Panik Bozukluğu Olan Bireylerde Kişilik Özellikleri ve Bilişsel Özelliklerin Değerlendirilmesi: Klinik ve Sağlıklı Grupların Karşılaştırılması

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 6 - 12, 25.10.2022

Erkan Kuru , İlker Özdemir , Adnan Burak Bilgiç

Öz

Amaç: Panik bozukluk, beden duyumlarının kişisel felaketlere yol açacak şekilde çarpık yorumlanması sonucu gelişen, adaptif olmayan kaçınma ve güvenlik sağlayıcı davranışlarla pekişen ruhsal bir bozukluktur. Panik bozukluk, tüm kişilik özellikleri ile görülebilmekle birlikte, c kümesi kişilik özellikleri ile daha sık görülmektedir. Kişilik özellikleri, bilişsel özellikler ve anksiyete ilişkisinin belirlenmesi, hastaların terapi sürecine katkı sağlayabilir. Bu çalışmada, panik bozukluk şiddeti ile bilişsel özelliklerin ve kişilik özelliklerinin ilişkisini incelemeyi amaçladık.
Gereç ve Yöntem: Çalışmaya 45 panik bozukluk tanılı birey ve 31 sağlıklı gönüllü katıldı. Katılımcılara sosyodemografik veri formu, panik bozukluğu şiddet ölçeği, kişilik inanç ölçeği-kısa form, otomatik düşünceler ölçeği, fonksiyonel olmayan tutumlar ölçeği, durumluk ve süreklilik kaygı envanteri, Beck depresyon ölçeği ve Beck anksiyete ölçeği uygulanmıştır.
Bulgular: Hasta grubunun tüm ölçek skorları, kontrol grubundan yüksekti. Hasta grubu, sağlıklı gruba kıyasla anlamlı düzeyde yüksek çekingen, bağımlı, pasif agresif, antisosyal, narsistik, paranoid ve borderline kişilik özellik skorlarına sahipti. Panik bozukluk şiddeti yüksek olan grupta çekingen, bağımlı, narsistik ve borderline kişilik özellikleri anlamlı düzeyde yüksekti.
Sonuç: Panik bozukluğu tanılı bireyler yüksek düzeyde olumsuz otomatik düşünce ve ara inançlara sahiptir. Anksiyete özelikleri dışlandığında, durumluk kaygı ile hiçbir kişilik özelliği korelasyon göstermezken, sürekli kaygı çekingen, bağımlı, borderline kişilik ile ilişkili bulunmuştur. Bu durum kaygının, daha çok ara inançlarla ilişkili olabileceğini düşündürmüştür. Kişilik özellikleri, panik bozukluk şiddeti yüksek bireylerde daha ön plandadır.

Anahtar Kelimeler

Panik bozukluk, kişilik, otomatik düşünceler, fonksiyonel olmayan tutumlar

Kaynakça

• 1. Clark DA, Beck AT. Cognitive therapy of anxiety disorders: Science and practice, NewYork, Guilford Press, 2011.
• 2. Rachman S. Fear of contamination. Behav Res Ther. 2004;42:1227-55.
• 3- Beck AT, Emery G. Anksiyete Bozuklukları ve Fobiler, Bilişsel Bir Bakış Açısı (dizi edt: T Özakkaş). İstanbul, Litera Yayıncılık, 2011.
• 4. Goldstein AJ, Chambless DL. A Reanalysis of Agoraphobia. Behav Ther. 1978;9:47-59.
• 5. Clark DM. A Cognitive Appoach to Panic. Behav Res Ther. 1986;24:461-70.
• 6. Beck AT, Emery G, Greenberg RL. Anxiety disorders and phobias. New York: Basic Books, 1985.
• 7. Casey LM, Oei TPS, Newcombe PA. An integrated cognitive model of panic disorder: The role of positive and negative cognitions. Clin Psychol Rev. 2004;24:529-55.
• 8. Leahy RL, Holland SJ, McGinn LK. Treatment plans and interventions for depression and anxiety disorders. NewYork, Guilford Press, 2011.
• 9. King ALS, Valença AM, Melo-Neto VLD, Freire RC, Mezzasalma MA, Nardi AE. Efficacy of a specific model for cognitive-behavioral therapy among panic disorder patients with agoraphobia: a randomized clinical trial. Sao Paulo Med J. 2011;129:325-33.
• 10. Clark, DM. Panic disorder: From theory to theraphy. In P. M. Salkovskis (Ed.), Frontiers of Cognitive Therapy. Guildford Press, 1996. page:318–44.
• 11. Flannery-Schroeder EC, Kendall PC. Group and individual cognitive behavioral treatments for youth with anxiety disorders: a randomized clinical trial. Cognit Ther Res. 2000;24:251-78.
• 12. Hoffman SG, Shear MK, Barlow DH, Gorman, JM, Hershberger D, Patterson M, et al. Effects of panic disorder treatments on personality disorder characteristics. Depress Anxiety.1998;8:14-20.
• 13. Flick SN, Roy-Byrne PP, Cowley DS, Shores, MM, Dunner, DL. DSM-III-R personality disorders in a mood and anxiety disorders clinic: prevalence, comorbidity, and clinical correlates. J Affect Disord. 1993;27:71-9.
• 14. First MB, Williams JBW, Karg RS, Spitzer RL. Structured clinical interview for DSM-5, clinician version (SCID-5-CV). Arlington, VA: American Psychiatric Association, 2015.
• 15. Elbir M, Alp Topbaş O, Bayad S, Kocabaş T, Topak Z, Çetin Ş, et al. Adaptation and reliability of the structured clinical interview for DSM-5-disorders-clinician version (SCID-5/CV) to the Turkish language. Türk Psikiyatri Derg. 2019;30:51-6.
• 16. Shear MK, Rucci P, Williams J, Frank E, Grochocinski V, Vander Bilt J, et al. Reliability and validity of the Panic Disorder Severity Scale: Replication and extension. J Psychiatr Res. 2001;35:293-6.
• 17. Monkul ES, Tural U, Onur E, Fidaner H, Alkın T, Shear MK. Panic Disorder Severity Scale: reliability and validity of the Turkish version. Depress Anxiety. 2004;20:8-16. 18. Houck PR, Spiegel DA, Shear MK, Rucci P. Reliability of the self‐report version of the panic disorder severity scale. Depression and anxiety. 2002;15:183-5.
• 19. Butler AC, Beck AT, Cohen LH. The Personality Belief Questionnaire-Short Form: development and preliminary findings. Cogn Ther Res. 2007;31:357-70.
• 20. Taymur İ, Turkcapar MH, Orsel S, Sargin E, Akkoyunlu S. Validity and reliability of the Turkish Version of the Personality Belief Questionnaire-Short Form (PBQ-STF) in the university students. J Clin Psychiatry. 2011;14:199-209.
• 21. Aydın G, Aydın O. Otomatik düşünceler ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği. Psikoloji Dergisi. 1990;7:51-5.
• 22. Savaşır I, Şahin NH. Bilişsel-davranışçı terapilerde değerlendirme: Sık kullanılan ölçekler. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları, 1997.
• 23. Weissman AN, Beck AT. Development and validation of the Dysfunctional Attitude Scale: A preliminary investigation. Paper Presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association. p33, 27-31 March 1978. Toronto, Canada.
• 24. Şahin NH, Şahin N. How dysfunctional are the dysfunctional attitudes in another culture? Br J Clin Psychol. 1992;65:17-26.
• 25. Spielberger CD, Gorsuch RL, Lushene RE. Manual for State-Trait Anxiety Inventory. California, Consulting Psychologist Press, 1970.
• 26. Öner N, Le Compte A. Durumluk Sürekli Anksiyete Envanteri El Kitabı. İstanbul, Bogaziçi Üniversitesi Yayınları, 1988.
• 27. Beck AT, Ward C, Mendelson M. Beck depression inventory (BDI). Arch Gen Psychiatry, 1961;4:561-71.
• 28. Hisli N. Beck Depresyon Envanteri’nin geçerliği üzerine bir çalışma. Psikoloji Dergisi, 1988;6:118-22.
• 29. Ulusoy M. Beck Anksiyete Envanteri: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi. İstanbul: Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi, 1993. 30. Tabachnick BG, Fidell LS. Using Multivariate Statistics (6th ed.). Boston, MA: Pearson, 2013.
• 31. Pirbaglou M, Cribbie R, Irvine J, Radhu N, Vora K, Ritvo P. Perfectionism, Anxiety, and Depressive Distress: Evidence for the Mediating Role of Negative Automatic Thoughts and Anxiety Sensitivity. J Am Coll Health. 2013;61:477-83.
• 32. Calvete E, Connor-Smith JK. Automatic thoughts and psychological symptoms: A cross-cultural comparison of American and Spanish students. Cogn Ther Res. 2005;29:201-17.
• 33. Salkovskis PM, Clark DM, Hackmann A. Treatment ofpanic attacks using cognitive therapy without exposure orbreathing retraining. Behav Res Ther. 1991;29:161-6.
• 34. Wenzel A, Sharp IR, Brown GK, Greenberg RL, Beck AT. Dysfunctional beliefs in panic disorder: The panic belief inventory. Behav Res Ther. 2006;44:819-33.
• 35. Hofmann SG, Suvak MK, Barlow DH, Shear MK, Meuret AE, Rosenfıeld D, et al. Preliminary evidence for cognitive mediation during cognitive behavioral therapy for panic disorder. J Consult Clin Psychol. 2007;75:374-9.
• 36. Starcevic V, Uhlenhuth EH. Personality dimensions in panic disorder before and after effective treatment. Anxiety. 1996;2:87-104.
• 37. Nordahl HM, Stiles TC. The specificity of cognitive personality dimensions in cluster C personality disorders. Behav Cogn Psychother. 2000;28:235-46.
• 38- Mutlu E. Panik Bozukluğun Klinik Bulguları ile Kişilik Özelliklerinin Bilişsel Yönü Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Tıp Fakültesi, 2019.