of technological developments. Hence, morality and morality in organization concepts have become one of the most debated topics in management and organization literature. Accordingly to this phenomenon, the aim of this study is to evaluate existence and degree of morality and business ethics in organizations regarding to development of organization theory. In line with the primary aim of the study, morality and business ethics in organizations has been reviewed towards classic, neo-classic and modern organization theories. Then, the effects of personal interests and power of capital owners on morality/business ethics has been analyzed conceptually. Finally, it has been found that morality has become more and more important in organizations within the development of organization theory, whereas personal interests and power of capital owners affect the moral values and behaviours negatively in organizations.

Anahtar Kelimeler

Morality, Organization, Theory, Capital

Kaynakça

• Ataman, G. (2001). İşletme Yönetimi: Temel Kavramlar ve Yaklaşımlar. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Baransel, A. (1979). Çağdaşyönetim düşüncesinin Evrimi: Klasik ve Neo-Klasik Yönetim ve Örgüt Teorileri, Cilt 1, İstanbul: Fatih Matbaası.
• Bartol, K.M. (1991). Management. New York: McGraw-Hill Inc.
• Bayrak, S. (2001). İş ahlakı ve Sosyal Sorumluluk. İstanbul: Beta Basım A.Ş.
• Bedeian, A.G. (1989). Management. 2nd Edition, Orlando: The Dryden Press.
• Bolat T., Seymen, O.A. (2003). Örgütlerde İş Etiğinin Yerleştirilmesinde “Dönüşümcü Liderlik Tarzı”nın Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler enstitüsü Dergisi, 6 (9), 59-85.
• Bolat, T., Seymen, O.A., Bolat, O.İ., Erdem, B. (2008). Yönetim ve Organizasyon. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Certo, S.C., Appelbaum, S.H, Devine, I. (1989). Principles of Modern Management. 3rd Edition, Canada: John Deyell Company.
• Daft, R. (1993). Management. 3rd Edition, For Worth: The Dryden Pres.
• Dinçer, Ö., ve Fidan, Y. (1996). İşletme Yönetimi. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş
• Efil, İ. (2004). İşletme Yönetimi: Yönetim Düşüncesi Fonksiyonları ve Yeni Yönetim Teknikleri. İstanbul: Aktüel Yayınları.
• Eren, E. (2008). Yönetim ve Organizasyon (Çağdaş ve Küresel Yaklaşımlar). 8. Baskı, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Ferrell, O.C, Fraedrich, J. (1994). Business Ethics: Ethical Desicion Making and Cases. Boston: Houghtan Mifflin Company.
• Genç, N. (2005). Yönetim ve Organizasyon. 2. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gök, S. (2008). İş Etiği İle İş Ahlakı Arasındaki İlişki ve Çalışma Yaşamında İş Etiğini Etkileyen Faktörler. Uluslar arası İnsan Bilimleri Dergisi, 5, (1), 1-19.
• Gül, H., Gökçe, H. (2008). Örgütsel etik ve Bileşenleri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13, (1), 377-389.
• Güney, S. (2007). Yönetim ve Organizasyon. 2. Baskı, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Hodgetts, R.M. ve Kuratko, D.F. (1991). Management. 3rd Edition, San Diego: Harcourt Brace Jovanovich Publishers.
• http://www.ozyazilim.com/ozgur/marmara/orgut/yon_teo2.htm#_Toc465629940, (30.05.2010).
• Jaffee, D. (2000). Örgüt Teorisi: Gerilim ve Değişim, 1.Baskı, McGrawHill, USA
• Kırel, Ç. (2000). Örgütlerde Davranışlar, Yönetimi ve Bir Uygulama Çalışması. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Koçel, T. (1998). İşletme Yöneticiliği. 6. Baskı, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş
• Köseoğlu, M.A., Bektaş, Ç. (2007). İş Etiği ve Rekabet Stratejileri Yönetimi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Lewis, P.S, Goodman, S.H, Fandt, P.M. (1995). Management: Challenges in The 21st Century, New York: West Publishing Company.
• Longenecker J.G., Pringle, C.D (1981). Management. 5th Edition, Toronto: A Bell & Howell Company.
• Okumuş, F. ve Avcı U. (2008). Turizm İşletmelerinde Çağdaş Yönetim Teknikleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Özdemir, M. (2008). Kamu Yönetiminde Etik. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 4, (7), 179- 185.
• Özkalp, E., Kırel, Ç. (2001). Örgütsel Davranış. Eskişehir: ETAM A.Ş Matbaa Tesisler
• Stoner, J.A.F., Wankel, C. (1986). Management. 3rd Edition, New Jersey: Prentice Hall.
• Tevrüz, S. (2007). Etik Yaklaşımlar ve İş Ahlakı, S. Tevrüz (Ed.). İş Hayatında Etik. İstanbul: Beta Basım A.Ş.
• Velazsquez, M.G. (1988). Business Ethics. New Jersey: Prentice Hall.
• Yaşar, N. (2007). Sorumluluk ve Ahlak, S. Tevrüz (Ed.). İş Hayatında Etik. İstanbul: Beta Basım A.Ş.
• Yeniçeri, Ö. (2002). Örgütsel Değişmenin Yönetimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.