KARIŞIK LEHÇE ÖZELLİĞİ GÖSTEREN BİR KISASÜ’L-ENBİYÂ TERCÜMESİ VE DİL ÖZELLİKLERİ

Yıl 2023, , 65 - 80, 31.05.2023

Ali İhsan Yapıcı

https://doi.org/10.31455/asya.1203007

Öz

Türk edebiyatında rağbet gören dinî metinlerden biri de Kısasü’l-Enbiyâ tercümeleridir. Türk edebiyatındaki Kısasü’l-Enbiyâ tercümeleri, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm es-Saʿlebî en-Nisâbûrî eş-Şâfîʿî’nin Kitâbu ʿArâisü’l-Mecâlis fî-Kısasi’l-Enbiyâ adlı eseri, Ebû İshâk İbrâhîm b. el-Mansûr b. Halefi’l-Müzekkir en-Nisâbûrî’nin Kısasü’l-Enbiyâ adlı eseri ve Muhammed b. Abdu’llâh el-Kisâ’î’nin Kitâbu Bedʾi’d-Dünyâ ve Kısasi’l-Enbiyâ adlı eseri olmak üzere üç kola ayrılmaktadır.
Kısasü’l-Enbiyâ türündeki eserlerde, kâinatın yaratılışı, ilk insan ve ilk peygamber Hz. Âdem’in yaratılışı, Hz. Âdem’den Hz. Muhammed’e kadar gönderilmiş peygamberlerin hayatlarından kesitler ve bazı tarihî şahsiyetler hakkında bilgiler yer almaktadır. Bu tür eserler içeriği yönünden toplumun ilgisini çekmiş ve gerek sözlü gerekse yazılı olarak günümüze kadar varlığını devam ettirmiştir.
Muhammed b. Abdu’llâh el-Kisâ’î’nin Kitâbu Bedʾi’d-Dünyâ ve Kısasi’l-Enbiyâ adlı eserinden yapılmış Türkçe tercümenin kütüphanelerde tespit edilmiş yedi nüshası bulunmaktadır. Bunlar, Mustafa Efendi Bin Emirzâ el-Bolevî tarafından istinsah edilen ve Süleymaniye Kütüphanesi Hüsrev Paşa Koleksiyonunda 444 arşiv numarası ile kayıtlı olan Hüsrev Paşa nüshası, Ahmed bin Muhsin tarafından istinsah edilen ve Süleymaniye Kütüphanesi HAC Koleksiyonunda 4311 arşiv numarası ile kayıtlı olan HAC nüshası, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Muallim Cevdet Koleksiyonunda 0.14 arşiv numarası ile kayıtlı olan İBB nüshası, el-Cenâb es-Seyfî bin İbrâhîm bin el-Merhûm Demirbay tarafından istinsah edilen ve Kastamonu İl Halk Kütüphanesinde 2894 arşiv numarası ile kayıtlı olan Kastamonu nüshası, Beyazıt Devlet Kütüphanesi Beyazıt Koleksiyonunda 5098 numara ile kayıtlı olan Beyazıt nüshası, Ankara Millî Kütüphanede 06 Mil. Yz. A. 3765 arşiv numarası ile kayıtlı olan Milli Kütüphane nüshası ve Süleymaniye Kütüphanesi Ayasofya Koleksiyonunda 3354 arşiv numarası ile kayıtlı olan Ayasofya nüshasıdır.
Bu çalışmada, tarafımızdan yayına hazırlanmakta olan ve hem Doğu Türkçesi hem de Azerbaycan Türkçesi özellikleri gösteren Ayasofya nüshası ses bilgisi, şekil bilgisi ve söz varlığı bakımından ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk dili, Doğu Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Kısasü’l-Enbiyâ, ses ve şekil bilgisi, söz varlığı.

Destekleyen Kurum

Yok

A TRANSLATION OF QISASU'L-ANBIYÂ WITH MIXED DIALECT CHARACTERISTICS AND ITS LANGUAGE FEATURES

Öz

Anahtar Kelimeler

Türk dili, Doğu Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Kısasü’l-Enbiyâ, ses ve şekil bilgisi, söz varlığı.

Kaynakça

• Altıkulaç, T. (2002). Kisâʾî, Ali b. Hamza, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi İçinde (s. 69-70). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Budu, M. (2019). Ebû İshâk İbrâhîm b. El-Mansûr b. Halefi’l-Müzekkir En-Nisâbûrî’nin Kısasü’l-Enbiyâ Tercümesi: Fiiller-Metin-Sözlük, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Hatice Tören), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eraslan, K. (2012). Kisâʾî’nin Kitâbu Bedʾi’d-Dünyâ ve Kısasi’l-Enbiyâ Adlı Eserinin İstanbul’daki Tercümeleri, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 18, 125-132.
• Gülsevin, G. (1990). Eski Anadolu (Türkiye) Türkçesinde 3. Kişi İyelik Ekinin Özel Kullanılışı, Türk Dili, 466, 187-190.
• Tanç, H. İ. (1993). Al-Kisâʾî Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri, Dil ve Gramerle İlgili Görüşleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), (Danışman: Doç. Dr. Hüseyin Tural), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TDK. (2022). Türk Dil Kurumu Sözlükleri, https://sozluk.gov.tr adresinden 16.10.2022 tarihinde erişildi.
• Yapıcı, A. İ. (2020). Eski Anadolu Türkçesi ve Osmanlı Türkçesi Metinlerinde İmlâ Kaynaklı Bir Sorun: Ünsüz Uyumu, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(73), 218-253.