Zehirlenmelerde Yoğun Bakım Öncesi Acil Yaklaşımlar

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: özel sayı, 37 - 43, 15.06.2020

Levent Avşaroğulları

Öz

Zehirlenme; hayati fonksiyonları bozan ve bazen de yaşamı tehdit
eden maddelerin vücuda solunum, dolaşım, ağız, deri ve benzeri
yollardan alınması sonucu organizmanın zarar görmesine denir.
Paraselsus(1493-1541) “Tüm maddeler zehirdir. İlacı zehirden ayıran
dozudur.” diyerek zehirlenmelerde doz kavramını ilk kez dile
getirmiştir (1,2). Ülkemizde ve dünyada acil servise sık başvuru
nedenlerinden birisi zehirlenme vakalarıdır. Amerika Zehir Danışma
Merkezleri Birliği (American Association of Poison Control Centers:
AAPCC)’nin 2003 de yayınladığı rapora göre; Amerika Birleşik
Devletleri (ABD)’nde tüm zehirlenmeler içinde en fazla maruz kalınan
ilaçların analjezik ilaçlar olduğu (% 13,7) bunu sedatif, hipnotik,
antipsikotik ilaçlar ‘ın (% 10,5), temizlik maddeleri (% 9,6) ve
antidepresan ilaçlarla (% 8,1) olan zehirlenmelerin izlediği
saptanmıştır. Hastaneye yatış hızının ise binde 1, 5 olduğu aynı
raporda bildirilmiştir (3). Ayrıca 27 zehirlenmeden bir tanesi trisiklik
antidepresanlarla olmaktadır (4). Zehirlenmelerin özellikle 0-6 yaş
grubu çocuklarda görülmesi ve çoğunda ilacın akut ve kazayla
alınması, zehirlenmenin tek bir ajanla olması dikkat çekicidir (5.)
ABD’de her yıl 4-5 milyondan daha fazla zehirlenme vakası
gözlenirken, Hollanda’da yılda 10.000 den fazla zehirlenme olgusu
zehir danışmaya başvuruda bulunulduğu bildirilmiştir. Zehirlenmeler
hayatın ilk yıllarında ebeveynler tarafından verilen ilaçlar, 2-3
yaşlarında evde kullanılan temizlik maddeleri, 3-5 yaşlarında ise
evde bulunan ilaçlarla olduğu bildirilmiştir. Daha ileri yaşlarda ise
intihar amaçlı ilaç zehirlenmeleri daha sıktır (6) . Flomanbaum’a göre
yetişkin zehirlenmelerinin yarısı birden çok ilaçla olmaktadır (7).
Karcıoğlu ve ark 2002 de yaptığı bir çalışmada zehirlenmelerin %46,4
ü çoklu ilaçlarla gerçekleştiğini tespit edilmiştir (8). Pekdemir ve ark
‘nın yaptığı bölgesel çalışmada ise olguların %62 sinde tek ilaç
etken, %32 de çoklu ilaç ile zehirlenmeye rastlanmıştır (9). Kekeç ve
ark yaptığı çalışmada %47,6 da 2 ilaç etkileşimi ile zehirlenme tespit
edilirken %0,3 de 9 dan fazla ilaç etkileşimi ile zehirlenme
bildirilmiştir. Ayrıca çalışmada çoklu ilaç kullanımı ile birlikte koroziv
madde, organofosfat , alkol gibi kimyasal maddelerinde zehirleyici
ajan olarak kullanlmış olmasına da dikkat çekilmiştir (10). MC mahon
ve ark yaptığı çalışmada zehirlenmelerde ortalama ajan sayısının 2-
3 olduğu bildirilmiştir (11).Özköse ve Ayaoğlu çalışmalarında en sık
antidepresan ilaçlarla ve psikoaktif ilaçlarla zehirlenme olduğunu
bildirmiştir(12). Zehirlenme ilgili yapılan çoğu çalışmada kadınlarda
görülme oranı daha yüksek bulunmuştur (7,9,10).

Anahtar Kelimeler

ACİL, ZEHİRLENMELER, YOĞUN BAKIM

Kaynakça

• Carbon Monoxide Poisoning Prevention Clinical Education, Centers ffor Disease Control and Prevention in Atlanta, Georgia. www2a.cdc.gov/phtn/webcast/COPoi sonPrev.