Kent Çeperlerinin Kentleş(tire)meme Sorunu: Öncüpınar (Tibil) Göçerleri

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 1, 116 - 141, 19.01.2023

Ömer Faruk İncili Mete Şinik

https://doi.org/10.17067/asm.1193312

Öz

Öncüpınar (Tibil) Köyü, 1983 yılında Öncüpınar Gümrük Sahası genişletilmesi sırasında güvenlik gerekçesiyle zorunlu göçe maruz bırakılmış bir yerleşmedir. Kilis kentinin batı çeperinde yeni kurulan mahalleye iskân edilen köy nüfusu kırdan-kente doğru göç sürecine zorlanmıştır. Göç sürecinin üzerinden 30 yılı aşkın bir süre geçmiş olsa da mahalle sakinlerinin kente uyum sorunları ve kentlileşmeye dirençli yapıları hâlâ görünür durumdadır. Zorunlu göç sürecine olan isteksizlik, kırdan kente doğru yapılan kitlesel göç, köy nüfusunun aynı mahallede iskânı, iskân sürecinde görülen aksaklıklar, kentsel ortamdaki var olan problemler, sosyal ve mekânsal dışlanmışlık Öncüpınar göçerlerinin kentleşmesi ve kentlileşmesi önündeki bariyerleri meydana getirmiştir. Çalışmanın amacı Öncüpınar halkının kırsaldan kente göç deneyimini ortaya koyarak bu zorunlu göç sürecinde ve sonrasında yaşanan kente uyum süreçleri, yaşanılan sosyal ve kültürel dışlanma, kent yoksulluğu ve kentleşmeye karşı gösterilen direnç yapılarını ortaya koymaktır. Çalışmada kullanılan araştırma tekniğini nitel araştırma teknikleri meydana getirmiştir. Göç öncesi yaşantılar, göç süreci ve göç sonrası kente uyum süreçleri göçü deneyimleyen kişilere yöneltilen sorularla anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu durumda nitel araştırma yöntemlerinden olan fenomenolojik yaklaşımdan faydalanılmıştır. Çalışmada nitel verilerin elde edilmesi sürecinde derinlemesine mülakat tekniği kullanılmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme formu hazırlanarak göç öncesi, göç süreci ve göç sonrasıyla ilişkili açık uçlu sorular çalışma evreni içerisinde yer alan Öncüpınar Mahallesi sakinlerinden seçilen örneklem grubuna yöneltilmiştir. Çalışmadaki birincil veri kaynakları saha çalışması sonucu gözlemler ve derinlemesine mülakat tekniği kullanılarak elde edilmiştir. İkincil veri kaynaklarını ise TÜİK/DİE Genel Nüfus Sayımı sonuçları, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçları ve eğitim istatistikleri meydana getirmiştir. Ayrıca Kilis İl Özel İdaresi arşivinden göç süreciyle ilgili önemli yazışmalara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Göç, Zorunlu Göç, Yerinden Edilmişlik, İskân, Yeniden Yerleştirme

The Problem of Urbanization of the Urban Periphery: The Example of Öncüpınar (Tibil) Nomads

Öz

Öncüpınar (Tibil) Village is a settlement that was subjected to forced migration for security reasons during the expansion of Öncüpınar Customs Area in 1983. The population of the village, which was settled in the newly established neighborhood on the western periphery of the city of Kilis, was forced into the migration process from rural to urban. Even though it has been more than 30 years since the migration process, the problems of adaptation to the city and the structures resistant to urbanization are still visible. Reluctance to the forced migration process, mass migration from rural to urban areas, resettlement of the village population in the same neighborhood, disruptions in the resettlement process, existing problems in the urban environment, social and spatial exclusion have created barriers to the urbanization and urbanization of Öncüpınar nomads. The aim of the study is to reveal the rural-urban migration experience of the Öncüpınar people, and to reveal the processes of adaptation to the city experienced during and after this forced migration, the social and cultural exclusion experienced, the urban poverty and the structures of resistance against urbanization. Qualitative research techniques created the research technique used in the study. The experiences before the migration, the migration process and the processes of adaptation to the city after migration were tried to be understood with the questions directed to the people who experienced migration. In this case, the phenomenological approach, which is one of the qualitative research methods, was used. In the study, in-depth interview technique was used in the process of obtaining qualitative data. A semi-structured interview form was prepared and open-ended questions related to pre-migration, migration process and post-migration were directed to the sample group selected from the residents of Öncüpınar Neighborhood, which is included in the study universe. The primary data sources in the study were obtained by using fieldwork observations and in-depth interview technique. Secondary data sources are TUIK/DIE General Population Census results, Address Based Population Registration System results and education statistics. In addition, important correspondences related to the migration process were obtained from the archive of the Kilis Special Provincial Administration.

Anahtar Kelimeler

Migration, Forced Migration, Displacement, Settlement, Resettlement.

Kaynakça

• Adaman, F. & Keyder, Ç. (2006). Türkiye’de büyük kentlerin gecekondu ve çöküntü mahallelerinde yaşanan yoksulluk ve sosyal dışlanma. Avrupa Birliği için Rapor. http: //ec.europa.eu/employment_social/social_inclusion/docs/2006/study_turkey_tr.pdf. Erişim tarihi: 22.10.2022
• Arslan, H. (2001). 16. yy Osmanlı toplumunda yönetim, nüfus, iskân, göç ve sürgün. Kaknüs Yayınları
• Aytaç, Ö. (2013). Yoksulluk, kentsel sınıfaltı ve sosyal dışlanma: Modern kentlerde sınıfsal/mekânsal yarılma ve suçlaştırılma mekanizmaları. Aytaç, Ö. & İlhan, S. (Ed.). Kentsel yoksulluğu yeniden düşünmek. s.65-125. Ankara: Birleşik
• Bal, H. (2008). Kent sosyolojisi. Fakülte Kitabevi
• Baloğlu, F. (2011). Kentsel yoksulluk: İstanbul’dan küçük bir kesit. İstanbul Journal of Sociological Studies, 0(31), 231-249
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır?. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388
• Bartram, D., Monforte, P. & Poros, M. (2017). Göç meselesinde temel kavramlar. (I. Ağabeyoğlu Tuncay, Çev.). Ankara: Hece Yayınları
• Cernea, M. (2003). Impoverishment risks, risk management, and reconstruction: A model of population displacement and resettlement. UN Symposium on Hydropower and Sustainable Development. Bejing: United Nations
• Duman, T. (2014). Kenar mahallede gündelik hayat. (Yayınlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya
• Gökçe, D. & Gökçe, V. (2015). Dışlanmayla mücadelede kent yönetiminin yol haritası: Sosyal içerme eylem planı. Altunoğlu, M. & Geniş, Ş. (Ed.). 1. Uluslararası Kent Araştırmaları Kongresi -Günümüz Kentinde Sorunlar-. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi
• Gülcü, N.İ. (2020). İskân ve kentlileşme: Kilis Tibil Evleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi Göç Enstitüsü Kent Çalışmaları Ana Bilim Dalı, Gaziantep
• Işık, Ş. (2005). Türkiye’de kentleşme ve kentleşme modelleri. Ege Coğrafya Dergisi, 0(14), 57-71
• İçduygu, A. & Ünalan, T. (1998). Türkiye’de iç göç: Sorunsal alanları ve araştırma yöntemleri. İçduygu, A. (Ed.). Türkiye’de iç göç (ss. 38-55). Tarih Vakfı Yayınları
• İncili, Ö. F. (2021). Cumhuriyetten günümüze Kilis’te göç ve dinamikleri. Kalaycı, İ. & Kalmış, G. (Ed.). Çağlar boyu göç (tarih-kültür-medeniyet) (ss. 471-506). Gazi Kitabevi
• Kayan, A. (2017). Planlı dönemden önce kentleşme politikalarındaki sorunların günümüze yansımaları. International Journal of Social Science Research, 6(2), 158-183
• Malterud, K. (2001). Qualitative research: Standards, challenges, and guidelines. The Lancet, 358(9280), 483-488
• Morgan, D. L. (1996). Focus groups as qualitative research (C. 16). New York: Sage publications
• Özbay, F. (2009). Kent yoksulluğu ve sosyal dışlanma. (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Özensel, E. (2017). Taşranın yetim çocuğu: Kır, taşra halleri. Alver, K. (Ed.). (ss. 81-102). Konya: Çizgi
• Özgür, E. & Yasak, Ü. (2009). Şehir içi ikametgâh hareketliliğine kuramsal bir bakış. Coğrafi Bilimler Dergisi, 7(1), 39-50
• Rose, P., Beeby, J. & Parker, D. (1995). Academic rigour in the lived experience of researchers using phenomenological methods in nursing. Journal of Advanced Nursing. 21(6), 1123-1129. https://doi.org/10.1046/j.1365- 2648.1995.21061123.x
• Şatıroğlu, K.İ. (2012). Zorunlu göç ve yeniden yerleşimin toplumsal çevre üzerindeki etkisi: Tahtalı Barajı örneği. (Yayınlanmamış doktora tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Çevre Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara
• Şenoğuz, H. P. (2015). Sahanın gölgeleriyle baş etmek: Türkiye-Suriye sınırındaki Kilis'te kaçakçılık anlatıları. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 14(1), 1-17
• Tekin, F. (2014). Sınırın sosyolojisi ulus, devlet ve sınır insanları. İstanbul: Açılım Kitap
• Tuncel, M. (2002). -Kilis- maddesi. İslam Ansiklopedisi, 26, (5-8)
• Ünalan, T. (1998). Türkiye’de iç göçe ilişkin veri kaynaklarının değerlendirilmesi. İçduygu, A. (Der.). Türkiye’de iç göç. Tarih Vakfı Yayınları
• Üner, S. (1972). Nüfusbilim sözlüğü. Hacettepe Üniversitesi Yayınları
• Yalçın, C. (2004). Göç sosyolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık
• Yaman, F. (2019). Göç ve toplum dünyada ve Türkiye’de değişen nüfus hareketleri. Ketebe Yayınları
• Yüceşahin, M.M. & Özgür, E.M. (2006). Türkiye’nin güneydoğusunda nüfusun zorunlu yerinden oluşu: Süreçler ve mekânsal örüntü. Coğrafi Bilimler Dergisi, 4(2), 15-35
• Yüceşahin, M., Bayar, R. & Özgür, E. M. (2004). Türkiye’de şehirleşmenin mekânsal dağılışı ve değişimi. Coğrafî Bilimler Dergisi, 2(1), 23-39