Kitap Değerlendirmesi, Alp Eren TOPAL, Cumhurdan Cumhuriyete Osmanlı Düşüncesinde Saltanat ve Muhalifleri

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 35 - 40, 31.12.2024

Onur Usta

Öz

Alp Eren Topal, Türk Demokrasi Tarihinin Batı’dan ithal kavramlar ve düşünce hareketleri ile 19. yüzyılda başladığını varsayan genel kanıyı eleştirmek için yola çıkar. Cumhur ve cumhuriyet kavramları ile dile getirilen halk egemenliği fikrinin ilkel biçimde de olsa Erken Modern Dönemin metinlerinde ve siyasal zihniyetinde var olduğunu göstermeye çalışır. Topal, Baki Tezcan’ın The Second Ottoman Empire (İkinci Osmanlı İmparatorluğu) adlı kitabından alıntılayarak İngiltere kralı I. Charles’ın 1649’da tahttan indirilip idam edilmesinin demokrasi ve meşruti hükümet yolunda atılmış adımlar olarak okunup yorumlanırken II. Osman’dan başlayarak 17. yüzyılda yaşanan padişahı tahttan indirme vakalarının gerilemenin alameti olarak görülmesini eleştirir. Tezcan’ın ortaya attığı padişahların hal’i ve kimi durumlarda katli vakalarının demokratikleşme ya da yönetime katılımın çoğulcu hale getirilmesi çabalarının öncelleri olduğu (proto-democratization) yönündeki varsayımı Topal’ın çalışmasına esin kaynağı olmuştur. Topal’ın bu kitabı, Türkiye’de cumhuriyetin düşünsel arka planına dair tarih yazımındaki eksikliğe dikkat çekerek cumhuriyet kavramının ortaya çıkışına dair 16. yüzyıl Osmanlı Türkçesi metinlerine kadar uzanan bir arkeoloji çalışması ve bir kavram tarihi önerisi sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

cumhuriyet, yeniçeriler, tanzimat, saltanat, padişahlık

Etik Beyan

Tarafımdan kaleme alınmış olan bu kitap kritiği tamamıyla yazarın sorumluluğundadır.

Kaynakça

• Kafadar, C. (2007). The Janissaries and Other Riff-Raff of Ottoman Istanbul: Rebels without a Cause? Identity and Identity Formation in the Ottoman World: A Volume of Essays in Honor of Norman Itzkowitz, Baki Tezcan and Karl Barbir (ed.), University of Wisconsin Center of Turkish Studies, Madison, s. 113-134.
• Tezcan, B. (2012). The second Ottoman Empire: political and social transformation in the early modern world. New York, Cambridge University Press.
• Topal, A.E. (2023). Cumhurdan Cumhuriyete Osmanlı Düşüncesinde Saltanat ve Muhalifleri. Telemak Kitap, İstanbul.